اشاره

ص: 39

غديريه حسان

غديريه حسان بن ثابت در همان روز غدير - پس از ايراد خطبه پيامبر - سروده شده است. در ميان اشعار حسان تلميحات بسيارى در خصوص مناقب اهل بيت وجود دارد كه ما در اينجا به ذكر برخى از آنها مىپردازيم.

يناديهم يوم الغدير نبيهم * بخم واسمع بالرسول مناديا يقول: فمن مولاكم ووليكم؟ * فقالوا ولم يبدوا هناك التعاميا : إلهك مولانا وانت ولينا * ولم ترمنا في الولاية عاصيا فقال له: قم يا على فإننى * رضيتك من بعدى إماما وهاديا پيامبر (صلی الله علیه و آله) در غدير خم مردم را - با بانگى رسا - چنين ندا در داد:

- (اى مردم!) مولى و ولى شما كيست؟ همه به صراحت پاسخ گفتند:

- مولاى ما خداى تو مىباشد و ولى ما تو هستى، و تو در فرمانبرى ما تاكنون عصيانى

ص: 42

برخوردى ميان على عليه السلام و وليد

مشاجره اى ميان امير المؤمنين (علیه السلام) و وليد بن عقبه (1) در گرفت. وليد گفت: " اى على من از تو سخنورتر هستم... ". على (علیه السلام) در پاسخ فرمود: " تو فاسقى بيش نيستى ". سپس اين آيه نازل شد: " افمن كان مؤمنا كمن كان فاسقا " [= آيا كسى كه مؤمن بوده به مانند كسى است كه فاسق بوده است؟ - سوره سجده 18 -]. (2) حسان نيز در اشاره به اين قضيه مىگويد:

انزل الله والكتاب عزيز * في على وفى الوليد قرانا ... ليس من كان مؤمنا عرف الل * ه كمن كان فاسقا خوانا ... سوف يجزى الوليد خزيا ونارا * وعلى لاشك يجزى جنانا - كتاب خدا عزيز (و لازم الاجرا) مىباشد و خداوند درباره على و وليد (آيه اى از) قرآن را نازل نموده است.

- خدا مىفرمايد: مؤمنى كه خدا را شناخته است با يك فاسق خائن برابر نيست.

ص: 43

غديريه قيس بن سعد

قيس بن سعد بن عباده كسى است كه در برخى از غزوات پيامبر (صلی الله علیه و آله) پرچمدار انصار بوده است. در جلد دوم الغدير درباره زندگانى و شخصيت وى بطور مبسوط تحقيق شده است.

قيس در غديريه خويش مىگويد:

... وعلى إمامنا وإمام * لسوانا اتى به التنزيل يوم قال النبى من كنت مولا * ه فهذا مولاه خطب جليل...

- على امام ما و امام همه مىباشد و در اين خصوص (در روز غدير آياتى از) قرآن نازل شده است.

- همان روزى كه پيامبر (صلی الله علیه و آله) گفت: هر كس كه من مولاى او هستم، على نيز مولاى اوست. و اين (واقعه) حادثه اى بود بس سترگ.

غديريه سيد حميرى

سيد حميرى (متوفى 173) - كه از استوانه هاى شعر عرب است - 23 غديريه دارد كه همگى آنها در الغدير موجود است. در اينجا به چهار نمونه از اين غديرها كه عبارات پيامبر (صلی الله علیه و آله) در آنها تضمين شده است اشاره مىكنيم:

...: فمن اولى بكم منكم؟ فقالوا: * مقالة واحد وهم الكثير جميعا: أنت مولانا واولى * بنا منا وانت لنا نذير : فان وليكم بعدى على * ومولاكم هو الهادى الوزير وزيرى في الحياة وعند موتى * ومن بعدى الخليفة والأمير فوال الله من والاه منكم * وقابله لدى الموت السرور وعاد الله من عاداه منكم * وحل به لدى الموت الثبور - پيامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: چه كسى بر شما سزاوارتر از خودتان است؟ در پاسخ، تمامى آن جماعت انبوه يكصدا گفتند:

- تو مولاى ما هستى و از ما بر خودمان سزاوارتر مىباشى، و تو هستى كه ما را انذار مىدهى.

- سپس پيامبر گفت: پس (بدانيد كه) بعد از من ولى شما على است و اوست كه مولاى شما و هدايت كننده و وزير است.

