سخن ناشر

باسمه تعالی

آنچه انسان را در مسیر پر فراز و نشیب زندگانی از نابسامانی ها محفوظ می دارد و موجب سعادت و سرفرازی و سربلندی او در امتحانات الهی می شود، پژوهش پیرامون علوم الهی و معارف اسلامی و پوشاندن جام عمل به دستورات بلند ربانی می باشد.

در این خصوص، دست یابی به حقیقت معارف الهی و آشنایی با جایگا حساس و ویژ آن ها در حیات انسانی، ضروری احساس می شود.

مرکز علمی تحقیقاتی دارالعرفان، در راستای اهداف الهی خود، این بار افزون بر استفاده از مطالب پربار و عالمان دانشمند محقّق حضرت استاد حسین انصاریان، با انتشار گلچینی از متن سخنرانی های معظّم له، از بیان پر حرارت و جذاب سخنرانی های استاد نیز تشنگانِ معارف سراسر نور ائمه اطهار: را بی نصیب نگذاشته و بدون خارج ساختن متن سخنرانی از قالب گفتاری آن، باب

ص:7

دیگری را برای استفاده از معارف آل الله: و سیراب گشتن از این چشم پرفیض باز نموده است.

امید که با عنایات خاص اهل بیت عصمت و طهارت: بیش از بیش بتوانیم از زمزم معارف آن ذوات مقدّس سیراب گردیم.

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین و الصلوه و السلام علی سید الانبیاء و المرسلین حبیب الهنا وطبیب نفوسنا ابی القاسم محمد صلی الله علیه و علی اهل بیت الطیبین الطاهرین المعصومین المکرمین

ص:8

از نصایح پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به ابوذر: پنج نعمت را قبل از بین رفتن، غینمت بشمار

در رابطه با نعمت های حق، از قول وجود مبارک رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم ، در ضمن بیان یک مقدمه، پنج نعمت را برای شما عرض می کنم که جزء نعمت هایی است که اگر انسان نسبت به آن ها بیدار و بینا نباشد و آن ها را از دست بدهد، جایگزینی برای آنها نخواهد داشت، مگر این که در زمان هزینه کردن این پنج نعمت، انسان در برابر هزینه شدن آنها، با بیداری، شایسته دریافت عوضی بشود که بتواند برای او جای خالی این نعمت های از دست رفته را حتی تا ابد پر کند.

به قیامت، به قرآن، به نبوت، به ولایت و به نبوت همه انبیای قبل از پیغمبر ایمان جدی و حقیقی آورد و بعد هم این ایمان را تا لحظه آخر عمرش تبدیل به تحمّل، تبدیل به سعی، تبدیل به کوشش و تبدیل به اخلاق کرد، ابوذر غفاری است. چند قطعه کوتاه از زندگی این مرد بزرگ را که برای همه ما جنبه درس دارد، برای شما عرض می کنم.

دارد، با انبیاء می ماند؛ با خدا می ماند؛ با اهل بیت: می ماند. آن کسی هم که خیری ندارد، اگر هم بیاید، جدا می شود و راه را تمام نکرده، برمی گردد که البته، این برگشت، در حقیقت روکردن به غضب خدا و دوزخ قیامت است. یکی از کسانی که در آن شدت گرما، به رسول اسلام صلی الله علیه و آله وسلم خبر دادند که جدا شده، ابوذر بود، و رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم همان جوابی را که گفتیم، به آن ها داد: اگر خیری در ابوذر هست که با ما خواهد ماند، و اگر در او خیری نیست، با ما نخواهد ماند. طرف های عصر، در جایی از مسیر حرکت سپاه اسلام تا معرکه، رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم به سبب خستگی شدید لشکر و گرمای سخت هوا، به لشکریانش دستور داد که توقف کنند و خیمه هایشان را برپا دارند و برای مدتی آن جا بمانند تا خستگی شان برطرف شود؛ رنج راه از آن ها بیرون برود و بتوانند دوباره پیمودن مسیر را ادامه دهند. رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم که برای استراحت در خیمه نشسته بود، برای این که هوای خنک طرف های عصر وارد خیمه شود، پرده خیمه

