پتانسیل های معدنی محدوده بخش دستگردان:

در محدوده بخش دستگردان ،عملیات اکتشافی در مقیاس ناحیه ای و عمومی توسط سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور به اجرا در آمده که در حال حاضر بخش مهمی از آنها به پایان رسیده و بخش دیگری نیز در حال اتمام است.

    به طور کلی پتانسیل های معدنی موجود در محدوده دستگردان ،شامل منابع معدنی گوناگونی از فلزات و غیر فلزات است که مهمترین آنها شامل موارد موارد زیر می باشد:

سرب و روی:

منطقه دستگردان به لحاظ قابلیت کانی سازی سرب و روی از پتانسیل بالایی برخوردار است.اغلب معادن و نشانه های سرب و روی در شمال،جنوب و جنوب غربی عشق آباد پراکنده اند.مهمترین معادن ذخائر و نشانه های معدنی سرب و روی در این منطقه شامل معادن و یا نشانه های چاه سرب،کوه ماری ،اوشک،گردو،آزبکوه،شوره، قلعه، قلعه،رقه،سیب زار،قوچ کوهی، کالار، تلخ آب، دق سراجیو پشت کله،گوش کمر،نیگنان، بیدو،چاه آهن(کال سبز)،کویرو،قواستو،گوه سیاه(قرشیرعلی)و کوه سیاه(خرمایو) می باشد.

اغلب معادن و نشانه های معدنی سرب و روی در این منطقه با واحد های آهکی و یا دولومیتی شتری ،جمال ،اسفندیار ،سیب زار،سلطانیه و یا واحدهای بغمشا،قلعه دختر و شمشک در ارتباط است.اغلب این کانسار ها در همبری های گسلیده سازند های آهکی _دولومیتی با سازند تخریبی شیلی _ماسه سنگی منطقه و شکستکی های موجود درون واحد های کربناتی تشکیل شده اند.  به طور کلی در منطقه یک کانی زایی گسترده وجود دارد .این کانی زایی تقریبأ به طور مساوی سنگ های پرمین ،تریاس و ژوراسیک را تحت تاثیر قرار داه است.یک رابطه مشخص بین خواص کانی زایی و ساختار منطقه وجود دارد.رگه ها در راستاهای مشابه گسل های غالب شیرگشت و شتری و نیز NWW_WNW هستند.در محل تداخل دو سیستم از رگه ها به دفعات غنی شده و یک کانسار دودکشی را شکل داده است. یک غنی شدگی نیز در مکانهایی که رگه ها به منطقه گسلش می رسند قابل رویت است. در این موارد معمولا سنگ به برش تکتونیکی خرد و با اشکال نامعلوم با کلسیت و کانه سیمان شده است.

علاوه بر معادن و نشانه های فوق ،در راستای اجرای پروژه پی جویی سرب و روی در محور بشرویه _طبس ،سه محدوده به نام های کوه پلنگی _هشتن جان و کوه سلو اکتشاف گردیده است.

مس:

در محدوده بخش دستگردان کانی سازی مس در رخساره های رسوبی و ولکالنیکی رخ داده است که از آن جمله می تون به معادن و نشانه های معدنی اصفاک ،گزو و نشانه های معدنی در ماسه سنگ های تخریبی ژوراسیک در شمال عشق آباد اشاره داشت.معدن متروکه مس گزو در نزدیگی روستای گزو.

سنگ میزبان رخساره سنگ های داسیتی با بافت پورفیری است که ستگ های کربناتی و شیلی را قطع کرده است .

کانی سازی مس رسوبی در زون های ماسه سنگی سرخ رنگ ژوراسیک در شمال شرق طبس رخ داده است که کانسار مس گره دو نمونه ای از آن است.این محدوده از کانی زایی مس ،بخشی از گستره 180 کیلومتری ماسه سنگی مس دار ژوراسیک است که از راور تا شمال طبس ادامه دارد و دو کانسار مس گره دو (در شمال شرق طبس )و مس مارکشه (در 18 کیلومتری شمال غرب راور )نمونه هایی از این نوع کانی زایی در منطقه است.

نقره و مولیبدنیوم:

در منطقه شیر گشت (عشق آباد)گاه در همراهی با کانسنگ های سرب و روی ،مقادیر قابل توجهی نقره و مولیبدن نیز وجود دارد.

آنتیموان:

وجود مقادیر کوچکی از آنتیمونیت در شمال شرق نقشه شیرگشت گزارش شده است .کانسار آنتیموان پشت کله نیگنان و کانسار سرب و آنتیموان از دق سراجی از منطقه بشرویه ،نمونه ای از کانی زایی های آنتیموان است.

اورانیوم:

کانسار های مس رسوبی (نوع redbed)،که در زون های ماسه سنگی و کنگلومرای احیایی لاتیه هی سرخ به صورت استراتی فورم و استراتاباند تشکیل می شود ،گاه با مقادیر قابل توجهی اورانیوم همراه هستند .با توجه به گسترش قابل توجه واحد های ماسه سنگی مس دار در منطقه ،(در شمال عشق آباد) و احتمال همراهی این واحدها با مواد پرتو زا،اکتشاف اورانیوم در واحدهای احیایی مذکور در دست بررسی است.

