ماه رمضان و جهاد خود سازی

روحانيون و مبلّغان دين در خطّ مقدم«جهاد فرهنگي» قرار دارند و بايد بابصيرت لازم و آمادگي هرچه بيش تر دراين «نبرد مقدس» حضور يابند، تا در«خودسازي» و «جهاد اكبر» پيروز شوند؛
زيرا روحانيت پيشوا و راهنماي حركت معنوي جامعه است.

اميرالمؤمنين علي عليه السلام مي فرمايد:
«مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنّاسِ اِماما فَلْيَبْدَأْ بِتَعْليمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْليمِ غَيْرِهِ وَلْيَكُنْ تَأْديبُهُ بِسيرَتِهِ قَبْلَ تَأْديبِهِ بِلِسانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُها اَحَقُّ بِالاِْجْلالِ مِنْ مُعَلِّمِ النّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِم؛(1)

هركس خويش را در جايگاه پيشوايي قرارداده، بايد قبل از آموزش ديگران به آموزش خود بپردازد. و قبل از آنكه با زبان تربيت كند، با رفتار تربيت نمايد و آموزگار و مربي خويش بيشتر شايسته تكريم و احترام است تا كسي كه به آموزش و تربيت ديگران مي پردازد.»

عالمان دين و مبلّغان موفق هميشه به سه نكته بنيادي توجه دارند و اقدامات خويش را بر پايه اين مسائل انتخاب مي كنند.

وظيفه چيست؟، امكانات كدام است؟و شرايط و فضاي تبليغ چگونه است؟

با توجه به «وظايف الهي»، «نيازهاي مردمي» و «توان علمي و جسمي خويش» وآمادگي فضاي اجتماعي، برنامه ريزي مي كنند و به هر كار به ميزان اهميت آن توجه دارند.وظيفه بزرگ روزه داري، وظيفه مهم تلاوت قرآن، اقامه نمازهاي مستحبي، قرائت دعاهاي رسيده از اولياي دين، پاسخ گويي به مسائل شرعي، و آموزش احكام دين و بهره گيري از اجتماعات ماه مبارك
براي انتقال معارف الهي و تقويت ايمان، آگاهي و اخلاق اسلامي، وظايفي بزرگ و حسّاس است كه در «جهاد فرهنگي ماه رمضان» هميشه مورد نظر عالمان دين بوده و خواهد بود.

ماه رمضان، دانشگاه تربيتي خدا و اردوگاه آموزشهاي قرآني است. روحانيت در اين دانشگاه، هم دانش آموز است، هم استاد و هم برنامه ريز و مدير و مربّي است.هم خود بايد كارنامه تربيتي، آموزشي مطلوب و مقبولي داشته باشد. خدا واولياي او ناظر تمام فعاليتها و اقدامات
اعضاي اردوگاه بزرگ آفرينش هستند، وكارنامه همه بايد به امضاي امام عصرحضرت حجة بن الحسن، صلوات الله عليه برسد. قبول در «شب قدر» مقدّر مي گردد و روز عيد فطر روز اعطاي جوائزالهي به مقبولان و برگزيدگان اين اردوگاه بزرگ عقيدتي و تربيتي است.

نه به دليل «خدمات فرهنگي» مي توانيم از «خودسازي» غفلت كنيم و نه به بهانه خودسازي مي توانيم از ايفاي نقش اجتماعي كناره گيري نمائيم؛ زيرا در اسلام «خودسازي» در متن جامعه سازي است وارائه خدمات اجتماعي در عين اشتغال به تهذيب و تزكيه اخلاقي. حتي اعتكاف هم كه اقدامي عبادي ودر جهت خودسازي است، فقط در مسجدجامع و كانون اجتماع مسلمانان مشروع است.

ماه رمضان براي همه به ويژه مبلغان گرامي، از يك سو «ماه خودسازي» و ازسوي ديگر، يكي از عالي ترين فرصتها براي «خدمت رساني فرهنگي» محسوب مي شود.

برنامه خودسازي

اين قلم، خود را كوچك تر از آن مي داند كه براي سربازان حضرت ولي عصر عليه السلام و شاگردان حوزه امام صادق عليه السلام چيزي به عنوان برنامه خودسازي ارائه دهد. در اينجا از
رهنمودهاي فقيه الهي و محدّث قرآني ملامحسن فيض كاشاني رحمه الله بهره مي گيرم و بيست و پنج رهنمود ايشان را كه در رساله «زاد السالك» آورده به مبلّغان فرهنگ قرآن و عترت تقديم مي دارم:

«از اموري كه سالك را لابدّ است و اخلال به آن به هيچ وجه جايز نيست ـ بعد از عقائد حقّه ـ بيست و پنج چيز است:

