حضرت آیت الله جوادی آملی امروز در جمع علما و روحانیان حوزه علمیه در مسجد اعظم قم، به ادامه تفسیر سوره مبارکه نمل پرداخت و گفت: چون سوره مبارکه نمل در مکه نازل شده و مطالب اصیل سور مکی، اصول دین است که گاهی با تبشیر و انذار هم همراه می باشد، خدای متعال بعد از بیان قصص پنجگانه انبیای گذشته، به اصل مسأله توحید که در ابتدای سوره هم به آن اشاره شده بود، پرداخته است.
 
این استاد تفسیر حوزه علمیه گفت: قرآن یک کتاب علمی محض نیست که فقط عالم بپروراند، قرآن کتاب نور است، این نور انسان را به گونه ای می پروراند که با آن راه را تشخیص می دهد «جعلنا له نورا یمشی به فی الارض»؛ یعنی عالم با تقوی می پروراند، کتاب های دیگر که علمی هستند کارشان پرورش عالم است ولی گاهی با عمل همراه است و گاهی با عمل همراه نیست.
 
وی ادامه داد: قرآن همیشه تعلیم را در کنار تزکیه ذکر می کند، تعلیم را مقدمه و وسیله دانسته و تزکیه را مقدم و هدف می داند و برای پرورش انسان کامل علم و عقل را کنار هم ذکر می کند. براهین قرآن هم هرگز شبیه براهین فنی در فلسفه و کلام و امثال آن نیست، قرآن حکمت عملی و حکمت نظری را کنار هم ذکر می کند.
 
* کسی که قانون علیت را نپذیرد فکر درستی ندارد
 
این استاد عالی حوزه علمیه قم گفت: قانون علیت یک قانون دلپذیر و فطرت پذیر است و طبق قانون علیت، هر چیزی که هستی او عین ذاتش نباشد نیاز به سبب دارد و به جز خدای متعال هر چه در عالم هست نیاز به سبب دارد چون فقط هستی او عین ذات او است، کسی هم که قانون علیت را نپذیرد فکر درستی ندارد.
 
این مفسر برجسته قرآن کریم گفت: هر انسانی در حال ضرورت خدا را می خواند، این حالت هست ولی اگر کسی عاقل باشد این حالت را همیشه حفظ می کند در حالی که انسان غافل، فقط گاهی اضطرار را احساس می کند.
 
* انسان محتاط حریم دارد
 
آیت الله جوادی آملی با اشاره به اینکه «حدیقه» به باغی گفته می شود که رها نیست بلکه دیوار و حساب و کتاب دارد، خاطرنشان کرد: بیان نورانی حضرت امیر علیه السلام به کمیل این است که «خذ الحائطة لدینک؛ برای دینت دیواری قرار بده»، این که می گویند فلان شخص آدم محتاطی است یعنی دور دینش دیواری کشیده است، اما انسان غیر محتاط باکی ندارد که هر حرفی زند، هر جایی برود یا هر غذایی بخورد مثل باغ بی دیوار که در دسترس هر رهگذری هست.
 
وی افزود: حضرت می فرماید دین تو برادر توست، دور این برادرت دیوار بکش، «أخوک دینک فاحتط لدینک»؛ دور این باغ دینت دیواری بکش تا هرکه هر چه خواست نبرد، شخص محتاط کسی است که حساب شده کاری را انجام می دهد.
 
آیت الله جوادی آملی گفت: وقتی می گوییم انسان فقیر است مثل این است که بگوییم انسان موجود است چون هویت انسان عین فقر است، پس هر موجودی ذاتا بالله وابسته است نه اینکه یک سلسله ای وجود داشته و خدا سرسلسله باشد، امام کاظم علیه السلام در دعای 27 رجب  که توصیه می کنم حتما دعای 27 رجب را قرائت کنید، عرض می کند «و أن الراحل الیک قریب المسافة»، آن حضرت که 27 رجب این دعا را خواند، در 25 رجب سال بعد جنازه مطهرش را از زندان بیرون آوردند.
 
این استاد عالی حوزه علمیه قم با اشاره به آیه شریفه «أَمَّن یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَیَکْشِفُ السُّوءَ وَیَجْعَلُکُمْ خُلَفَاء الْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ قَلِیلًا مَّا تَذَکَّرُونَ» خاطرنشان کرد: هر کسی مضطر باشد یقینا دعای او مستجاب است منتهی برخی مضطر نیستند و فقط تصور اضطرار دارند.برخی هم در حال خطر فریبکارانه یا الله می گویند تا وقتی که خطر رفع شد دوباره به سوی انجام همان اعمال زشت خود برگردند.
 
وی ادامه داد: چون اجابت مضطر در این آیه شریفه حد وسط برهان قرار گرفته، حتما باید موجبه کلیه باشد و بنابراین همه دعاهای مضطرین مستجاب خواهد بود و تحاشی جناب فخر رازی و اصرار جناب زمخشری تام نیست که می گویند برخی دعاهای مضطرین مستجاب نیست.