امام علی علیه السلام می فرماید: بِالنَّصفَةِ یکثُرُ المُواصِلون. انصاف داشتن، باعث افزایش دوستان می گردد.[1]

انصاف، و رفتار منصفانه، سبب تحکیم اجتماعی، دوستی و مهربانی

یکی از مهم ترین ویژگی ها و سجایای اخلاقی جاذبه آفرین، انصاف است. انصاف از جمله ویژگی های اخلاقی ای است که همگان نه تنها بر اهمیت و ضرورت آن در روابط بین فردی معترف اند، بلکه خواستار آن اند که در جامعه با آنها بر اساس انصاف رفتار شود.

وجود ضرب المثل های متعدّد در ادبیات فارسی همچون «چاه مکن بهر کسی، اوّل خودت دوم کسی»، «یک سوزن به خود بزن، سپس یک جوالدوز به دیگری» و. . . دلیل آشکاری بر لزوم توجّه عموم به این فضیلت اخلاقی و توقّع آنان نسبت به رفتار منصفانه داشتن دیگران با آنهاست. همچنین وجود متون متعدّد و مثل های شاخص، حکایت از اهمیت فراوان آن در تعاملات اجتماعی و نیاز به تقویت رفتار مبتنی بر انصاف در جامعه می کند. امام علی علیه السلام در بیانی کوتاه به تأثیر محبّت افزایی انصاف در تعاملات اجتماعی اشاره می کند و می فرماید: الإنصافُ یؤلِّفُ القُلوبَ. [2]انصاف، دل ها را به یکدیگر پیوند می زند. امّا در باره انصاف، اشاره به دو نکته، ضروری است:

نخست، چیستی انصاف و دوم، پیامد آن. یکی از ارکان روابط اجتماعی انسانی و بویژه زندگی مشترک، انصاف ورزی است. انصاف به هر میزان که پایه های یک زندگی را محکم و استوار می سازد و به روابط خانوادگی و اجتماعی استحکام می بخشد، بی انصافی، آن را متزلزل می سازد و پیوندها را سست و دوستی ها را به دشمنی مبدل می کند. کیست که خواستار انصاف نباشد و رفتار منصفانه با خویش را طلب نکند؟ و کیست که برخوردهای غیرمنصفانه، او را به شدّت نرنجاند و خاطرش را مکدّر نسازد؟ این صفتِ اخلاقی زیبا- که مفهومی فراتر از رفتار عادلانه دارد- در جمله ای معروف از معصوم علیه السلام نقل شده است: آنچه را برای خود می پسندی، برای دیگران بپسند و آنچه را برای خود نمی پسندی، برای دیگران هم نپسند. [3]

بنابراین، اگر دوست داریم که اطرافیان به ما احترام بگذارند و نزد دیگران، ما را تحقیر و سرزنش نکنند، ما نیز باید به دیگران احترام بگذاریم و از تحقیر و سرزنش آنان خودداری کنیم. همچنین اگر دوستدارِ آنیم که به هنگام سختی و ناکامی های زندگی، دیگران ما را درک کنند، در چنین شرایطی، نسبت به درک اطرافیان خود کوشا باشیم.

امّا پیامد انصاف، چیزی نیست جز آنچه ما در این نوشتار به دنبال آن بوده ایم. به نظر می رسد بر این که رعایت انصاف در افزایش محبوبیت اجتماعی و تحکیم پیوند دوستی و مودّت، نقش مستقیم ایفا می کند، تردیدی وجود نداشته باشد؛ زیرا همان گونه که بیان شد، هر انسانی از رفتار منصفانه، خشنود می شود و به همین جهت، انسان منصف را نیز دوست خواهد داشت و برقراری ارتباط و تعامل دوستانه با او را مغتنم می شمارد. این پیامدها در بیانات پیشوایان دینی نیز مورد تأیید قرار گرفته است. از جمله این سخنان می توان به کلام امیرمؤمنان علی علیه السلام اشاره کرد. در بیانات این امام بزرگوار، الفت یافتن قلب ها، [4] افزایش تعداد دوستان [5] و دوام دوستی ها، [6] از آثار انصاف دانسته شده است.

پی نوشت ها

[1] منتخب ميزان الحكمة، ص 1216

[2] غرر الحكم، ح 2116 .

[3] ر. ك: محاسن برقى، ج 2 ص 595 ح 114، كافى، ج 2 ص 169 ح 2.

[4] الإِنصافُ يؤلِّفُ القُلوبَ؛ انصاف، دل‏ها را الفت می بخشد(غرر الحكم، ح 1130)

[5] بِالنَّصفَةِ يكثُرُ المُواصِلونَ؛(نهج البلاغة، حكمت 224)

[6] بِالنَّصفَةِ تَدومُ الوُصلَةُ؛(غرر الحكم، ح 4190)

 

سایت حوزه

منبع : سبحانی نیا، محمد، پژوهشی پیرامون راه کارهای کسب محبوبیت، ص 65