1. تاریخچه حج ابراهیمی
بر اساس روایات اسلامی، قدمت آیین حج به پیش از خلقت آدم باز می گردد و نخستین حج گزاران فرشتگان بودند که در آسمان چهارم بر گرد بیت المعمور به طواف و عبادت می پرداختند. این مناسک پس از خلقت آدم به زمین نیز انتقال یافت و وی به فرمان خدا، مأمور بنای کعبه و برگزاری مراسم حج گردید. در این خصوص، عبارت قرآنی «اَوَّلَ بَیتٍ» (نخستین خانه) که در توصیف کعبه به کار رفته است. چه بسا ناظر به بنای کعبه توسط حضرت آدم باشد. سنّت حج گزاری در میان اخلاف حضرت آدم (ملقب به ابوالحجاج) تداوم یافت و پیامبران به برگزاری آن اهتمام ویژه ای داشته و بسیاری از آنان در جوار کعبه به خاک سپرده شده اند. این وضع تا زمانی که حضرت ابراهیم مأمور بازسازی کعبه و احیای آیین حج گردید. گفته اند که پس از اتمام بنای کعبه، جبرئیل مناسک حج را یک به یک به او آموخت.
2. حج گزاری در کشورهای اسلامی
حج رفتن ایرانیان، بخشی از زندگی مذهبی آنان از همان قرون نخستین اسلامی بوده است. ایرانیان قدیم با هدایای گران قیمت بسیار، به زیارت کعبه می رفتند و زمزمه آنان بر سر چاه آن، سبب شد که «زمزم» نام گیرد. آخرین ایرانی حج‌گزار، ساسان (جد ساسانیان) معرفی شده است. کشورهای مجاور عربستان سعودی به عنوان دولت های همجوار خلیج فارس معروفند، هرگاه تصمیم به سفر حج بگیرند، با وسیله نقلیه شخصی راهی مکه می شوند. اینها نمی توانند برای حجاج خود برنامه ریزی کنند؛ زیرا مردم از این امر نه استقبال می کنند و نه آن را لازم می دانند.
- ۱. تاریخ حج گزاری مسلمانان و سهم ایرانیان در آن
- ۲. نقش ایرانیان در حرمین شریفین
- ۳. حجاج شیعی در دوره صفوی
- ۴. راه های حج در دوره صفویه
- ۵. حج گزاری ایرانیان در دوره قاجار
- ۶. احکام و فرمان های حج در زمان ایلخانان
- ۷. حج در کشورهای اسلامی
- ۸. حج گزاری در کشور لبنان
- ۹. حج گزاری در کشور سوریه
- ۱۰. حج گزاری حاجیان پاکستانی
- ۱۱. حج گزاری در کشور هندوستان
- ۱۲. حجّ در کشور ترکیه
3. حج در ادیان
در انجیل واژه ای با عنوان حج وجود ندارد، بلکه تنها از اعیادی نام برده می شود که در آن به جشن و شادی می پردازند. در خصوص حج و آیین نخستین مسیحیت می توان گفت که حضرت عیسی علیه السلام نیز از جمله پیامبرانی بود که به ندای ابراهیم خلیل علیه السلام پاسخ داد؛ آن گاه که به امر خداوند آهنگ حج داد. حج یهود یک فریضه دینی بوده که تورات بر آنها واجب نموده است. یهودیان به اشکال مختلف با نوعی از مراسم حج سروکار دارند و به این منظور رهسپار اماکن متعدّدی می شوند. هر فرقه ای راه ویژه ای برای خود برگزیده است و در اعیاد مخصوص، آهنگ حجّ آن اماکن می کنند و با مذهب و تعالیم و عقاید خاص و اوامر و نواهی ویژه ای به انجام آن مراسم می پردازند.