ص:11

را بالا زد. حضرت صلی الله علیه و آله وسلم همین طوری که داشت بیابان را نگاه می کرد، خطاب به لشکریانش فرمود، این سیاهی که از دور به چشم می خورد و پیاده هم به نظر می آید، ابوذر است، بروید و به او کمک کنید و او را به مقرّ لشکر بیاورید. یاران پیامبر به سمت آن سیاهی دویدند و دیدند ابوذر نفس زنان با مشکی پر از آب بر دوشش پیاده دارد می آید. ابوذر وضع خوبی نداشت و دیگر نزدیک به مردن بود. یاران پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم گفتند: ابوذر مرکبت کو؟ گفت: هلاک شد. مرکب من از راه ماند و دیگر نتوانست همراه من بیاید و از شدت گرما، تشنگی و خستگی تلف شد و من هم در این هوای بسیار گرم بیابان، به دنبال آب گشتم و گودالی را پیدا کردم که در آن آب بود و این مشک را پر از آب کردم و بر دوشم انداختم و پیاده راه افتادم. یاران پیامبر ابوذر را تا نزدیکی خیمه پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم آوردند.

وفاداری تا کجا؟ یکی از ویِژگیهای اول ایمان، وفاداری است؛ وفاداری به خدا؛ وفاداری به پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم و وفاداری به ائمه طاهرین:. این قدر

ص:12

قدرت وفاداری باید قوی باشد که هیچ پیشآمد تلخ و شیرینی، آدم را بی وفا نکند. آیا این سخن در یادتان خواهد ماند؟ وفاداری ما به پروردگار و اهل بیت: باید این قدر قوی باشد که هیچ پیشآمد تلخ و شیرینی او را بی وفا نکند و ما را در این ناحیه دلسرد ننماید. دلسرد بشویم، اما نه از خدا، پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم و اهل بیت:.

به محض این که ابوذر پایش به خیمه پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم رسید، از تشنگی، خستگی و گرمای هوا غش کرد. پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: او را به هوش آورند، ولی آن ها آبی نداشتند و تنها آب موجود، آب مشکی بود که خود ابوذر آورده بود. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: در مشک آب را باز کنید و آبش را در گلوی ابوذر بریزید. در همان حال، ابوذر چشمش را باز کرد و با چشم پر از اشک گفت: من پیاده این آب را به عشق پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم تا این جا آورده ام و حالا تا رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم از این آب نخورد، آب را در دهان من نریزید.

ص:13

این تنها قطعه ای از حیات این مرد بود که باید اسم آن را وفاداری کامل به مقام و به عظمت نبوت بگذاریم. (1)

شود، ما نسبت به حضرت او در چه حالی هستیم، کارش درست نمی شود. پیش هر کسی هم که آدم می رود حتی با آبرو گذاشتن و التماس و تقاضا هم، کارش درست نمی شود. به قول معروف، کارش قفل می شود و کلیدش هم گم می گردد و به هیچ صورتی کارش درست نمی شود. ولی وقتی هم بخواهد کارش درست بشود، چو آید، به مویی توانی کشید ؛ تمام درها بر روی آدم باز می شود؛ اصلاً جهان و مردمش به آدم التماس می کنند که چیزی را از ما قبول کند. هر چقدر می گوید، سیر هستم و نیازی ندارم، می گویند، این امر را از ما قبول کن و ما را محروم ننما. برای ابوذر چنین نشد و امور درست نمی شد، اما این نیامدن و درست نشدن را، ابوذر آزمایش حق می دانست و به هیچ وجه از پروردگار دلسرد نشد، به هیچ وجه. به قول حضرت ابی عبدالله الحسین علیه السلام : « احْمَدَهُ عَلَی السَّراءِ وَ الضرَّاءِ. » (1): تو را ستایش می کنم،

ص:15

زندگی ام می خواهد در اوج رفاه باشد، و یا می خواهد در اوج سختی و مشکلات باشد، فرقی برای من نمی کند.

