خاندان پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم عدیل و شریک کتاب الهی در حجیّت برجامعه بشری و قرآن ناطق هستند. و هردو یادگار نبوّت در جهان کنونی اند، هدایت بشر بدون قرآن و عترت میسور و مقدور نیست. پیشوایان پاک - نه تنها علی علیه السلام - با قرآن به دنیا می آیند، با قرآن زندگی می کنند و با قرآن محشور می شوند، آرمان های شان آرمان های قرآنی است؛ راه و روش اجتماعی آنان راهی قرآنی است و اخلاق و آداب شخصی و فردی آنان بر اساس قرآن است.

ارتباط قرآن و عترت علیهم السلام، پیوندی شگفت انگیز است. بین آن دو، نقاط اشتراک فراوان وجود دارد که به فهرستی از این مشترکات اشاره می شود:

- هردو «هادی»اند.

- هردو «مهدی»اند.

- هردو «کریم»اند.

- هردو «سفینه نجات»اند.

- هردو «صراط مستقیم»اند.

- هردو «سراج منیر»اند.

- هردو «حبل الله»اند.

- هردو «مظلوم»اند

- هردو «مبشّر»اند.

- هردو «نذیر و منذر»اند.

- هردو «معصوم»اند.

- هردو «مصباح هدایت» اند.

- هردو «رحمت الهی» برای جامعه انسانی اند.

- هردو «کانون حکمت ایزدی»اند.

- هردو «عامل تزکیه و تعلیم» جامعه بشری اند.

- هردو «شفیع»اند.

- هردو «شفابخش»اند.

- هردو «کلمات الله»اند.

- هردو «شاهد و شهید»اند.

- هردو «مهجور»اند.

- هردو «مردمی و به زبان مردم»اند.

- هردو «فصل الخطاب»اند.

- هردو «مجید»اند

- هردو «حکیم»اند.

- هردو «عظیم»اند

- هردو «کوثر» زلال الهی اند.

- هردو «منادی استقلال، آزادی، عدالت»، زندگی شرافتمندانه، صلح و برادری اند.

وظایف ما در برابر ثقلین

وظایف ما نسبت به قرآن و عترت علیهم السلام وظایفی مشابه و همسان است؛ همان تکالیفی که نسبت به قرآن برعهده داریم، در برابر اهل بیت علیهم السلام نیز وجود دارد. در آیات قرآن و احادیث معصومان علیهم السلام این مطلب، تصریح شده است.

«بایدهای مسلمانان» را نسبت به قرآن چنین می توان برشمرد:

- «اعتصام به قرآن و عترت».

- «تمسّک به قرآن و عترت».

- «اطاعت از قرآن و عترت».

- «اتّباع و پیروی از قرآن و عترت».

- «ایمان به قرآن و عترت».

- «محبّت به قرآن و عترت».

- «استشفاء و درمان خواهی از قرآن و عترت».

- «شفاعت خواهی و توّسل به قرآن و عترت».

- «استماع کلام الله و سخن عترت».

- «انصات و سکوت در برابر آنان».

- «پذیرش قضاوت و داوری آنان».

- «تسلیم بودن در برابر قرآن و عترت».

- «نصرت و یاری قرآن و عترت».

- «دفاع از قرآن و عترت».

- «تبیین جایگاه قرآن و عترت».

- «پاسداری قرآن و عترت از تحریف».

آموزش، پژوهش، نگارش و اطلاع رسانی در قلمرو گسترده فرهنگ قرآن و عترت، از وظایف عمومی و فراگیر مسلمانان است؛ برای تک تک این وظایف در قرآن و حدیث شواهدی وجود دارد که در این نوشتار مجال پرداختن به تمام آن نیست و محقّقان و علاقمندان می توانند با پژوهش هایی مستند و نگارش مقالاتی مستقل،این وظایف را تدوین کنند.

