چهل حدیث در باره کار و تلاش

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)

1. طَلَبُ الحَلالِ فَرِیضَةٌ عَلَی کُلِّ مُسلِمٍ و مُسلِمَةٍ

کار کردن برای کسب مال حلال، بر هر مرد و زن مسلمان واجب است.

جامع الاخبار، ص 389، حدیث 1079

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)

2. امْنُنْ عَلَیْنَا بِالنَّشَاطِ وَ أَعِذْنَا مِنَ الْفَشَلِ وَ الْکَسَلِ وَ الْعَجْزِ وَ الْعِلَلِ وَ الضَّرَرِ وَ الضَّجَرِ وَ الْمَلَلِ

(خدایا) نعمت سرزندگی و کوشایی را به ما ارزانی دار و از سستی، تنبلی، ناتوانی، بهانه آوری، زیان، دل مردگی و ملال، محفوظمان دار.

 میزان الحکمه، ج11، ص5184

 پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)

3. إنَّ مِنَ الذُّنُوبِ ذُنُوباً لا یُكَفِّرُها صَلاهٌ وَ لا صَدَقَهٌ، قِیلَ یا رسولَ اللهِ فَما یُكَفِّرُها قالَ الهُمُومُ فی طَلَبِ المَعِیشَهِ

بعضی از گناهان به وسیله نماز و صدقه هم آمرزیده نمی شوند. سؤال شد یا رسول الله! پس چه چیز موجب آمرزش آن است؟ فرمود: جدیت و تلاش در طلب معیشت.

 مستدرك الوسائل، ج 13، ص 13

 رسول الله (صلی الله علیه و آله)

4. اَلْعِبادَﺓُ عَشَرَﺓَ اَجْزاءٍ تِسْعَـﺔٌ مِنْها فی طَلَبِ الْحَلالِ

عبادت ده جزء است که نه جزء آن در کار و تلاش برای به دست آوردن روزی حلال است.

 مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۱۲

 امام علی (علیه السلام)

5. العَمَل العَمل، ثُمَّ النَّهایة النَّهایة، والاستِقامة الاستِقامَة، ثُمَّ الصَّبر الصَّبر، والوَرَع، إِنَّ لَكُم نَهایَة فَانتهوا اِلی نَهایَتِكُم

كار كنید و آن را به پایانش رسانید و در آن پایداری كنید؛‌ آن گاه شكیبایی ورزید و پارسا باشید. همانا شما را پایانی است؛ پس، خود را به آن پایان (بهشت) رسانید.

 نهج‌البلاغه

 امام علی (علیه السلام)

6. قَِلیل تَدُوم عَلیه، أرجَی مِن كَثِیر مَملُولٍ مِنه

كار (خیر) اندك، كه بر آن مداومت ورزی، از كار بسیار كه از آن خسته شوی، امیدوار كننده‌تر است.

 نهج‌البلاغه

 امام على (علیه السلام)

7. عَلَیكُم بالجِدّ والاجتِهاد والتَأهُّب والاستِعداد

بر شما باد به تلاش و سخت‌كوشی و مهیا شدن و آماده گشتن.

 نهج‌البلاغه

 امام على (علیه السلام)

8. إذا هبت أمراً فقع فیه، فإنّ شدّة توقّیه أعظم ممّا تخاف منه

هرگاه از كاری ترسیدی، خود را بـه كام آن بینداز، زیرا ترس شدید از آن كار، دشوارتر و زیان‌بارتر از اقدام به آن كار است.

 غررالحكم، 8955

 امام على (علیه السلام)

9. طَاعَة الله سُبحانَه لا یَحُوزها إلاّ مَن بَذل الجِدّ واستَفرَغ الجَهد

به طاعت خدای سبحان دست نیابد مگر كسی كه تلاش كند و نهایت كوشش خود را به كار گیرد.

 غررالحكم،6009

 امام علی(علیه السلام)

10. الشَّرفُ بِالهِمَم العَالِیه لابِالرمَمِ البَالِیه

شرافت به همت های بلند است نه به استخوان های پوسیده.