ص: 47

غديريه عبدى

عبدى غديريه بلندى دارد كه 86 بيت آن در الغدير آمده است. وى غير از غديريه، اشعار زيباى ديگرى نيز در مدح اهل بيت سروده است كه شعر زير نمونه اى از آنهاست:

ص: 49

مناقبى چند از اهل بيت

مناقبى كه عبدى در شعر فوق - بر اساس احاديث صحيحه مأثور - بدانها اشاره نموده عبارت است از اينكه: آيه " كونوا مع الصادقين " (1) يعنى " با على (علیه السلام) باشيد، وآية " السابقون السابقون اولئك المقربون " (2) [= مقربان درگاه الهى كسانى هستند كه در ايمان از همه پيشى جستند] درباره على (علیه السلام) نازل شده است، و خداوند محبت على، فاطمه و حسنين عليهم السلام را در آيه شريفه " قل لا اسئلكم عليه اجرا إلا المودة في القربى " (3) بر همه واجب كرده است. همچنين مراد از " صراط مستقيم " در آيه " إهدنا الصراط المستقيم "، صراط محمد وآل محمد است و به موجب آيه تطهير، (4) على (علیه السلام) و فاطمه (علیه السلام) معصوم هستند و خداوند حضرت فاطمه را كه صديقه (= معصومه) مىباشد براى ازدواج با صديقى چون على (علیه السلام) خلق فرموده است.

ص: 50

اشاره

ص: 53

غديريه وامق نصرانى

يكى از غديريه هاى قرن چهارم متعلق به وامق نصرانى است كه از پيشوايان بزرگ ارامنه سده سوم هجرى مىباشد. اين شاعر با اينكه فردى مسيحى است، با اين حال اشعار بسيار زيبائى در مدح اهل بيت عليهم السلام سروده است. وى در غديريه اش مىگويد:

اليس بخم قد اقام محمد * عليا باحضار الملافى المواسم فقال لهم: من كنت مولاه منكم * فمولاكم بعدى على بن فاطم فقال إلهى كن ولى وليه * وعاد اعاديه على رغم راغم - مگر نه اينكه محمد (صلی الله علیه و آله) هنگام موسم حج، در غدير خم در ميان جمعيت على را به پا - داشت، - و به مردم گفت: هر كس كه من مولاى او هستم، پس از من - على پسر فاطمه (بنت اسد) مولاى اوست.

- سپس فرمود: خدايا! دوستدار على را دوست بدار و با دشمنانش دشمن باش، هر چند كه مايه ناخشنودى ديگران باشد.

ص: 55

غديريه زاهى

ابيات زير از غديريه ابو القاسم على زاهى (متوفى 352) انتخاب شده است:

لا يهتدى الى الرشاد من فحص * إلا إذا والى عليا وخلص ... ذاك الذى استوحش منه انس * ان يشهد الحق فشاهد البرص إذ قال من يشهد بالغدير لى * فبادر السامع وهو قد نكص فقال انسيت فقال: كاذب * سوف ترى ما لا تواريه القمص - كسى كه جوينده (راه كمال و) هدايت باشد - جز با دوستى خالصانه على - هدايت نخواهد شد.

-... على كسى است كه انس بن مالك از شهادت دادن حقيقت درباره او اجتناب نمود و لذا (به سبب نفرين آن حضرت) مبتلا به مرض پيسى شد.

- اين واقعه هنگامى بروز كرد كه على گفت: چه كسى به طرفدارى از من حديث غدير را شهادت مىدهد؟ (انس بن مالك با آنكه در غدير خم حضور داشت) سخن على را شنيد و از شهادت دادن خوددارى نمود.

- انس گفت: من (غدير را) به خاطر نمىآورم! على (او را نفرين نمود و) فرمود: اى دروغگو، به زودى (عيبى را در خود) بيابى كه پيراهنت آن را نپوشاند.

اشعارى كه فوقا ذكر شد اشاره به داستانى دارد كه بسيارى از حفاظ اهل سنت آن را نقل كرده اند.(1) خلاصه داستان اين است كه: روزى على (علیه السلام) برفراز منبر به مردم --- . EMILE DERMENGHAM *

ص: 57

نخستين مسلمان كيست؟

ابن كثير حديث صحيحى را در كتاب تاريخ خويش نقل مىكند مبنى بر اينكه على عليه السلام نخستين شخصى است كه اسلام آورده و اولين فردى است كه با پيامبر نماز گزارده است. ابن كثير بعد از نقل اين حديث مىگويد: " اين روايت به هيچ وجه - از هر طريق هم كه باشد - درست نيست! " (2) اين نوع سخن گفتن، و اين گونه در قبال وقايع مسلم تاريخى جبهه گرفتن، حاكى از اعمال غرض ورزيها و تعصبات خاصى است كه مىتواند بسيارى از نوشته هاى تاريخى ابن كثير و امثال او را به زير سؤال ببرد. ابن كثير در ادامه سخنان خود مىگويد:

" احاديث بسيارى وارد شده است مبنى بر اينكه على اولين مسلمان امت است، اما هيچ يك از اين احاديث نمىتواند صحيح باشد ". (4)

ص: 58

آواى شوم افترا

چه بسيار مفسرانى كه براى قرآن تفسير نوشتند و منظورى جز تحريف شأن نزول آيات نداشتند.