کارنامه ما در آستان ثقلین

ما فرزندان قرآن و عترت اگر بین خود و خدای خود به محاسبه نفس برخیزیم و کارنامه خویش را در برابر این دویادگار گرانقدر نبوی مرور کنیم، شرمندگی های فراوان داریم بطوری که باید به پیشگاه قرآن و نبوّت و عترت عذر تقصیر بیاوریم و در جبران کوتاهی های خود بکوشیم. کارنامه ما در ابعاد گوناگون و از زاویه های مختلف شایسته بررسی است:

- کارنامه فردی.

- کارنامه صنفی.

- کارنامه دولت.

- کارنامه ملّت.

- کارنامه نظری.

- کارنامه عملی و...

گرچه هستند چهره های برجسته ای که در بخشی از وظایف موفق بوده اند و شاید در آستان قدس قرآن و نبوّت کمتر شرمساری دارند؛ ولی بسیاری از ما در کارنامه فردی و صنفی و اقدامات نظری و عملی، عرق شرم بر جبین داریم و از کم کاری ها، ناتوانی ها، بی برنامه گی ها، سهل انگاری ها و... باید استغفار کنیم.

در بین کارهای خوب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کتابی به نام «کارنامه قرآنی جمهوری اسلامی ایران» وجود دارد که مروری بر 25 سال فعالیت های قرآنی کشور است.

این کتاب در بهمن 1383 ش. توّسط «مرکز توسعه و ترویج فعالیت های قرآنی»، زیر نظر آقای برزین ضرغامی منتشر شده است. در این کتاب که در حدّ خویش کاری ارزشمند و مفید است، گزارشی از فعالیت های قرآنی در کشور، ضمن نه فصل،ارائه شده است. و تقریباً به همه اقدامات قرآنی ملّت و دولت و حوزه و دانشگاه اشاره شده است. گرچه گزارش فعالیت های نظری در حوزه قرآن است و از گزارش «کارنامه عملی» جمهوری اسلامی خبری نیست!

کارنامه نهادهای دولتی و مردمی طوری آمیخته و در کنار هم آمده است که قصور و تقصیرهای دولت و دولتمردان پنهان مانده است. عملکرد دولت های گذشته در زمینه قرآن و عترت، جای گفتگوی فراوان دارد.

آیا به راستی دولت جمهوری اسلامی به میزان یکصدم آنچه برای ورزش، وقت و بودجه و تبلیغات و امکانات گذاشته، برای قرآن و عترت سرمایه گذاری کرده است؟ آیا قرآن و عترت، کانون فرهنگ اسلامی و مهم ترین نیاز فردی و اجتماعی و محور وحدت و صلح و عدالت جهانی نیست؟ راستی اگر کارهای مردم و مردمی را از این کارنامه 25 ساله جدا کنیم و به حساب دولت و دولتمردان نگذاریم؛ دولت جمهوری اسلامی در بُعد آموزشی، پژوهشی، چاپ و نشر، رسانه ای و تولید نرم افزارهای قرآنی به تکالیف الهی و مردمی خویش عمل کرده است؟ اقدامات فردی در درون دولت و اقدامات نهادهای مردمی و هدایت های رهبری، جای تقدیر و سپاس فراوان دارد؛ ولی مجموعه نظام درباره قرآن و به ویژه عترت علیهم السلام بسیار کوتاهی کرده است.

راستی دولتمردان جمهوری اسلامی از موضع برنامه و بودجه می توانند بگویند در 25 سال گذشته برای گسترش فرهنگ عترت چه کرده اند؟ و اگر نامگذاری چند سال به نام امیرالمؤمنین و عزّت حسینی از سوی رهبری نبود، شرمساری ها چقدر بیشتر بود! و کوتاهی ها و شرمندگی ها چه میزان افزایش می یافت؟!