 نهج‌البلاغه

 امام علی(علیه السلام)

11. اقصِر هِمَّتَک عَلی مَا یلزمُک و لا تخُض فِیما لایعنِیک

همّت خود را صرف چیزهایی کن که به آن نیاز داری و آنچه را به کار ت نمی آید پی گیری مکن.

 نهج‌البلاغه

 امام علی(علیه السلام)

12. إنَّ سَمتَ هِمَّتکَ لإصلاحِ النّاس فَابدَء بِنَفسِک، فَإن تُعاطِیک صلاح غَیرِک و أنتَ فاسِدٌ أکبَر العَیب

اگر همت والای اصلاح مردم را در سرداری، از خودت آغاز کن، زیرا پرداختن تو به اصلاح دیگران، در حالی که خود فاسد باشی بزرگترین عیب است.

 نهج‌البلاغه

 امام علی (علیه السلام)

13. قَدرُ الرَّجُلِ على قَدرِهِمَّتِهِ

اندازه هر کس به اندازه همت او است

 منتخب میزان الحكمة، 314

 امام على (علیه‏السلام)

14. الكَرَمُ نَتیجَةُ عُلُوِّ الهِمَّه

كَرَم داشتن، زاییده بلندى همّت است.

 غرر الحكم، 1477

 حضرت علی (علیه السلام)

15. كَفى بِالمَرءِ غَفلَةً أن یَصرِفَ هِمَّتَهُ فیما لا یَعنیهِ

غفلت آدمى را همین بس كه همّتش را در آنچه به كارش نمى‏آید، صرف كند.

 نهج‌البلاغه

 حضرت علی (علیه السلام)

16. كُن بَعیدَالهِمَمِ إذا طَلَبتَ، كَریمَ الظَّفَرِ إذا غَلَبتَ

هرگاه در پى‏چیزى هستى، بلندْ همّت باش و آن‏گاه كه چیره شدى، در پیروزى كریم باش.

 نهج‌البلاغه

 امام علی (علیه السلام)

17. آفَةُ النُّجْحِ الْکَسَلُ

آفت موفقیت تنبلی است.

 میزان الحکمه، ج 11،ص 5184

 امام علی (علیه السلام)

18. مَنْ دَامَ کَسَلُهُ خَابَ أَمَلُه

کسی که پیوسته تنبلی کند، در رسیدن به آرزویش ناکام ماند.

 میزان الحکمه، ج 11،ص 5184

 امام علی (علیه السلام)

19. مِنْ سَبَبِ الْحِرْمَانِ التَّوَانِی

یکی از عوامل محرومیت سستی (در کار) است.

 نهج‌البلاغه

 امام علی (علیه السلام)

20. ضَادُّوا التَّوَانِیَ بِالْعَزْم

با عزم و اراده به جنگ سستی بروید.

 میزان الحکمه، ج 11،ص 5184

 امام حسن (علیه السلام)

21. لامُرُوَّة لِمَن لاهِمَّة لَه

كسی كه همت ندارد مروت ندارد.

 بحار الانوار، ج 8 ، ص 111

 امام حسن (علیه‏السلام)

22. اِتَّقُوا اللّهَ عِبادَ اللّهِ وَ جِدُّوا فی الطَّلَبِ وَ تِجاهِ الْهَرَبِ وَ بادِرُوا الْعَمَلَ قَبْلَ مُقَطِّعاتِ النَّقِماتِ وَ هادِمِ الَّذّاتِ

ای بندگان خدا! تقوا پیشه کرده و برای رسیدن به خواسته‏ها تلاش كنید و از كارهای ناروا بگریزید و قبل از آنكه ناگواری ها به شما روی آورند و نابود كننده لذات [مرگ] فرا رسد، به كار[های نیك] مبادرت ورزید.

 بحار الانوار، ج 1، ص 218

 امام حسن (علیه‏السلام)

23. وَ اعْمَلْ لِدُنْیاكَ كَاَنَّكَ تَعیشُ اَبَدا وَ اعْمَلْ لآخِرَتِكَ كَاَنَّكَ تَمُوتُ غَداً

برای دنیایت چنان كار كن كه گویا برای همیشه [در این دنیا] خواهی بود. و برای آخرتت [نیز چنان] سعی و تلاش كن كه گویا فردا از دنیا خواهی رفت.