چه بسيار فقيهانى كه در عرصه فقه اسلامى ظهور كردند و هدفى جز بازى با احكام الهى در سر نمىپروراندند.

چه بسيار محدثين و مورخينى كه آمدند و قصدشان تحريف سنت پيامبر (صلی الله علیه و آله) و تحريف تاريخ اسلام بود.

ابن بزهكاران كه از اتفاق و اتحاد مسلمين همواره در عذاب بودند با نگارش اكاذيب به ايجاد تفرقه در ميان امت اسلامى پرداختند. هر چند كه از مطالعه اين كتب چيزى جز رايحه متعفن افتراء و تهمت نصيب انسان نخواهد شد، با اين وجود به معرفى چهار نمونه از اين تأليفات مىپردازيم:

(1) ياوه هاى " ابن عبد ربه " در " العقد الفريد " در آغاز خواندن اين كتاب بر لبهاى سخنوران وادى ادب لبخندى ناشى از انبساط خاطر مىنشيند، ولى چندى نمىگذرد كه جوانه اين شكوفه در لب مىخشكد و خواننده

ص: 60

اشاره

ص: 67

غديريه صاحب بن عباد

يكى از غديريه سرايان اين دوره صاحب بن عباد (متوفى 385) است. وى در چكامه بلند خويش مىگويد:

قالت: فمن صاحب الدين الحنيف اجب؟! فقلت: احمد خير السادة الرسل ... قالت: فمن ساد في يوم الغدير ابن؟! فقلت: من كان في الاسلام خير ولى ... قالت: فمن هو هذا الفرد سمه لنا؟ فقلت: ذاك امير المؤمنين على - گفت: بازگو كه صاحب اين دين حنيف كيست؟ گفتم (همان كسى است كه) بهترين سرور در ميان رسولان است.

ص: 69

غديريه ابو الحجاج بغدادى

غديريه سراى ديگر اين عصر ابو الحجاج بغدادى (متوفى 391) است كه ذيلا ابياتى از غديريه وى را با مطلع معروفش مىخوانيم:

يا صاحب القبة البيضاء في النجف * من زار قبرك واستشفى لديك شفى ... لا قدس الله قوما قال قائلهم * بخ بخ لك من فضل و من شرف وبايعوك بخم ثم اكدها * محمد بمقال منه غير خفى ... هذا وليكم بعدى فمن علقت * به يداه فلن يخشى و لم يخف - اى صاحب بارگاه تابان نجف! آن كس كه مزار تو را زيارت كرد و از تو شفا طلبيد قطعا درمان يافت.

- خداوند نيامرزد آن جماعت (منافقى) را كه سخن گويشان به فضل و شرف تو آفرين گفت. (چرا كه آن گروه پيمان خود را شكستند).

- آنان در روز غدير خم با تو بيعت كرده بودند. پيامبر (در آن روز) با بيانى رسا چنين تأكيد فرموده بود كه:

- اين على - پس از من - ولى شماست. هر كس دست به دامان او زند، هر گز دچار خوف و واهمه اى نخواهد شد.

شريف رضى و سيد مرتضى

در الغدير پس از ذكر غديريه هاى شريف رضى و سيد مرتضى، به مصادر شرح زندگانى آنها بطور مشروح اشاره مىشود. نام اساتيد و شاگردان شريف رضى و سيد مرتضى آورده شده و همچنين تأليفات آنها شمارش گرديده است. شريف رضى 19 كتاب و رساله دارد كه يكى از آنها نهج البلاغه است. اين كتاب از جمله محفوظات شريف رضى بوده و از زمان نگارش آن تا قرن اخير حدود 85 شرح بر آن نوشته شده است.