عثمان به دو غلامش گفت، این دویست دینار را ببرید و آن را یک طوری به ابوذر بقبولانید. این خیلی مطلب جالبی است؛ یعنی او می دانست، ابوذر هر پولی را نمی خورد، برای همین گفت، بروید و این پول را به ابوذر بقبولانید، و شاید به آن ها گفته باشد اگر بتوانید آن را به او بقبولانید، من شما را آزاد می کنم. غلام های عثمان آمدند و در خانه ابوذر را زدند. ابوذر دم درآمد؛ ابوذری که آن شب پولی ندارد که نان بخرد. او غلام ها را به ورود به خانه تعارف کرد. بارک الله بر ابوذر. ابوذرگفت: چه شده؟ یکی از غلام ها دهانش را پر کرد و با صدایی بم گفت: دویست دینار پول برای شما آورده ام. خیال کرد اگر حالا با این دهان پر بگوید، دویست دینار پول را آورده ام، دست و پای ابوذر می لرزد و سریع آن را می گیرد. ابوذرگفت: این چه

ص:16

پولی هست؟ یکی از غلام ها گفت: عثمان این پول را برای شما داده است. ابوذرگفت: آیا عثمان به کس دیگری از مسلمانان هم چنین پولی داده است؟ آن ها گفتند: نه. ابوذر گفت: من هم مردی از مسلمانانم. آنچه برای دیگران است، برای من هم خواهد بود. گفتند: عثمان می گوید، این پول از مال حلال خود من است و سوگند به خدایی که پروردگاری جز او نیست، آن را با حرام مخلوط نکرده ام و از راه حلال برای تو فرستاده ام.

نزدیک به هزار و چهارصد سال پیش، دویست دینار، پول خیلی خوبی بود. ابوذر با این پول می توانست هم بالای شهر مدینه، خانه ای پانصد متری حسابی با وسایل کامل بخرد و هم می توانست با مبلغی که از آن برایش می ماند، تجارتی حسابی راه بیاندازد و به قول ما، دیگر خجالت زن و بچه را نکشد.

ص:17

این جای روایت، خیلی لذت بخش است و آدم از آن، لذت می برد. شاید بشود گفت، فراتر، به جای لذت بردن، آدم مست می شود. ابوذر به غلام ها گفت: من نیازی به این دینارها ندارم؛ چون امروز، من از توانگرترین انسان ها هستم.

غلام ها که هر طور شده می خواستند، آن دینارها را به ابوذر بقبولانند، تا شاید عثمان آن ها را آزاد کند، گفتند: ابوذر! خدایت به سلامت دارد و کارهایت را رو به راه فرماید، ما که در این خانه تو هیچ چیزی نمی بینیم، نه کمش را و نه بیشش را، تا از آن استفاده کنی. گفت: نه، زیر این پارچه (جُل) گرده نان جویی است که چند روز است به حال خود باقی مانده.

ابوذر که سخن و قسم عثمان را باور نداشت و می دانست که او با بیت المال مسلمانان چگونه رفتار می کند، فکر می کرد، اگر این دینارها را قبول کند، بر فرض که آن دو غلام آزاد شوند، ولی خود او گرفتار همه ملت می گردد و برای استفاده از حقّ عموم مردم، باید در قیامت بایستد و جواب همه را

ص:18

بدهد و او این جواب را نداشت. برای همین او این پول را نمی خواست بگیرد. (1)