فیروزه:

یک ذخیره کوچک از فیروزه در شمال منطقه عشق آباد و در کوه های ازبک کوه وجود دارد که فعلا به صورت متروکه باقی مانده است و این محدوده در قالب پروژه سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی در استان یزد معرفی شده است.

باریت:

معادن سرب و باریت واقع در کوه اسبی آبخورگ (در 23 کیلومتری جنوب شرقی عشق آباد )،که در حال حاضر باریت آن در حال استخراج می باشد از مواردی است که می تواند مورد توجه قرار گیرد.با توجه به گسترش سنگ های کربناتی و مارن های پالئوزوئیک – مزوزوئیک و وجود ذخائیر سرب فراوان در این واحدهای سنگی و همچنین ذخائر باریت در مناطقی همچون کوه اسبی آبخورگ و احتمال وجود ذخائری همچون فلورین در این مجموعه ،توجه به مجموعه سنگ های میزبان این نوع کانسار ها در منطقه طبس ضروری است.

بوکسیت و خاک نسوز:

با توجه به گسترش رخنمونها و رخساره های سنگی پرمین-تریاس- ژوراسیکدر منطقه طبس و وجود افقهای بوکسیت در آنها، زمینه مناسبی برای اکتشاف این ماده معدنی وجود دارد.این عملیات نه تنها افق های بوکسیتی را شناسایی بلکه در کنار آن ذخایر رسهای نسوز را نیز معرفی می نماید.

     وجود معدن بوکسیت گوش کمر آزبکوه و شناسایی بوکسیت حلوان واقع در بخش شمال باختر طبس(جاده طبس-انارک) و حتی استخراج بعضی از معادن بوکسیت در این ناحیه زمینه اکتشاف را در تمامی منطقه طبس فراهم آورده و می تواند بعنوان یکی از قطبهای بوکسیت کشور مورد توجه قرار گیرد. 

بنتونیت:

در منطقه دستگردان آثاری از پتانسیل های معدنی بنتونیت وجود دارد که معدن بنتونیت کوه سفید نمونه ای از آن است .در منطقه نیگنان( در شمال بشرویه و در حاشیه غربی کفه نمکی )نیز یک معدن بنتونیت نیمه فعال وجود دارد که توسط شرکت پرجام استخراج و تا قبل از انقلاب فعال بوده است.

ذخایر ماسه ریخته گری:

یکی از ذخائر قابل ملاحظه در ناحیه طبس ذخائر ماسه ریخته گری است که بصورت یک افق شاخص در بخش فوقانی سازند سر در جای گرفته است.

املاح تبخیری در کفه های نمکی :

به طور کلی در منطقه طبس دو کفه نمکی وجود داردکه مناسب اکتشاف املاح تبخیری از قبیل پتاس ،سولفات سدیم ،نمک صنعتی و ... می باشد که بعضا از دیرباز مورد بهره برداری قرار گرفته است که دو کفه عبارتند از:

1.    بخش جنوبی کویر بزرگ در شمال ورقه شیرگشت

2.    کف نمکی غرب طبس

به دلیل قرارگیری کویر نمک در حاشیه غرب این منطقه (عشق آباد)اکتشاف پتاس و سولفات سدیم در کاسه نمکی عشق آباد انجام پذیر استکه پتانسیل اصلی این مواد در حاشیه جنوب منطقه ترود کشف گردید.

یکی از مناطق درخور توجه کفه نمکی شمال بشرویه است که از سمت شمال تا روستای نیگنان و پس از آن به سمت شرق ادامه می یابد.این کفه نمکی به منظور اکتشاف املاح تبخیری جهت پتاس _سولفات سدیم،نمک صنعتی و سایر املاح تبخیری می تواند مورد اکتشاف همه جانبه قرار گیرد.

سنگ های تزئینی و نما:

با توجه به فراوانی سنگ های کربناتی و ضخامت قابل ملاحظه آنها ،منطقه عشق آباد می تواند از پتانسیل قابل توجهی برای اکتشاف سنگ های تزئینی و نما مورد توجه قرار گیرد.فعال شدن یک معدن سنک مرمریت (معدن خداآفرید)در همین رخساره های سنگی ،بیانگر وجود پتانسیل های قابل ملاحظه ای در رابطه با این گونه معادن است.

ذخائر ذغال سنگ :

منطقه از نظر ذخائر ذغال سنگ نیز قابل ملاحظه است که عملیات اکتشافی بوسیله شرکت فولاد و بخش خصوصی صورت می پذیرد.

علاوه بر موارد ذکر شده ،منطقه عشق آباد از نظر پتانسیل منگنز،مواد اولیه سیمان و مواد اولیه آجر و مصلح ساختمانی قابل توجه است که بعضا توسط بخش غیر دولتی در حال استخراج می باشد.   

منبع: عشق آبا ددر نگاهی دیگر