به نام خداوند جان آفرین
كمكهاى مردمى در فرهنگ اسلام از اهمیّت بسیار بالائى برخوردار است.
نه تنها كمك به نیازمندان، بلكه هرگونه كمك به كارهاى خیر و فعّالیّتهاى مثبت اجتماعى اعم از ساختن مدرسه، درمانگاه، جادّه، مراكز فرهنگى، مساجد و مانند آنها، به عنوان «انفاق فی سبیل الله» در این مفهوم درج است، همه از بهترین اعمال محسوب مى شود، و سرچشمه انواع بركات و آثار معنوى و مادّى در دنیا و آخرت است.
كافى است كه به آیه و روایات زیر كه نمونه اى از بسیار است توجّه كنید:
1ـ در قرآن كریم آمده است:
لَنْ تَنَالُواْ ا لْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ" سوره آل عمران، آیه 92 ".
هرگز به حقیقت نیكوكارى نمى رسید مگر این كه از آنچه دوست دارید در راه خدا انفاق كنید.
2ـ پیغمبر اكرم(صلى الله علیه وآله) فرمود:
مِنْ اَفْضَلِ الأَعْمِالِ اِبرادُ الاَكَبْادِ الحارَّةِ وَاِشْبَاعُ البُطُونِ الجائِعَة فَوَالَّذِی نَفْسُ مُحَمَّد بِیَدِهِ مَا آمَنَ بِی عَبْدٌ یَبِیتُ شَبْعانَ وَاخُوهُ أَوْ جَارُهُ المُسلْمِ یَبِیتُ جائِعاً" بحارالانوار، جلد 71، صفحه 369 ".
از بهترین اعمال، خنك كردن جگرهاى سوزان (سیراب كردن تشنگان) و سیر كردن شكمهاى گرسنه است. سوگند به كسى كه جان محمّد در دست قدرت اوست، كسى كه سیر بخوابد و همسایه یا برادر مسلمانش گرسنه باشد به من ایمان نیاورده است!
3 ـ از همان حضرت(صلى الله علیه وآله) نقل شده است كه فرمود:
خَیْرُ النَّاسِ أَنْفَعُهُمْ لِلنَّاسِ" نهج الفصاحه ".
بهترین مردم كسى است كه از همه به حال مردم مفیدتر باشد.
4 ـ امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى فرماید:
سُوسُوا اِیمانَكُم بِالصَّدَقَةِ وَحَصِّنوا اَمْوالَكُم بِالزَّكاةِ وَادْفَعُوا اَمْواجَ البَلاءِ بِالدُّعاءِ" ". نهج البلاغه، كلمات قصار، 146
ایمانتان را با صدقه حفظ كنید و اموالتان را با زكاه نگه دارید و امواج بلا را با دعا از خود دور كنید.
5 ـ همان بزرگوار در یكى دیگر از كلمات قصارش مى فرماید:
الَصَّدَقَةُ دَواءٌ مُنْجِحٌ" نهج البلاغه، كلمات قصار، 7 ".
صدقه داروى شفابخشى است!
اسلام این كمكها را به اشكال مختلف توصیه كرده است; هدیه، صدقه، صله رحم، اطعام، ولیمه، وقف، وصیّت به ثلث، زكات واجب و مستحب و غیر اینها.
این فرهنگ پر بار اسلامى سبب شده است كه در جوامع اسلامى كمكهاى مردمى به صورت گسترده اى انجام گیرد، و بسیارى از نیازمندان زیرپوشش این كمكها قرار گیرند; گاه به نام «جشن نیكوكارى» گاه «هفته اكرام» گاه تحت عنوان «اعیاد مذهبى» و «ایّام سوگوارى» گاه به «عنوان افطارى»، «ستاد رسیدگى به امور دیه و كمك به زندانیان نیازمند»، «كمك به ازدواج جوانان» و عناوین دیگر.
اضافه بر این، هزاران مدرسه و درمانگاه و بیمارستان و مسجد و كتابخانه و خانه هاى ارزان قیمت نیز با همین انگیزه ساخته شده است.
به یقین، هرگاه این روحیّه حفظ و بالنده و گسترده شود، محرومیّت زدایى از جامعه امكان پذیر خواهد بود و جامعه ما مجموعه اى مى شود از بهترین انسانها و سرشارترین عاطفه ها.
مسأله مهم این جاست كه كمكهاى مردمى تنها وسیله فقرزدائى یا مبارزه با فاصله طبقاتى نیست، بلكه وسیله بسیار مؤثّرى براى پرورش و ارتقاء روحى و تربیت شخص كمك كننده است; كسى كه قسمتى از بهترین اموال خودرا جدا مى كند و براى كمك به شخص آبرومندى اختصاص مى دهد یا یك مركز خیریّه اجتماعى مى سازد، قبل از هر چیز روح خودرا پاك و قلب خودرا صفا مى بخشد.
قرآن مجید تعبیر جالبى دارد، به پیغمبر اكرم(صلى الله علیه وآله) دستور مى دهد و مى گوید:
خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّیهِمْ بِهَا" توبه: 103 ".
از اموال آنها صدقه اى بگیر كه به وسیله آن آنها را پاك و پاكیزه كنى و آنها را رشد و نمو دهى.
آرى، كمكهاى مردمى روح انسان را مى رویاند، رشد و نمو مى دهد، و از بخل و حسد و دنیاپرستى و حرص و آز و انحصارطلبى و خودخواهى پاك مى كند و او را روز به روز به خدا نزدیكتر مى سازد.
بعلاوه، اموال او بركت پیدا مى كند و درهاى روزى به روى او گشوده مى شود، تا آن جا كه امیرمؤمنان على (علیه السلام) مى فرماید:
إذا مُلِقْتُم فَتاجِرُوا اللهَ بِالصَّدقَةِ
هنگامى كه زندگى بر شما تنگ شد و آثار فقر نمایان گشت از طریق صدقه دادن با خدا معامله كنید و زندگى خودرا رونق بخشید.
در این راستا یكى از بانوان فاضله، خواهر «ج ـ فرازمند» آیات انفاق را در قرآن مجید كه بسیار پر بار و پر معنى است به طرز جالبى گردآورى و تنظیم و تبویب كرده اند، آیاتى كه هم از اهمّیّت انفاق سخن مى گوید، و هم از آداب و شرایط كمال و موانع قبولى آن، و هم اولویّتهاى موارد انفاق.
در تفسیر آیات از «تفسیر نمونه» كمك فراوان گرفته، سپس چندین حدیث از احادیث ناب در هر باب آن افزوده، و مجموعه اى شیرین و آموزنده فراهم كرده است.
امیدواریم نفع آن عام و وسیله اى براى اقبال هر چه بیشتر مردم به این مسأله مهمّ اجتماعى كه از اصول تعلیمات اسلام است، گردد.
گروه معارف به سهم خود از این خدمت علمى و دینى تشكّر مى كند و امیدوار است این كتاب روزى یك كتاب درسى براى قشرهاى مردم گردد.
گروه معارف
سایت راسخون