برادرانی که در دولت هستید! کار ما با خوردن پول مردم، از کار شما با خوردن پول مردم در روز قیامت خیلی آسان تر است. ما ده میلیون یک نفر را می خوریم و در قیامت هم در دادگاه با یک نفر رو به رو هستیم، حالا یا از پسش برمی آیم؛ آن جا گریه می کنیم و بر سرمان می زنیم و می گویم، ما را ببخش، و او هم می گوید، من شما را می بخشم، و یا این که می گوید، شما را نمی بخشم و ما گرفتار می شویم و در نهایت، پروردگار عالم به طلبکارِ ما می گوید، گناهی در پرونده ات داری؟ این گونه که ائمه ما فرمودند. طلبکار می گوید، بله دارم. خطاب می رسد، این بنده من را که ده میلیون از مال تو خورده ببخش تا من گناهان تو را ببخشم. ممکن است این طوری کار ما حل بشود. اما شما که

ص:19

دردستگاه های دولتی هستید، اگرخدای نکرده، اگر هوای نفس و شیاطین انسی شما را وسوسه کند، یا زندگی تان یا زن و بچه های تان شما را وسوسه کند و شما تنها یک ده تومانی را که الآن با آن یک خیار هم نمی دهند، به ناحق از بیت المال بردارید، اسیر حقّ هفتاد میلیون نفر می شوید. ابوذر دین را خیلی خوب فهمیده بود.

ما هم بیاییم این دو روزه دنیا با قناعت به حلال، زندگی کنیم و این سخن ها را هم باور نماییم. در باور کردن این سخنان است که آدم تحوّل پیدا می کند. اگر آن ها را باور نکنید، دینداری فایده ای ندارد ، پس آن ها را باور کنید؛ باور سرمایه خیلی بزرگی هست.

من در شبی از شب های ماه رمضان از منبر پایین آمدم و بعد از سخنرانی کنار منبر نشستم. جوانان سؤالاتی داشتند و صحبت هایشان را با من زدند و رفتند. کسی آمد و به من گفت که آقا! من صحبتی

ص:20

خصوصی با شما دارم. من گفتم، می آیم و آن طرف سالن می نشینم و می گویم کسی هم پیشم نیاید تا شما بتوانی بدون مزاحمت صحبت کنی. بعد با هم رفتیم آن طرف سالن نشستیم، در حالی که او داشت گریه می کرد. گفتم، چه اتفاقی پیش آمده؟ گفت، من امشب آمدم از این جا رد بشوم، دیدم شلوغ است. من چون دزدم، آمدم ببینم آیا می توانم در این شلوغی کفشی، قالیچه ای، جنس قیمتی را بدزدم یا نه؟ آمدم دم درب همین جا نشستم و شما منبر رفتی. من حرف های امشب شما را قبول کردم. بعد از من پرسید که آیا یک ماه پیش در اخبار نشنیدی که در یکی از پاساژهای بازار آتش سوزی شده؟ من گفتم: نه، من چنین خبری را نشنیدم. بعد آن دزد گفت: آن پاساژ که آتش گرفت، من در آن شلوغی رفتم و از مغازه ای دو فرش قیمتی سه در چهار را سرقت کردم. ارزش این فرش ها هم بالاست؛ آن وقت، هفت و هشت سال پیش،

ص:21

می گفت، قیمت آن ها بالای یک میلیون تومان است. الان من می دانم این مغازه کجاست. من هنوز این دو فرش را نفروخته ام. حالا دو تا سؤال دارم. یکی این است که درباره دزدی های گذشته ام چه کار کنم که پاک بشوم. سؤال دیگرم این است که اگر من بخواهم این فرش ها را به صاحبش برگردانم، آیا شما حاضری آن ها را برگردانی؛ چون می خواهم صاحب مغازه من را نشناسد. گفتم، باشد. بعد گفت، این آدرس مغازه فرش فروشی است و می توانید از روی این آدرس، تلفن آن را هم پیدا کنید. بعد هم آن فرش ها را از کیسه ای که همراه داشت، بیرون آورد و به من داد. همان شب من توانستم، شماره تلفن آن مغازه را به دست آورم. بعد به آن جا تلفن زدم و گفتم: شما در آتش سوزی ای که در پاساژ شده بوده، فرش گم نکردید؟ صاحب مغازه گفت: در آن آتش سوزی دو فرش قیمتی ام گم شده. من گفتم: آن ها گم نشده