درست است که صدها هزار جلسه تلاوت قرآن در کشور وجود دارد؛ ولی «تلاوت» گام نخستین است و کاری خودجوش و مردمی؛ مدیران نظام، در جهت حمایت از این موج معنوی و تلاش مردمی چه کرده اند؟

درست است که در زمینه روخوانی و روان خوانی و تجوید و حفظ قرآن هم هزاران دوره آموزشی برگزار شده است؛ ولی روخوانی و روان خوانی با انس با قرآن و تدبّر و فهم آن فرسنگ ها فاصله دارد. و به علاوه این کارها چقدر مورد حمایت مسؤولان نظام قرار گرفته است؟ روخوانی و تلاوت و ترتیل و تجوید و مسابقات قرآنی همه کارهایی خوب و مفید است؛ ولی قرآن برای تلاوت تنها نیست؛ قرآن برای تجوید تنها نیست؛ قرآن ابزاری برای برگزاری مسابقات و رقابت های تفاخرآمیز و خودنمایی و احیاناً راهی برای دست یابی به پلوپز، دوچرخه، رادیو ضبط و دوربین عکّاسی نیست. قرآن، ابزاری برای گرفتن مدرک «کارشناسی»، «کارشناسی ارشد» و «دکتری» نیست. قرآن کتاب زندگی است. قرآن کتاب «آزادی» و «آگاهی» و «استقلال» ملّت هاست. قرآن منشور «توحید و عدالت» است. قرآن و عترت موجوداتی زمینی نیستند؛ هردو آسمانی و ملکوتی اند. هردو ارمغان خدا و پیامبر برای هدایت زمینیان اند. نیاز به قرآن و عترت، نیازی موقّت نیست؛ تا آدمیان و پریان در جهان زندگی می کنند، به قرآن و عترت نیازمندند. تمسّک به قرآن و عترت به معنای توسّل در حوائج روزمرّه فردی نیست؛ گرچه توّسل هم نشان عقیده است. تمسّک به عترت، کاری از قبیل سفرهای تفریحی و جهانگردی و سرزدن به مشاهد و مراقد امامان و امامزادگان و تفرّجی حلال و گَشتی تجاری - علمی نیست.

تمسّک به عترت، صرف اشک ریختن و سینه زدن و مدّاحی و مرثیه سرائی و خالی کردن عقده دل به یاد امامان علیهم السلام نیست. تمسّک به عترت، آمیزه ای از مودّت، معرفت، اطاعت و تلاش برای ایجاد نظام «امامت» در جهان است.

نبایدها در برابر ثقلین

وظایف ما در برابر قرآن و عترت، دو رویه باید و نباید دارد. مواضع و برخوردهای ما با ثقلین، گاهی خواسته و یا نخواسته، دانسته و ندانسته در قلمرو «نبایدها» قرار می گیرد و مشکلات فرهنگی و سیاسی و اقتصادی جوامع اسلامی ناشی از این برخوردها و موضع گیری هاست:

- انکار جایگاه و ارزش های قرآن و عترت.

- تکذیب قرآن و عترت.

- تحریف لفظی و معنوی قرآن.

- تحریف لفظی و معنوی احادیث اهل بیت علیهم السلام.

- تحریف سیره و مواضع معصومان علیهم السلام.

- استفاده ابزاری از جایگاه قرآن و عترت.

- اعراض و بی توجهی به پیام قرآن و حدیث.

- غفلت و فراموشی پیام خدا و پیامبر و اهل بیت علیهم السلام.

- تحقیر و کوچک شمردن قرآن و عترت.

- محو کردن و تخریب آثار قرآن و عترت.

- عصیان و مخالفت عملی با قرآن و عترت.

- پذیرش بخشی از قرآن و انکار و ردّ بخشی دیگر.

- پذیرش برخی از معصومان علیهم السلام و انکار برخی دیگر.

- اتّهام جمود و جنون و شعر و ساختگی بودن به سخن خدا و پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم و متّهم کردن عترت به نداشتن «سیاست»، «تخصّص» و نعوذ بالله «ریاست طلبی» یا «فریب خوردگی».