- ۱. حج در آیین یهود
- ۲. حج در آیین مسیحیت
- ۳. حجّ ابراهیمی ـ حجّ جاهلی
- ۴. جابجایی فریضه حج
- ۵. قربانی در ادیان
4. حج در قرآن کریم
خداوند متعال در قرآن در باب عمومیت حج، اصل بناء کعبه را برای مردم قرار داده است. حج از میان عبادات و فرائض الهی، جامع هر نوع آثار و فواید و اسراری است که در عبادات دیگر وجود دارد. هدف از وجوب نماز و حج و طواف و مناسک به پاداشتن ذکرالله در قلب و جان انسان است. حج عبادت و بندگی و دوری جستن از هرگونه تعلقات مادی است و سفر حج یک سفر الی الله است.
- ۱. لزوم قصد قربت و عبادت در اعمال حج
- ۲. حجّ در قرآن کریم
- ۳. حج و ابراهیم علیه السلام در قرآن
- ۴. اهمیت حج در قرآن کریم
- ۵. جرعه از از زلال وحی؛ حج در قرآن
5. حج در روایات
حج، عطیّه بزرگ الهی و حاجیان مهمانان ویژه درگاه خداوندی اند. زائر بیت اللَّه، مورد آمرزش و مغفرت حق است. حج سفر معنوی و پرواز ملکوتی و حرکتی عرشی به سوی خدا و درخواست اضافه شدن نعمت های مادی و باطنی از جانب حضرت محبوب و پاک شدن از تمام گناهانی که قبل از حج در تمام دوران عمر دامن پاک حیات را آلوده کرده است. کسی که به زیارت کعبه بیاید و بر حق و حرمت ما، هم چون حق و حرمت کعبه عارف باشد، از مکه خارج نمی شود مگر این که گناهانش مورد غفران قرار گیرد، و خداوند مهمّ از امر دنیا و آخرتش را کفایت می کند.
6. حج در سیره پیامبر صلی الله علیه و آله
پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) و امامان (علیهم السلام) و اولیای دین، سرمشق مسلمانان اند و آشنایی با سیره اخلاقی و عبادی آنان، برای بهتر پیمودن این مسیر بسیار مفید است. از این رو، توجه به سیره پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) در عبادت، به ویژه در انجام مناسک حج و حضور در این شعائر ابراهیمی، برای امت او کارساز است. مراسم حج دارای اهداف و ابعاد گوناگونی است که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در جهت تحقّق آنها قدم برمی داشت. پیامبر (ص) به دستور خداوند، مسلمانان را به ادای ودیعه الهی و شناخت فرایض آن دعوت نمود و بارها در فرمایشات خود، ارزش و فضیلت آن را باز گو می کرد.
7. پیوند حج با ولایت
امامان معصوم، علیهم السلام، گاه در معرض خویش به مردمان، خود را فرزندان راستین خانه کعبه نامیده اند. این توصیف های پرمعنا هم به جهت انتساب پر افتخارشان به خاندان وحی و آگاهی دادن مردم نسبت به مقام بلند آنان، و هم به دلیل عشق بی کران ایشان به این مکان با عظمت بوده است. امام باقر علیه السلام فرموید: تمامیت حج، دیدار با امام است. روح حج، امامت است. این عبادت، تنها در پیوند با رهبری است که سیاست صحیح قرآن را پیاده خواهد کرد و کعبه، قیاماً للناس خواهد شد و منافع و سودهای عظیم این فریضه الهی، عاید مسلمانان خواهد گشت. اگر به حج آمدن و تنها طواف و سعی و وقوف، بدون هدایت ولی امر و بی رابطه با رهبر و ولایت باشد، به طواف و حج جاهلیت، شبیه تر است تا حج ابراهیمی. این عرضه نصر و اعلام ولایت نسبت به ائمّه، آیا چیزی جز قرار گرفتن مناسک عظیم حج، در خطّ امامت و رهبری و به نفع جهان اسلام است؟ این است که پیوند حج و رهبری به عنوان درسی مهم در بعد سیاسی این فریضه، قابل تامّل است و آنانکه به این نکته بی توجّهند، از منافع اجتماعی حج نیز محرومند.