ص:22

و دزد آن ها را برده است. گفت: شما از کجا اطلاع دارید؟ گفتم: من خودم دزد فرش هایت نیستم، ولی آن دزد، فرش ها را پیش من آورده و می خواهد از طریق من آن ها را پس بدهد. بعد هم من آدرس منبرم را به او دادم. فردای آن شب، صاحب مغازه پای منبر من آمد و بعد از پایان منبر، با هم رفتیم که من فرش ها را به او نشان بدهم، و او هم به آن فرش ها نگاه کرد و آن ها را با لیست فرش هایش مطابقت داد و گفت: فرش های گم شده من، همین هاست. گفتم: پس آن ها را بردار و ببر. او گفت: من یکی از این فرش ها را برای شما می گذارم تا در هر کار خیری که شما خودتان صلاح می دانید، آن را مصرف کنی و یکی دیگر از آن فرش ها را هم با خودم می برم. بعد از من پرسید: آیا دزد را باز می بینی؟ گفتم: نمی دانم. او فقط دیشب پیش من آمده بود. صاحب فرش ها گفت: دلم می خواهد اگر آن دزد دوباره پیش شما

ص:23

آمد، چون من نمی خواهم از دیدن من خجالت زده شود، شما از طرف من از او بپرسید که چقدر سرمایه لازم دارد که با آن برود کاسب حلال بشود و مشکل زندگی اش حل گردد.

هدف من از بیان این داستان این بود که بگویم، اگر ما که شغل دولتی نداریم، پولی را به ناحق ببریم، با یک نفر روبه رو هستیم و ممکن است او چنین فردی باشد و به آن مال برده شده نیازی نداشته باشد و نخواهد از ما انتقام بگیرد، امّا خدای نکرده، اگر یک نفر پولی را از بیت المال ببرد، با هفتاد میلیون نفر رو به روست. والله، اگر سی سال خزانه دولت را کسی اختلاس کند و بدزد، قیامت برای او صرف ندارد؛ چون همه ثواب هایش را باید به طلبکارهایش بدهد.

خلاصه، ابوذر که نمی خواست خود را گرفتار کلّ امت کند، آن دینارهای عثمان را نمی پذیرد. همه روایت یک طرف، این جا هم یک طرف. این جای

ص:24

روایت، خیلی پرقیمت است، خیلی پرقیمت. به خدا اگر امروز ابوذر این جا می آمد، من کف کفشش را می بوسیدم، نه کف پایش را. من واقعاً کف کفشش را می بوسیدم. این جای روایت، خیلی بالاست؛ خیلی بلند است. آدمی شگفت زده می شود از این معارفی که روایات ما دارند.

جوان ها! مردها! خانم ها! والله، در تاریخ بشر و کره زمین، هیچ فرهنگی الآن معارف اهل بیت: ما را نداشته و ندارد. در خانه خوبی آمده ایم و از در این خانه به جای دیگر نرویم. هیچ جا خبری نیست، هیچ جا. من به همه جاها رفتم و به شما می گویم، خبری نیست. من ساعت ها با مرجع تقلید آتش پرست ها نشستم. به آتشکده رفتم. پیش مرجع تقلید یهودی ها رفتم. به کنیسه آن ها رفتم. کشیش دیدم. پیر طریقت و رئیس خانقاه های مختلفی را دیدم. در انگلیس، در اتریش، در اکراین، در بحرین، در قطر با علمای غیر شیعه زیاد نشستم. والله