اوّل: محافظت بر صلوات خمس؛

دوم: محافظت بر نماز جمعه وعيدين و آيات؛

سيوم: محافظت بر نماز معهوده رواتب [نوافل]

چهارم: محافظت بر صوم ماه رمضان و تكميل آن؛

پنجم: محافظت بر صوم سنت؛

ششم: محافظت بر زكات؛

هفتم: محافظت بر انفاق حق معلوم از مال؛

هشتم: محافظت بر حَجّة الاسلام؛

نهم: زيارت قبور مقدسه پيغمبر وائمه معصومين عليهم السلام ؛

دهم: محافظت بر حقوق اخوان وقضاي حوائج ايشان؛

يازدهم: تدارك نمودن هر چه از مذكورات فوت شده باشد، وقتي كه متنبّه شده باشد مَهْما اَمْكن؛

دوازدهم: اخلاق مذمومه مثل كبر،بخل، حسد و نحو آن را از خود سلب كردن با رياضت و مضادّت؛

سيزدهم: ترك منهيّات جملةً و اگر بر سبيل ندرت معصيتي واقع شود، زود به استغفار و توبه و انابت تدارك نمايد تا محبوب حق باشد. «اِنَّ اللّه َ يُحِبُّ التَّوّابينَ»؛

چهاردهم: ترك شبهات كه موجب وقوع در محرّمات است.

پانزدهم: در ما لايَعْني (آنچه به كار دين و دنيا نيايد) خوض نكردن كه موجب قسوت و خسران است؛

شانزدهم: كم خوردن و كم خفتن و كم گفتن را شعار خود ساختن كه دخل تمام در تنوير قلب دارد؛

هفدهم: هر روزي قدري از قرآن تلاوت كردن و اَقلّش پنجاه آيه است به تدبّر و تأمّل و خضوع و اگر بعضي از آن در نماز واقع شود، بهتر است.

هيجدهم: قدري از اذكار و دعوات ورد خود ساختن در اوقات معيّنة. خصوصا بعد از نمازهاي فريضه؛

نوزدهم: صحبت عالم و سؤال از او و استفاده علوم دينيّه به قدر حوصله خود؛ تا مي تواند سعي كند علمي بر علم خود بيفزايد؛

بيستم: با مردم به حسن خلق ومباسطت معاشرت كردن تا بر كسي گران نباشد؛

بيست و يكم: صدق در اقوال و افعال را شعار خود ساختن؛

بيست و دوم: توكل بر حق سبحانه وتعالي كردن در همه امور و نظر بر اسباب نداشتن؛

بيست و سوم: بر جفاي اهل ومتعلّقات صبر كردن و زود از جا در نيامدن و بدخوئي نكردن؛

بيست و چهارم: امر به معروف ونهي از منكر به قدر وسع؛

بيست و پنجم: اوقات خود را ضبط كردن و در هر وقتي از شبانه روزوردي قرار دادن كه به آن مشغول مي شده باشد تا اوقاتش ضايع نگردد.

و اين عمده است در سلوك. اين است آنچه از ائمه معصومين عليهم السلام به ما رسيده كه
خودشان انجام مي دادند و به ديگران مي فرمودند.»(2)

  مبلغان گرامي مي توانند، در ماه رمضان اين رهنمودهاي 25 گانه را محور عمل و سخن خويش قرار دهند و ودسازي و جامعه سازي را با هم از ماه رمضان آغاز كنند و هر شب يك گام از گامهاي سلوك و تكامل اخلاقي را براي خود و مخاطبان توضيح دهند.

فيض در پايان اين رساله فرموده است:

 اگر در راه او مُردي شهيدي   وگر بردي سبق زين العبيدي 

«وَ مَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مُهاجِرا اِلَي اللّه ِ وَ رَسولِهِ، ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ اَجْرُهُ عَلَي اللّه ِ»؛(3) «و هركس به آهنگ خدا و پيامبرش از خانه برون آيد و مرگ او را دريابد، پاداش وي بر  خداست.»

در غرور اين هوس گر جان دهم   به كه دل در خانه و دكّان دهم 

پاورقــــــــــــــــــــي  ..........................

1. نهج البلاغه، صبحي صالح، حكمت 73.

2. مطالب ياد شده خلاصه اي از رساله زاد السالك عالم ربّاني ملامحسن فيض كاشاني است  كه در پاسخ درخواست يكي از برادران روحاني نوشته و چگونگي سلوك راه حق را براي او توضيح داده است. علاقه مندان متن كامل، به آن كتاب كه توسط انتشارات بيدار قم در سال 1385  ش. منتشر شده مراجعه كنند.

3. نساء/ 100.