ردّ شبهه توسّل به قرآن کریم و بر سر گرفتن آن در شبهای قدر

حجت الاسلام عباس جعفری فراهانی 

بسیاری از اهل سنت و جریان وهابیت معتقدند توسل به غیر خدا اساساً درست نیست؛ زیرا ما از آیات قرآن به دست می آوریم توسل و درخواست نیاز فقط باید از ذات خدا باشد. علما و دانشمندان شیعه پاسخ های مختلفی در کتاب های گوناگون به این شبهه داده اند که این شبهه را ردّ می کند.

باید بگوییم آیات متعددی در قرآن (سوره نساء، آیه 64 و سوره مائده، آیه 35 وسوره یوسف آیه 97 و 98) است که درخواست دعا را از غیر خدا شرک نمی داند بلکه به مسلمان ها دستور می دهد خواسته های خود را از اولیای الهی و مقربان درگاهش بخواهند که نمونه هایی هم در این زمینه مانند توسل حضرت آدم (ع) به مقام حضرت محمّد (ص) و اهل بیت (ع) نقل شده است. [سیوطی/ الدر المنثور ج 1 ص 60، ابن ابی الحدید/ شرح النهج ج 2 ص 267].

    این پیروان فرقه ضاله(وهابیت) حاضر به شنیدن استدلال و احتجاج صحیح نیستند و در اعمال و رفتار و کردارشان به ویژه در ماه مبارک رمضان فقط به قرائت قرآن و نماز تراویح (نمازی که اهل سنت در شب های ماه رمضان به صورت جماعت می خوانند) اکتفا می کنند.

 یکی از اعمالی که ما پیروان اهل بیت(ع) به پیروی از روایات فراوانی که در این زمینه داریم و در شب قدر شیعیان آن را انجام می دهند، همین قرآن به سر گرفتن است که در روایات و کتب ادعیه به آن دستور داده شده است. وهابی ها از سوی دیگر مانند شیعیان، به شب قدر توجه خاصی ندارند و می گویند روایت و دلیل محکمی بر اینکه در شب قدر قرآن به سر گرفته شود و یا این عمل در زمان پیامبر(ص) انجام می شده، در دست نداریم.

    اما شیعیان بنا به دلایل محکمی که از روایات در دست دارند یکی از اعمال شب قدر را قرآن به سر گرفتن و دعا و راز و نیاز و واسطه قرار دادن پیامبر (ص) و جانشینان آن حضرت (ص) می دانند و جهت بخشش گناهانشان، اولیای خدا را واسطه قرار می دهند و این عمل در دستورات دینی یکی از کارهای مستحبی و ارزشمندی است که وارد شده است.

برای نمونه علی بن یقطین از امام کاظم (ع) نقل می‌کند که آن حضرت فرمود: «مصحف شریف را در دست بگیر و بر سر بگذار و بگو: اللَّهُمَّ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ إِلَى خَلْقِکَ وَ بِکُلِّ آیَةٍ هِیَ فِیهِ وَ بِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِیهِ وَ بِحَقِّهِ عَلَیْکَ وَ لَا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّهِ مِنْکَ یَا سَیِّدِی یَا سَیِّدِی یَا سَیِّدِی. پس ده مرتبه بگو یَا اللَّهُ، و ده مرتبه بِحَقِّ مُحَمَّدٍ، و همین‌طور هر کدام از امامان (ع) را بشمار و ده مرتبه بگو تا وقتی که به نام امام معاصر با خودت رسیدی، نام آن‌ حضرت را نیز ده مرتبه صدا بزن. که اگر چنین کنی حاجات تو برآورده می‌شود و امور زندگی بر تو آسان می‌شود .[سید ابن طاووس، الاقبال بالأعمال الحسنة، ج 1، ص 186 و 187].

         یکی از راه های توسل به خداوند از طریق قرآن است، یعنی انسان قرآن را واسطه بخشش گناه به درگاه خدا قرار دهد؛ این همان قرآن به سر گرفتن است. در روایتی که در مسند احمد بن حنبل، با این مضمون نقل شده است. «اقرءوا القرآن واسئلوا الله تبارک و تعالی به قبل أن یجیء قوم یسالون به الناس». یعنی؛ قرآن را بخوانید و از خداوند به وسیله آن سوال کنید پیش از آن که گروهی ببینند و به وسیله آن از مردم سوال کنند. [مسند احمد بن حنبل، جلد چهارم، صفحه 445].

     از سوی دیگر، علمای اهل سنت با سند صد درصد صحیح نقل کرده‌اند که امیرمؤمنان علیه السلام همین کار را انجام می‌داد.

ابویوسف فسوی در کتاب المعرفة والتاریخ با سندی که تمام راویان آن از راویان بخاری و یا مسلم هستند می ‌نویسد: «حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِیزِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأُوَیْسِیُّ، ثنا إِبْرَاهِیمُ بْنُ سَعْدٍ، عَنْ شُعْبَةَ، عَنْ أَبِی عَوْنٍ مُحَمَّدِ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ الثَّقَفِیِّ، عَنْ أَبِی صَالِحٍ الْحَنَفِیِّ، قَالَ: رَأَیْتُ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام أَخَذَ الْمُصْحَفَ فَوَضَعَهُ عَلَى رَأْسِهِ حَتَّى لَأَرَى وَرَقَهُ یَتَقَعْقَعُ، ثُمَّ قَالَ: اللَّهُمَّ إِنَّهُمْ مَنَعُونِی أَنْ أَقُومَ فِی الْأُمَّةِ بِمَا فِیهِ، فَأَعْطِنِی ثَوَابَ مَا فِیهِ... .».  از ابو صالح حنفی نقل شده است که دیدم علی بن أبی طالب علیه السلام را که قرآن را می‌گرفت و بر سر می‌گذاشت؛ تا جائی که من صدای حرکت ورق‌های آن را می‌شنیدم. سپس می‌فرمود : خدایا آن‌ها مانع شدند که من در میان امت حکومت نمایم؛ پس خدایا ثواب آن را به من عطا فرما... . [الفسوی، أبو یوسف یعقوب بن سفیان (متوفاى277هـ)، المعرفة والتاریخ، ج 2، ص751، تحقیق: الدکتور أکرم ضیاء العمری، ناشر: مکتبة الدارـ المدینة المنورة، الطبعة الأولی، 1410هـ .].

       با توجه و دقت در این حدیث در می یابیم توسل به هر موجودی (از جمله قرآن) که در نزد خدا دارای منزلت و کرامت باشد جایز است. بنابراین در شب های قدر مستحب است انسان قرآن شریف را بر سر گذاشته و از خداوند طلب حاجت و نیاز کند. این بهترین دلیل است در ابطال و رد حرام بودن قرآن بر سر گرفتن که اکثر اهل سنت و فرقه وهابیت مطرح می کنند.