مهمترین تفاسیر شیعی از قرن سوم تا سیزدهم هجری

بازدید : 7129
زمان تقریبی مطالعه : 7 دقیقه
تاریخ : 09 آبان 1390
مهمترین تفاسیر شیعی از قرن سوم تا سیزدهم هجری

مهمترین تفاسیر شیعی از قرن سوم تا سیزدهم هجری

1- تفسیر علی بن ابراهیم قمی :
این تفسیر از معروفترین تفاسیر شیعه‏ است. اکنون موجود است و چاپ شده است. پدر علی بن ابراهیم از کوفه‏ به قم منتقل شد. بعید نیست که علی بن ابراهیم یک ایران عرب نژاد باشد. وی از مشایخ شیخ کلینی است و تا سال سیصد و هفت در قید حیات‏ بوده است.
2- تفسیر عیاشی :
مؤلف این تفسیر محمد بن مسعود سمرقندی است. اول‏ مذهب تسنن داشت و بعد به تشیع گرایید. معاصر شیخ کلینی است. از پدرش سیصد هزار دینار به او ارث رسید همه را صرف نسخ و مقابله و استنساخ و جمع کتاب کرد. خانه‏اش به شکل یک مدرسه درآمده بود. هر کس‏ به یک کار علمی گماشته شده بود و کار خود را انجام می‏داد و هزینه همه را عیاشی تأمین‏ می‏کرد.
عیاشی علاوه بر تفسیر و حدیث و فقه، در طب و نجوم دستی داشته‏ است. ابن الندیم در الفهرست از او یاد کرده و کتابهای فراوانی از او نام برده و مدعی شده که کتب عیاشی در خراسان رواج زیادی دارد. عیاشی‏ ایرانی است ولی ظاهرا عرب نژاد است. ابن‏الندیم می‏گوید: گفته شده که‏ تمیمی‏الاصل است. عیاشی از علمای قرن سوم هجری محسوب می‏شود.
3 - تفسیر نعمانی:
مؤلف این تفسیر، ابوعبدالله محمدبن ابراهیم است‏. احیانا به نام ابن ابی زینب خوانده می‏شود. شاگرد شیخ کلینی است. صاحب تأسیس الشیعه می‏گوید:
نسخه‏ای از تفسیر نعمانی در کتابخانه ایشان‏ هست. نعمانی معلوم نیست که اهل عراق ( حدود واسط ) است یا اهل مصر، نعمانی از علمای قرن چهارم محسوب می‏شود.
نعمانی دختر زاده‏ای دارد به نام ابوالقاسم حسین معروف به ابن المرزبان و وزیر مغربی (تأسیس الشیعة صفحه 336 و ریحانة الادب، جلد 8، صفحه 201 -. 202). این مرد به یزدجرد ساسانی نسبت می‏برد. و نظر به‏ اینکه چند نوبت به وزارت رسیده است به " وزیر مغربی " معروف است.
ابن المرزبان در چهارده سالگی قرآن را حفظ کرد. در نحو و لغت و حساب و جبر و هندسه و منطق و برخی فنون دیگر ماهر بود، ادیب و نویسنده‏ای توانا بود.
وی کتابی دارد به نام "خصائص القرآن". او در سال 418 و یا 428 درگذشته است و طبق وصیت خودش جنازه‏اش را از بغداد به نجف منتقل‏ کردند و در جوار مرقد امام علی علیه السلام دفن نمودند.
4- تفسیر تبیان :
مؤلف این تفسیر شیخ طوسی است. در ادبیات، کلام، فقه، تفسیر و حدیث، امام و پیشوا بوده است. در سال 358 تولد یافت و بنابراین اکنون در حدود هزار سال از تولد این ستاره درخشان اسلام می‏گذرد. شیخ طوسی در سال 460 هجری در گذشته است.
این مرد بزرگ در 23 سالگی از خراسان به عراق آمد و از محضر شیخ مفید و سید مرتضی علم الهدی استفاده کرد و سپس خودش پیشوای‏ تشیع در عصر خود گشت.