 تحف العقول، ص408،ح 20

 امام سجاد(علیه السلام)

24. اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْهَمِّ وَ الْحَزَنِ وَ الْعَجْزِ وَ الْکَسَلِ

بار خدایا، من از غم و اندوه و ناتوانی و تنبلی به تو پناه می‏برم.

 میزان الحکمه، ج11، ص5188

 امام باقر (علیه السلام)

25. إیَّاکَ وَ الْکَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا مِفْتَاحُ کُلِّ شَرٍّ

از تنبلی و بی حوصلگی بپرهیز، زیرا که این دو کلید هر بدی می‏باشند.

 میزان الحکمه، ج 11، ص5186

 امام باقر (علیه السلام)

26. إنِّى لأبغضُ الرَّجُل أن یَكُون كسلاناً عَن أمرِ دُنیَاه، و مَن كَسَل عَن أمرِ دُنیاه فَهُو عَن أمر آخِرتِه أكسلَ

من مردى را كه در كار دنیایش تنبل باشد مبغوض میدارم و كسى كه در كار دنیا تنبل باشد، در كار آخرتش تنبل تر است.

 وسائل الشیعه، ج12، صفحه 37

 امام باقر (علیه السلام)

27. إیَّاکَ وَ الْکَسَلَ وَ الضَّجَرَ َإِنَّهُمَا مِفْتَاحُ کُلِّ سُوء

از تنبلی و بی حوصلگی بپرهیز، زیرا که این دو کلید هر بدی می‏باشند.

 وسائل الشیعه ، ج 12، ص 39

 امام صادق (علیه السلام)

28. إیَّاکَ وَ الْکَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا یَمْنَعَانِکَ مِنْ حَظِّکَ مِنَ الدُّنْیَا وَ الاْآخِرَةِ

از تنبلی و بی حوصلگی بپرهیز، زیرا که این دو خصلت تو را از بهره دنیا و آخرت باز می دارند.

 میزان الحکمه، ج 11، ص5186

 امام صادق(علیه السلام)

29. تَرْکُ التِجارَﮤِ ینْقَصُ الْعَقْلَ

رها کردن کسب و کار، عقل را کم می‌کند.

 وسائل‌الشیعه، ج۱۷، ص۱۴

 امام صادق(علیه السلام)

30. مَن طَلَبَ الدُّنیا اِستِعْفافاً عَنِ النّاسِ وَ سَعْیاً عَلی اَهْلِهِ وَ تَعَطٌّفاً عَلی جارِهِ لَقَی اللهَ عَزَّوَجَلَّ یَوْمَ الْقِیامَـﺔِ وَ وَجْهُهُ مِثلُ القَمَرِ لَیْلَـﺔَ الْبَدْرِ

هرکس دنیا را طلب کند به قصد این که آبروی خود را از مردم حفظ، رفاه خانواده‌اش را تأمین و به همسایه‌اش کمک کند، وقتی با خدا دیدار کند، چهره‌اش همانند ماه شب بدر می‌درخشد.

 وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۲۱

 امام صادق(علیه السلام)

31. کُلُّ ذی‌صَناعَةٍ مُضطَرًّ اِلی ثَلاثِ خِصالٍ یَحْتلِبُ بِها الْکَسْبَ: و هُوَ اَن یَکُونَ حاذِقاً بِعِلْمٍ مُؤَدّیاً لِلْاَمانَةِ فیهِ، مُسْتَمیلاً لِمَنِ اسْتَعْمَلَهُ

هر اهل فنی برای موفقیت در کسب و کار خود (که کارش بگیرد) به سه مطلب نیازمند است:

تخصص و باهوشی در فن و حرفه مورد نظر.

- امین باشد و در کار و مال مردم، امانت و درستی را حفظ کند.

- با کارفرما و صاحب کار، خوش‌برخورد و خوش‌قلب باشد.