سيد مرتضى (متوفى 436) با اين كه برادر بزرگتر شريف رضى است، سى سال پس از فوت برادر جهان را بدرود گفته است. سيد مرتضى نيز 86 كتاب و رساله تأليف كرده كه كتاب " الشافى " يكى از مهمترين آنها مىباشد. اين دو برادر از نوادر ومفاخر تاريخ اسلام هستند. گذشته از مراتب علمى اين دو بزرگوار، جزالت بيان آنها در شعر همواره بر ستيغ قله ادب مىدرخشد.

ثعالبى درباره سيد مرتضى مىگويد: " امروز در مجد و شرافت، و در علم و ادب، و در فضل و كرم، رياست به سيد مرتضى - كه در بغداد است - منتهى مىشود "

ملك صالح

از غديريه سرايان ديگر، طلايع بن رزيك (مشهور به ملك صالح) مىباشد كه در سال 556 به شهادت رسيده است. ابيات زير از اشعار زيباى اوست كه در مدح امير المومنين عليه السلام سروده شده است:

يا عروة الدين المتين * وبحر علم العارفينا يا قبلة للأولياء * وكعبة للطائفينا من اهل بيت لم يزالوا * في البرية محسنينا التائبين العابدين * الصائمين القائمينا العالمين الحافظين * الراكعين الساجدينا يا من إذا نام الورى * باتوا قياما ساهرينا - (اى على!) اى ريسمان استوار دين، و اى درياى دانش دانشوران، - اى قبله اولياء، و اى كعبه (مقصود) طواف كنندگان، - تو از خاندانى هستى كه همواره در ميان مردم، (نمونه و) نيكوكار بوده اند.

- خاندان كه همگى ايشان تائبان و عابدان (درگاه الهى هستند). روزه دارند و پيوسته نماز مىگزارند.

- آنان عالمان و حافظان حريم حقند و همواره (در پيشگاه عظمت الهى) در حال ركوع و سجود مىباشند.

- شما (خاندان پيامبر (صلی الله علیه و آله) هستيد كه) هنگام خفتن مردم، شب را با نماز به روز مىآوريد.

ص: 72

اشاره

ص: 75

غديريه سيد محمد اقساسى

اولين غديريه اى كه در اين مجلد آمده است متعلق به سيد محمد اقساسى (متوفى 575) مىباشد. اقساسى قضيه اى خواندنى با مستنصر (خليفه عباسى) دارد كه اجمال آن از اين قرار است كه:

روزى مستنصر قصد زيارت قبر سلمان فارسى را نمود. ابو الحسن اقساسى نيز همراه وى بود. مستنصر در راه به اقساسى گفت: يكى از دروغهائى كه غلات شيعه براى على (علیه السلام) روايت مىكنند اين است كه در روز وفات سلمان فارسى، على بن ابى طالب (علیه السلام) از مدينه طى الارض كرده و به مدائن آمده و پس از تغسيل سلمان همان شب به مدينه بازگشته است. اقساسى بالبديهه اين ابيات را سرود:

انكرت ليلة إذ صار الوصى إلى * ارض المداين لما أن لها طلبا و غسل الطهر سلمانا وعاد إلى * عراص يثرب والاصباح ما وجبا وقلت: ذلك من قول الغلاة وما * ذنب الغلاة اذ لم يورد واكذبا؟ واصف قبل رد الطرف من سبأ * بعرش بلقيس وافى يخرق الحجبا فانت في آصف لم تغل فيه بلى * في " حيدر " انا غال إن ذا عجبا

ص: 77

غلو و حد و مرز آن

*غلو و حد و مرز آن(1) اگر خداوند در قرآن تصريح مىفرمايد كه عصاى موسى به اذن الهى اژدها شده و يا آنكه عيسى مرده اى را زنده نموده است و يا آنكه ابراهيم در آتش حتى احساس گرما نكرده و يا آنكه آصف بر خياطى الارض نموده، بدين معنا نيست كه حضرت حق خواسته در حق موسى و عيسى و ابراهيم و آصف برخيا غلوى بنمايد.

به كارهائى كه خارق عادت بوده و توسط پيامبران و ائمه معصومين به اذن خداوند صورت گرفته است عنوان معجزه داده اند و اين از مختصات تمامى اديان الهى است. زمانى اين امر به غلو منتهى مىشود كه مثلا العياذ بالله براى حضرت عيسى الوهيتى قائل شويم. در اين مرحله ديگر قضيه منقبت و يا معجزه صادق نيست. درباره على بن ابى طالب نيز موضوع همينطور است. هر چند كه فضائل و مناقب حضرت امير (علیه السلام) مورد تأييد عامه و خاصه است، كسانى كه قائل به الوهيت و يا حتى نبوت على بن ابى طالب (علیه السلام) شده اند غالى بوده و از سوى شيعه همواره مطرود گرديده اند. اغلب كسانى كه به نفى مناقب على و ديگر ائمه اطهار عليهم السلام مىپردازند، نه تنها منكر معجزه نشده اند، بلكه عين مناقب ائمه معصومين (علیه السلام) را براى افراد ديگر جعل نموده اند. سؤالى كه در اينجا مطرح مىشود اين است كه براستى