در اعصار بعد نیز همواره در صف مقدم علمای شیعه‏ قرار داشته است. دوازده سال آخر عمر خود را به واسطه حوادث ناگواری که‏ در بغداد رخ داد از آنجا به نجف منتقل شد. حوزه علمیه نجف را این مرد بزرگوار تأسیس کرد که هم اکنون پس از هزار سال به حیات علمی و دینی‏ خود ادامه می‏دهد.
5 - مجمع البیان :
مؤلف این تفسیر، شیخ طبرسی است، اصلا اهل‏ تفرش است. در ذی‏العقده 536 از تألیف این تفسیر فراغت یافته است. مجمع‏البیان از نظر ادبی و حسن تألیف بهترین تفسیر است. شیعه و سنی‏ برای این تفسیر اهمیت فراوان قائلند. مکرر در ایران و مصر و بیروت‏ چاپ شده است
طبرسی تفسیر مختصری دارد به نام (جوامع الجامع. طبرسی‏ پس از فراغ از مجمع‏البیان به تفسیر کشاف که توسط معاصر نامدارش‏ جارالله زمخشری تألیف یافته بود وقوف یافت و پسندید و در آن نکاتی از جنبه‏های ادبی یافت که از خودش در مجمع‏البیان فوت شده بود. تفسیر جوامع الجامع را با توجه به لطائف کشاف نگاشت.
البته اهل فن تفسیر می‏دانند هر چند برخی نکات خصوصا از جنبه فن بلاغت‏ در کشاف هست که در مجمع‏البیان نیست، نکات زیاد ادبی و تفسیری در مجمع البیان یافت می‏شود که در کشاف وجود ندارد.
6 - روض الجنان
معروف به تفسیر ابوالفتوح رازی. این تفسیر به زبان‏ فارسی است و از معروفترین و غنی‏ترین تفاسیر شیعه است.
فخرالدین رازی و به ادعای بعضی طبرسی نیز، از این تفسیر زیاد استفاده کرده‏اند. این تفسیر در چهل‏ سال اخیر مکرر در ایران چاپ شده است.
ابوالفتوح نیشابوری الاصل است‏ ولی در ری می‏زیسته است. ابوالفتوح از ایرانیان عرب نژاد است نسبش به‏ جناب عبدالله بن بدیل بن ورقاء می‏رسد که از صحابه امیرالمؤمنین علی‏ علیه‏السلام بود و در جنگ صفین افتخار حضور رکاب آن حضرت را داشت.
ابوالفتوح معاصر طبرسی و زمخشری است و نزد شاگردان شیخ طوسی تحصیل‏ کرده است. تاریخ دقیق وفاتش در دست نیست قدر مسلم این است که در اواسط قرن ششم هجری می‏زیسته است قبرش هم‏اکنون در شهر ری معروف است.
7 - تفسیر صافی:
مؤلف این تفسیر، حکیم و عارف و محدث و مفسر معروف، ملامحسن فیض کاشانی است. از مشاهیر علمای شیعه است و در قرن‏ یازدهم هجری می‏زیسته است. این مرد بزرگ عمر پر برکتی داشته و به کثرت‏ وجود تالیف معروف است
مرحوم فیض در آغاز عمر در قم اقامت داشت. مدرسه فیضیه به نام او معروف شد. از قم به شیراز مسافرت کرد و علم حدیث را نزد سید ماجد بحرانی، و فلسفه و عرفان را نزد حکیم و عارف بلند قدر ملاصدرا‏ آموخت و دختر صدرا را به زنی گرفت. وفات فیض در سال 1091 در کاشان‏ واقع شده است.
8 -تفسیر ملاصدرا
صدرالمتألهین یا ملاصدرا شهرتش به فلسفه و عرفان‏ است و خود در این فلسفه صاحب مکتب است. ولی در تفسیر و شرح احادیث‏ هم تبحری بسزا داشته است. اصول کافی را شرح کرده است و سوره بقره را تا آیه 65 تفسیر کرده است.