- سرگرم شدن به واژه هاو حروف و اعراب و موسیقی و بی توجّهی به محتوا و پیام قرآن و عترت.

این مواضع و رفتارها، همه ابعاد و انواع و اشکال گوناگون محروم سازی خود و جامعه از «فرهنگ ثقلین»است. قرآن و اندیشه عترت باید بر ذهن، زبان، قلب، زندگی شخصی، احزاب، تشکّل ها، نهادها و ادارات، مجلس، دولت، فرهنگ و بهداشت، هنر و ورزش، دفاع و سیاست، حاکم باشد.

تلاوت قرآن در مجالس و محافل باید سمبل حاکمّیت قرآن بر تمام اندیشه ها و مواضع جلسات باشد و در سراسر زندگی، قرآن و عترت علیهم السلام حضور داشته باشند.

باید به جای شبی با قرآن و عصری با عترت علیهم السلام، عمری را در سایه قرآن و عترت زندگی کنیم. آغاز برنامه های صدا و سیما با نام خدا و یا تأسیس یک شبکه قرآن و رادیو قرآن، در عین حال که کارهایی ارزشمند است، کافی نیست. مهم آن است که قرآن و عترت روح حاکم بر همه شبکه ها و همه کانال ها باشد، نه چیزی در کنار دیگر شبکه ها و برنامه ها!

به تعبیر مولایمان علی علیه السلام «قرآن، نوری است که باید بدان اقتدا کرد، آن را به گفتار وادارید، ولی هرگز خودش سخن نمی گوید. من، شما را از گفتار او آگاه می کنم. هان بدانید! که دانش آینده ها و داستان گذشته ها و داروی دردها و قانون کارها، در آن است!»(1)

قرآن آموزی،

قرآن شناسی،

قرآن پژوهی،

قرآن خوانی،

قرآن نگاری،

قرآن ستایی،

قرآن آرایی،

قرآن درمانی،

قرآن گرائی،

قرآن گستری،

قرآن فهمی،

قرآن مداری،

«قرآن محوری» و «قرآن سالاری» همه و همه، کارهایی قرآنی است.

تمسّک به قرآن به معنای دست یابی به قلّه های بلند «قرآن فهمی» و «قرآن مداری» و «قرآن سالاری» در زندگی فردی و اجتماعی است که مهم ترین وظایف فرزندان قرآن و پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم است.

تدبّر در قرآن،

ترتیل قرآن،

عمل به کتاب الله،

اقامه احکام الله،

عدم تعدّی از حدود الهی،

حلال شمردن حلال الهی، تحریم محرّمات قرآنی،

و تلاوت قرآن - حقّ تلاوت آن - و پاسداری از معروف ها و ستیز با منکرات اجتماعی - محور کارهای قرآنی عترت علیهم السلام است، چیزی که امروز سخت بدان محتاجیم و کارنامه امروز ما در این زمینه - اجرای قرآن و اهداف عترت علیهم السلام - بسیار ضعیف و غم انگیز است!

امیدواریم همزمان با فرارسیدن بهار قرآن (رمضان 1426 .ق.) و طلوع دولت مکتبی در افق مدیریت جمهوری اسلامی،« قرآن و عترت» جایگاه خویش را در نظام برنامه ریزی و مدیریت کشور پیدا کند و «دو ستاد» تحت عنوان «ستاد فعالیت های قرآنی» و «ستاد فعالیت های ولایی» شکل گیرد و با شناخت وظایف، کارهای انجام شده، کارهای ناقص و در دست اقدام، گامهایی بلندتر در ترویج فرهنگ قرآن و عترت بردارد. باشد که این یادگار نبوی صلی الله علیه وآله وسلم از مهجوریت خارج شود و زمینه اجرای اهداف بلند قرآنی فراهم گردد.

ان شاءالله

پی نوشت:

1. نهج البلاغه، ترجمه مرحوم محمّد دشتی، خطبه