 بحارالانوار، ج۷۵، ح۲۳۵

 امام صادق(علیه السلام)

32. مَنْ طَلَبَ التَّجارَﺓَ اِستَغْنَی عَنِ النّاسِ

هرکس دنبال تجارت رود از مردم بی‌نیاز می‌شود.

 وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۱۲

 امام صادق(علیه السلام)

33. یا هِشامُ! اِنْ رَأَیت الصِّفَّینِ قَدِ الْتَقَیا فَلا تَدَعْ طَلَبَ الرِّزقِ فی ذلکَ الْیوْمِ

اگر در خط مقدم جبهه، درگیری شروع شد، باز هم کار کردن و طلب روزی را در آن روز ترک نکن.

 کافی، ج۵، ص۷۸

 امام صادق(علیه السلام)

34. اَلکادُّ عَلََی عِیالِهِ کَالْمُجاهِدِ فی سَبیلِ اللهِ

کسی که خود را برای روزی خانواده‌اش به زحمت می‌اندازد و کار می‌‌کند مانند رزمنده‌است که در راه خدا می‌جنگد.

 کافی، ج۵، ص۸۸

 امام صادق (علیه السلام)

35. اوصِیكَ بتَقوی الله والوَرع والاِجتِهاد واعلَم أنّه لا یَنفَع اجتِهادٌ لا وَرع فیه

تو را به تقوای الهی و پارسایی و كوشش سفارش می‌كنم و بدان كه كوششی كه در آن پارسایی نباشد، سودی نمی‌دهد.

 کافی، ج 2 ص 76

 امام صادق (علیه السلام)

36. لا تَكسِلُوا فِى طَلبِ مَعایِشَكُم فَإنَّ آبائَنا كَانُوا یَركَضُون فِیها و یُطلِبونَها

در طلب روزى و نیازهاى زندگى تنبلى نكنید، چرا كه پدران و نیاكان ما به دنبال آن میدویدند و آنرا طلب مى كردند.

 وسائل الشیعه، ج12، ص 38

 امام صادق (علیه السلام)

37. لاتَكسل عَن مَعِیشَتك فَتَكون كَلّاً عَلى غَیرك

در معاش دنیوى خود تنبلى مكن كه سربار دیگران باشى.

 فروع كافى، ج 5، ص 86

 امام موسی کاظم (علیه السلام)

38. اِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ لَیبْغِضُ الْعَبْدَ النَوّامَ، اِنَّ اللهَ یبْغِضُ الْعَبْدَ الفارِغَ

خداوند دشمن بنده ای است که زیاد می خوابد و بیکار است.

 وسائل الشیعه، ج 12، ص 38

 امام رضا(علیه السلام)

39. الَّذی یطْلُبُ مِنْ فَضْلٍ یکُفُّ بِهِ عِیالَهُ اَعْظُمُ اَجْراً مِنَ الْمُجاهِدِ فی سَبیلِ اللهِ

کسی که دنبال روزی می‌رود تا آبروی خود و خانواده‌اش را حفظ کند، اجر و پاداشش از رزمنده‌ای که در راه خدا جنگ می‌کند بیشتر است (عرق کارگر معادل خون شهید است.)

 وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۶۷

 40. ابو عمرو الشیبانی: رأیت أبا عبدالله وبیده مسحاة وعلیه إزار غلیظ یعمل فی حائط له والعرق یتصابّ عن ظهره فقلت: جعلت فداك أعطنی أكفك فقال لی: إنّی احبّ أن یتأذّی الرجل بحرّ الشمس فی طلب المعیشة

ابو عمرو شیبانی نقل می کند: امام صادق (علیه السلام) را دیدم كه در دستش بیلی بود و ازاری ضخیم بر تن داشت و در بوستان خود كار می كرد و عرق از پشت او سرازیر بود. عرض كردم: فدایت شوم! اجازه بدهید من به جای شما كار كنم. فرمود: من دوست دارم كه مرد برای تأمین معیشت خود در گرمای آفتاب اذیّت شود.

 كافی: ج5،ص77