ص:25

دست همه آن ها خالی است. جیب همه آن ها هم خالی است. هیچی ندارند؛ اما وقتی پیش پیغمبر می آیی، «وَ مٰا أَرْسَلْنٰاکَ إِلاّٰ رَحْمَةً لِلْعٰالَمِینَ» . (1)وقتی پیش امیرمؤمنان علیه السلام می آیی،« وَلَایَه عَلِیِّ بْنِ ابِی طَالِبٍ حِصْنِی، فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی، امِنَ مِنْ عَذَابِی. » (2) وقتی پیش فاطمه زهرا(س) می آیی، در روز قیامت، همان گونه که امام صادق علیه السلام فرموده، می بینی که خدا به مادرم می گوید، برو به بهشت و در محشر نایست. زهرا(س) تا دم درب بهشت می آید و می ایستد، خطاب می رسد، حبیبه من! این جا جای توست، چرا به آن جا نمی روی؟ می گوید: خدایا! من تنها نمی توانم بروم؛ یعنی

ص:26

قدمش جلو نمی رود. خطاب می رسد، با چه کسی می خواهی بروی؟ می گوید، با هر کسی که وفادار به علی علیه السلام و به بچه های من و به خصوص، وفادار به حسین علیه السلام من است. خطاب می رسد، همه را صدا کن و ببر. (1) پیش حضرت مجتبی علیه السلام می آیی، تنها درباره همین یک ذره گریه، پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم می فرماید، هر چشمی برای حسنم گریه کند، آن چشم در قیامت گریان نخواهد شد، و وقتی پیش ابی عبدالله علیه السلام می آیی، می گوید، دنیا و آخرت این جاست. پیش زین العابدین علیه السلام می آیی، صحیفه هست. پیش امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام می آیی، تمام رشته های علوم و معارف هست. محضر موسی بن جعفر علیه السلام و حضرت رضا علیه السلام می آیی،... الان هم که در محضر امام دوازدهم(عج) هستیم. خدا

ص:27

سر و کار شما را با کسانی انداخته که دستشان و جیبشان بیش از همه افراد عالم، پر است.

برای این جای روایت که می خواهم آن را برای شما نقل کنم، من کف پای ابوذر را می بوسم. ابوذر که اصرار غلام های عثمان را دید و نمی خواست دروغ ولو مصلحت آمیز بگوید، به آن ها گفت: بروید به عثمان بگویید که در حق من اشتباه کردی. اشتباهت هم این بود که فکر کردی من فقیرم و تهیدست و برای همین این دویست دینار را برای من فرستادی. به عثمان بگو، هیچ کسی فعلاً سرمایه من را در این عالم ندارد، و گفت: «فَمَا أَصْنَعُ بِهَذِهِ الدَّنَانِیرِ لَا وَ اللَّهِ حَتَّی یَعْلَمَ اللَّهُ وَ أَنِّی لَا أَقْدِرُ عَلَی قَلِیلٍ وَ لَا کَثِیرٍ وَ لَقَدْ أَصْبَحْتُ غَنِیّاً بِوَلَایَهِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ عِتْرَتِهِ الْهَادِینَ الْمَهْدِیِّینَ الرَّاضِینَ الْمَرْضِیِّینَ الَّذِینَ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ

ص:28

یَعْدِلُون» (1): من با این دینارها چکار کنم؟ نه، به خدا سوگند، این دنیارها را نمی گیرم، تا خداوند متعال بداند که من بر هیچ کم و بیشی قادر نیستم و من با ولایت و دوستی علی بن ابی طالب علیه السلام و عترت او که راهنمایان و هدایت شدگانند و به حق هدایت می کنند و به آن می پیوندند، بی نیاز و توانگرم.

ابوذر به عثمان می گوید، سرمایه اش ولایت امیرمؤمنان علیه السلام است و اگر بشود آن را در یک کفه ترازو بگذارند و همه عالم را در کفه دیگر آن، این سرمایه سنگین تر است.