- ۱. ولایت راز بزرگ حج
- ۲. حضور امام در حج
- ۳. پیوند حج با امامت و ولایت
- ۴. پیوند حج و رهبری
- ۵. گوشه ای از اسرار حجّ
- ۶. روح حج
- ۷. امام مهدی «عج » روح حج
- ۸. حج مهدوی
- ۹. کعبه؛ میعادگاه ظهور
8. ابعاد حج ابراهیمی
حج حج، از باشكوه ترين شعائر اسلامي و نمايش شكوهمند انسان هايی است كه از اقصی نقاط عالم در يك نقطه، وادي امن مکه ، گِرد هم می آيند. حج، برنامه و دستوری است براي سازندگی انسان ها. متاعي كه در حج می فروشند جز به زحمت تن و تصفيه روح به دست نمی آيد. حضور در کنار چنین بنای ازادی که از قید سلطه بشری رهاست، خود انسان را نیز از «هر چه رنگ تعلق پذیرد»، رهایی می بخشد و ارمغان آور بندگی خالص در راستای نیل به نیکی هاست. آنکه بر گرد خانه ازاد طواف می کند، کسی را به بندگی نمی گیرد و خود نیز بنده کسی جز خدا نمی شود، و این اندرز امیر بیان علیه السلام است که: «بنده دیگری مباش؛ زیرا خداوند تو را آزاد آفرید». طواف حقیقی، از آن آزادگانی است که نه تنها از بردگی طاغوتیان، که از بند حکومت ویران گر درونی و نفس طغیان گر خویش نیز رسته باشند؛ همان گونه که حضرت ابراهیم علیه السلام از آز آرزوها معصوم، و از حرص هوس ها مصون بود.
9. سفرنامه حج
قدیمی ترین سفرنامه حج به زبان فارسی از ناصر خسرو قبادیانی است. می نویسد: «و احرام گرفتن آن باشد که جامه دوخته از تن بیرون کنند و ازاری بر میان بندند و ازاری دیگر یا چادری بر خویشتن در پیچند و به آوازی بلند می گویند که لبیک اللهم لبیک و سوی مکه می آیند». هیچ حمله دار و رئیس کاروانی از ترس ساواک شاه، نمی توانست و جرأت نمی کرد نام مرا در فهرست حاجی های خود -چه رسد به عنوان روحانی کاروان- بگذارد. بله، حتی در آن دوران سخت هم دلم از امید زیارت کعبه و بوسه زدن بر جای پای پیامبر (ص) در مکه و مدینه، خالی نمانده بود..و این امید، اگرچه با حج ده روزه سال 58 که به فضل شهید محلاتی قسمتم شد، برآورده گشت، اما آتش آن شوق سوزنده تر و مشتعل تر شد...در سال های ریاست جمهوری چشم امید به پس از آن دوران دوخته بودم..اما امروز...؟ شور و اشتیاقی بی سکون و امیدی تقریبا فرو مرده..تنها تسلا به خواندن اینگونه سفرنامه ها یا شنیدن آنها است که خود بازافزاینده شوق نیز هست.