همچنین سوره‏های الم سجده، یس، واقعه، حدید، جمعه، طارق، اعلی، اذا زلزلت، و آیه‏های: آیةالکرسی، آیه نور و آیه 88 سوره نمل را تفسیر کرده است. تفسیر ملاصدرا هر چند تمام‏ نیست، ولی مفصل است و تقریبا به اندازه تفسیر صافی است چندین بار در ایران چاپ شده است. وفات ملاصدرا در بصره در سال 1050 در هفتمین‏ سفر وی به حج که همواره پیاده می‏رفته است اتفاق افتاد.
9- منهج‏الصادقین:
این تفسیر به زبان فارسی است و در سه جلد بزرگ در تبریز به چاپ سنگی چاپ شده است. تا سی چهل سال اخیر یگانه تفسیر فارسی‏ متداول بود. مؤلف این تفسیر مرحوم ملافتح‏الله بن شکرالله کاشانی است که‏ در قرن دهم هجری می‏زیسته است. غالب تالیفات این مرد به زبان فارسی‏ است. از جمله آنهاست شرح نهج‏البلاغه که البته ترجمه‏ای است فارسی با شرحی مختصر.
10- تفسیر شبر:
مؤلف این تفسیر سید عبدالله شبر است. این مرد شریف معاصر کاشف الغطاء و میرزای قمی بوده است. مردی بسیار متتبع و متبحر و متعبد بوده است. تألیفات زیادی در فقه و اصول و کلام و حدیث و رجال و تفسیر داشته است. وی در سال 1242 هجری وفات یافت و در جوار کاظمین دفن شد.
11- تفسیر برهان:
مؤلف این تفسیر مرحوم سید هاشم بحرینی است که از محدثین و متتبعین معروف شیعه به شمار می‏رود. این تفسیر طبق مذاق‏ اخباریگری است که قرآن کریم را تنها با حدیث قابل تفسیر می‏دانند، بدون هیچ‏ توضیح دیگری، و حتی بدون اینکه کوچکترین توضیحی درباره همان احادیث و کیفیت تفسیری آن احادیث داده شود، بلکه صرفا به این صورت که احادیث‏ مربوطه نقل گردد و به همان نقل اکتفا شود. سید هاشم بحرینی در سال 1107 یا 1109 در گذشته است.
12- نورالثقلین:
نویسنده این تفسیر یکی از علمای حویزی است که در شیراز مسکن داشته است. معاصر مرحوم علامه مجلسی و شیخ حرعاملی است. در این‏ تفسیر نیز عنایت به نقل اخبار و احادیث است. نام مؤلف شیخ عبدالعلی‏ ابن جمعه است. تاریخ دقیق وفاتش معلوم نیست. تفاسیری که نام برده شد. معروفترین و مشهورترین تفاسیر شیعه تا قرن 13 هجری است که چاپ شده و تقریبا در دست همه کسانی که به تفاسیر شیعی‏ علاقه‏مندند موجود است و اگر افراد غیر شیعی بخواهند به تفاسیر مراجعه کنند به این‏ تفاسیر مراجعه می‏کنند. ر قرن چهاردهم نیز تفاسیر زیاد و پرارجی تألیف‏ یافته است و یا در حال تألیف است. اگر کسی بخواهد آماری تا حدود امکان از تفاسیر شیعی به دست آورد، باید به کتاب بسیار پرارج "الذریعة الی تصانیف الشیعة" تألیف علامه‏ جلیل مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی اعلی الله مقامه مراجعه کند.

دیدگاه های کاربران

هیچ دیدگاهی برای این مطلب وارد نشده است!

ارسال دیدگاه