وقتی که پخته شد، بر سر راه بنشین، پس اولین کاروانی را که دیدی بگو، ای بندگان مسلمان خدا! این ابوذر، یار پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم است که مرده و به دیدار خداوند رسیده است. پس به کمک من بیایید و او را اجابت کنید؛ رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم به او خبر داده بود که او در دیار غربت می میرد و غسل، دفن و نماز بر او را گروهی از صالحان امتم برعهده می گیرند (1) من در یک سفر حج بر سر قبرش به ربذه رفتم. به خدا، در روز هم آن جا تلالؤی شگفتی داشت.

پرمایه به نام عین الحیات (چشمه زندگی) تبدیل کرد. یکی از نصایح حضرت به ابوذر درباره پنج نعمت بود که اگر از آن ها قدردانی نشود و از دست برود، دیگر جایگزینی ندارد. متن این نصیحت چنین است: «یَا أَبَا ذَرٍّ اغْتَنِمْ خَمْساً قَبْلَ خَمْسٍ شَبَابَکَ قَبْلَ هَرَمِکَ وَ صِحَّتَکَ قَبْلَ سُقْمِکَ وَ غِنَاکَ قَبْلَ فَقْرِکَ وَ فَرَاغَکَ قَبْلَ شُغْلِکَ وَ حَیَاتَکَ قَبْلَ مَوْتِکَ.»

بشوید؛ شما در جوانی می توانید دانشمند برجسته بشوید. اما وقتی که پیری آمد و دیگر چشم کار نکرد و گوش شنوایی نداشت و بازو و زانو هم قدرت نداشت، دیگر کاری از آدم برنمی آید، جز این که به انتظار مرگ بنشیند. گاهی هم به خدا بگوید، خدایا! دیگر زندگی کردن مرا بس هست و مرگم را برسان. در آن وقت، دیگر کاری نمی شود کرد:

جوانی چنین گفت روزی به پیری

که چون است با پیریت زندگی

بگفت، اندرین نامه حرفی است مبهم

که معنیش جز وقت پیری ندانی

تو، به کز توانائی خویش گویی

چه می پرسی از دوره ی ناتوانی

جوانی نکودار، کاین مرغ زیبا

نماند در این خانه ی استخوانی

متاعی که من رایگان دادم از کف

تو گر می توانی، مده رایگانی

ص:32

هر آن سرگرانی که من کردم اول

جهان کرد از آن بیش تر، سرگرانی

چو سرمایه ام سوخت، از کار ماندم

که بازی است، بی مایه بازارگانی

از آن برد گنج مرا، دزد گیتی

که در خواب بودم گه پاسبانی (1) جوانی، یکی از عالی ترین نعمت های خدا به انسان است. من به شما جوان ها بگویم، من کلاس ششم و هفتم مدرسه بودم که در هفت و هشت روز، نه بیش تر، کمیل را حفظ کردم. آن وقت یازده سالم بود و حدود چهار هزار بیت شعر را حفظ کردم؛ اما الان من برای منبر، هشت بیت شعر را می خواهم حفظ کنم، دو روز طول می کشد؛ تازه وقتی هم آن ها را حفظ می کنم، فردایش که تمرین می کنم، می بینم آن ها از یادم رفته است.

ص:33

چهار نعمت دیگر که باید غنیمت بشمرید

آن چهار نعمت دیگر که باید غنیمت بشمرید، عبارتند از:

«وَ صِحَّتَکَ قَبْلَ سُقْمِکَ»: تا سالمی و سرپایی و هنوز بر روی تخت بیمارستان نیفتادی، طوریکه دیگر نتوانی بلند شوی، کاری بکن.

«وَ غِنَاکَ قَبْلَ فَقْرِکَ» : تا پول داری، کاری بکن، و دستت که خالی بشود، نمی توانی کاری بکنی.

«وَ فَرَاغَکَ قَبْلَ شُغْلِکَ » : ابوذر! تا گرفتار نشدی، برای خودت کاری بکن.

«وَ حَیَاتَکَ قَبْلَ مَوْتِکَ» : تا زنده ای کاری بکن.

این پنج نعمت را شما می توانید خرج کنید، و در مقابل، دخل ابدی به دست بیاورید.

ص:34