- ۱. روایت رهبر معظم انقلاب از تنها سفر حج خود
- ۲. سیری در چند حج نامه
- ۳. مشکلات حاجیان از زبان سفرنامه نویسان1
- ۴. مشکلات حاجیان از زبان سفرنامه نویسان2
10. حج از منظر امام خمینی (ره)
در اندیشه امام خمینی(ره) «حج کانون معارف الهی...پیام آور طرح و تأسیس جامعه ای به دور از رذائل مادی و معنوی...تجلی و تکرار همه صحنه های عشق آفرین زندگی یک انسان و یک جامعه متکامل در دنیاست؛ و مناسک حج، مناسک زندگی است» ایشان سفر حج را سفر به سوی خدای تبارک و تعالی دانسته که «برای نزدیک شدن و اتصال انسان به صاحب خانه است و حج تنها حرکات و اعمال و لفظ ها نیست و با کلام و لفظ و حرکت خشک، انسان به خدا نمی رسد؛ حج کانون معارف الهی است که از آن محتوای سیاست اسلام را در تمامی زوایای زندگی باید جستجو نمود، حجپیام آور و ایجاد و بنای جامعه ای به دور از رذائل مادی و معنوی است، حج تجلی و تکرار همه صحنه های عشق آفرین زندگی یک انسان و یک جامعه متکامل در دنیاست، و مناسک حج مناسک زندگی است واز آن جا که جامعه امت اسلامی از هر نژاد و ملیتی باید ابراهیمی شود تا به خیل امت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) پیوند خورد و یکی گردد و ید واحده شود، حج تنظیم و تمرین و تشکل این زندگی توحیدی است».
- ۱. حج ابراهیمی در نگاه رهبر
- ۲. حج ابراهیمی در نگاه رهبر
- ۳. حج ابراهیمی و مبانی آن از دیدگاه امام خمینی قدس سره
- ۴. حج ابراهیمی از دیدگاه امام خمینی(ره)
- ۵. امام خمینی و عرفان حج
11. حج از منظر مقام معظم رهبری
حج، مظهر توحید و کعبه خانه توحید است. نشانه حج ابراهیمی وجود امنیّت همه جانبه است. حج همچنین مظهر وحدت و اتحاد مسلمانان است. اینکه خداوند متعال همه مسلمانان و هر که از ایشان را که بتواند، به نقطه ای خاص و در زمانی خاص فرا می خواند و در اعمال و حرکاتی که مظهر همزیستی و نظم و هماهنگی است آنان را روزها و شب هایی در کنار یکدیگر مجتمع می سازد، نخستین اثر نمایانش تزریق احساس وحدت و جماعت در یکایک آنان و نشان دادن شکوه و شوکت اجتماع مسلمین به آنان و سیراب کردن ذهن هر یک تن آنان از احساس عظمت است.
- ۱. حج در بیان مقام معظم رهبری
- ۲. حـج از دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی
- ۳. حج ابراهیمی در نگاه مقام معظم رهبری
- ۴. حج ابراهیمی و نگاهی به نظر امام راحل و مقام معظم رهبری
- ۵. حج در کلام رهبری
12. فقه حج و حجاج
حج، آهنگ زیارت کعبه و انجام مناسکی است که در تاریخ فقاهت جلوه گر شده است. اعمال و مناسک حج از کوچک ترین تا بزرگ ترین اعمال آن باید با نیت و قصد پیروی خداوند انجام گیرد. حج، مهم ترین مناسک دینی در آیین مقدس اسلام است که، می تواند مسلمانان را سالیانه در یک اجتماع عظیم مذهبی گردهم آورد و همگان را با دستور و نظام هماهنگ و شعار واحد به اجرای مراحل مختلف مناسک، هدایت نماید و ارتباط معنوی با خدا و مردم را در عالی ترین و زیباترین صورت نشان دهد.
- ۱. حکم شکستن حرمت خداوند در بیت الله الحرام
- ۲. جمعه خونین مکه، در خانه امن الهی
- ۳. اصطلاح شناسی حج
- ۴. فقه حج از نگاه امام علی بن ابی طالب علیه السلام
- ۵. نکته هایی در فقه حج
- ۶. خصوصیت فقهی محدوده کعبه
- ۷. فقه ایام و مناسک حجاج
- ۸. احکام فقهی اجرایی حج
- ۹. پژوهشی در ذبح نیابتی
- ۱۰. فقه تطبیقی
- ۱۱. فقه و زندگی
13. پیام حج و برائت از مشرکین
ایام حج بهترین فرصت برای آشنا شدن مسلمانان با یکدیگر و بررسی رویدادها و مسائل مختلف کشورهای اسلامی است تا کشور ها بتوانند در کنار هم در رفع گرفتاری ها و توسعه وپیشرفت یکدیگر تلاش کنند. و این به عنوان یک فرصت مهم مورد توجه رهبران انقلاب و به ویژه مورد توجه حضرت امام (ره) و سایر بزرگان دین بوده است. امروزه این همایش عظیم هر چه با شکوه تر با حضور میلیونی اقوم و ملل مختلف برگزار می گردد و زمینه پیشرفت اساسی اسلام و تحول در تمام زمینه های فردی و اجتماعی را فراهم می کند. فریاد برائت که امروز مسلمان در حج سر می دهد، فریاد برائت از استکبار و ایادی آن است که مع الاسف در کشورهای اسلامی قدرتمندانه اعمال نفوذ می کنند و با تحمیل فرهنگ و سیاست و نظام زندگی شرک آلود بر جوامع اسلامی، پایه های توحید عملیرا در زندگی مسلمانان منهدم ساخته و آنان را دچار عبادت غیر خدا کرده اند و توحید آنان فقط لقلقه زبان و نام توحید است و از معنای توحید در زندگی آنان اثری باقی نمانده است.
- ۱. اهداف اجتماعی ـ اقتصادی کنگره عبادی ـ سیاسی حج در جهان اسلام
- ۲. مروری بر پیام رهبر معظم انقلاب به کنگره حج 1
- ۳. برائت از مشرکان در حج ابراهیمی
- ۴. پیام برائت از مشرکین و تأکید پیام ابراهیمی
14. خادم حج یا خائن به حجاج
حوادث پی در پی مراسم حج در سال های گذشته همانند؛ فاجعه جمعه خونین مکه، فاجعه منا و ده ها حادثه دیگر که منجر به شهادت هزاران حجاج بیت الله الحرام و زائران ایرانی؛ دلیل وجود خلل بنیادین در حکومت عربستان سعودی است. با گذشت چند سال از فاجعه غم بار منا، ابعاد جدیدی از ناکارآمدی و برخوردهای غیرانسانی آل سعود بر امت اسلام آشکار می شود. آل سعود همواره با ادعایی کاذب سعی داشته مدیریت مراسم حج را به طور انحصاری به عهده بگیرد و همیشه مانع از مشارکت دیگر کشورهای اسلامی در این مسأله پر اهمیت بوده است.
- ۱. سالگرد کشتار خونین مکه و قبول قطعنامۀ 598
- ۲. کشتار حجاج و نقش منافقین و رژیم بعث عراق
- ۳. بازخوانی کشتار حجاج ایرانی در سال ۱۳۶۶
- ۴. فاجعه منا سندی دیگر بر بی کفایتی و بی لیاقتی آل سعود
15. چند رسانه حج و حجاج
حاجی به ره کعبه و من طالب دیدار / او خانه همی جوید و من صاحب خانه
مقصود من از کعبه و بتخانه تویی تو / مقصود تویی کعبه و بتخانه بهانه.
در اینجا محتوای چند فیلم و صوت درباره حج و حجاج بیت ا...الحرام و آموزش فقهی و مناسک حج تمتع و عمره، اشاره می شود.
- ۱. حج، مظهر آمیختگی معنویت و سیاست
- ۲. روایت کامل قبرستان بقیع از تخریب تا امروز
- ۳. اهمیت خانه خدا و مسجد
- ۴. الزامات مسافر حجاج بیت الله الحرام
- ۵. آموزش مناسک حج تمتع و حج عمره – ۱
- ۶. آموزش مناسک حج تمتع و حج عمره - 2
- ۷. آموزش مناسک حج تمتع و حج عمره - 3
- ۸. آموزش مناسک حج تمتع و حج عمره - 4
- ۹. آموزش مناسک حج تمتع و حج عمره - 5
- منبع : سایت حوزه