ص: 79

حديث رد الشمس

بسيارى از حفاظ - كه در قرون مختلفه مىزيسته اند - حديث رد الشمس را نقل نموده اند و حتى برخى از ايشان كتابى مستقل در اين زمينه تأليف كرده اند. اجمال قضيه اين است كه " روزى پيامبر در صهباء - كه از اراضى خيبر بود - نماز ظهر را بجاى آورد و پس از نماز، على (علیه السلام) را براى انجام كارى فرستاد. هنگامى كه پيامبر (صلی الله علیه و آله) نماز عصر را اقامه فرمود على (علیه السلام) حضور نداشت. پس از اينكه على (علیه السلام) آمد، پيامبر سر مبارك خود را بر دامن على گذاردند و خوابيدند. على بن ابى طالب براى آنكه پيامبر بيدار نشوند از جاى خود تكان نخورد. رفته رفته آفتاب غروب كرد. هنگامى كه پيامبر (صلی الله علیه و آله) از خواب برخاستند و متوجه شدند كه نماز على قضا شده دعا فرمودند كه: بارالها! بنده تو، على، خودش را وقف پيامبر تو نموده بود، خورشيد را براى او بازگردان. پس از لحظاتى چند، خورشيد بازگشت و برفراز كوهها قرار گرفت. آنگاه على وضو گرفت و نماز عصر را بجاى آورد. بعد از نماز على بود كه خورشيد مجددا غروب كرد ". (1) همچنين محدثين و مورخين نقل نموده اند كه على بن ابى طالب بعدها به اين منقبت خود احتجاج ومنا شده نموده وصحابه آن را تأييد كرده اند. (2)

ص: 80

محدث بودن على بن ابى طالب عليه السلام

محدث كسى است كه بدون اينكه ملائكه را ببيند و يا مقام نبوت را دارا باشد، مىتواند صداى ملائكه را بشنود. تمامى فرق اسلامى قضيه محدث را پذيرفته اند. كسانى كه در اسلام محدث هستند عبارتند از ائمه معصومين و فاطمه سلام الله عليهم اجمعين.

در اين باره نيز برخى مانند عبد الله قصيمى، محدث بودن على و فاطمه و اولاد معصوم آنها را رد كرده اند. برخى هم مانند بخارى ومسلم، همين منقبت محدث بودن را براى عمر بن خطاب قائل شده اند، و يا مانند ابن عبد ربه وابن حجر، محدث بودن را در خصوص " عمران بن حصين خزاعى (متوفى 52) پذيرفته اند. ابن جوزى وابن كثير نيز، " ابو المعالى صالح (متوفى 427) را محدث دانسته اند ". (4)

ص: 81

حديث سازى

از زمان فوت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) تاكنون، پيوسته احاديث مجعولى به پيامبر (صلی الله علیه و آله) نسبت داده شده است. حديث سازان بقدرى در گفتن مطالب كذب افراط نموده اند كه در همه زمينه ها - از تفسير و تاريخ گرفته تا اعتقادات و احكام - تاثيرات سوء جعلياتشان مشهود است. حتى بسيارى از صلحا وزهاد بودند كه به زعم خود " قربة إلى الله " دروغ مىگفتند و حديث جعل مىنمودند.

- يحيى بن سعيد قطان مىگويد: " من هيچ صنفى را در حديث گويى، كذابتر از صلحا نديدم ". (3) - حاكم نيسابورى و ديگر شيوخ محدثين نقل كرده اند كه: " فردى از زهاد در فضيلت قرآن و سوره هاى آن حديث جعل مىكرد. به او گفتند: چرا چنين مى كنى؟ گفت: مردم از قرآن كناره گرفته اند و من دوست دارم بوسيله اين احاديثى كه مىسازم به قرآن علاقمند بشوند. به او گفتند: پيامبر (صلی الله علیه و آله) فرموده هر كس از قول من دروغ بگويد جايگاهش آتش است. آن فرد زاهد پاسخ داد: دروغهاى من عليه پيامبر نيست بلكه به نفع اوست ".(4)

ص: 84

مناقب دروغين ابو حنيفه

امثال همين دروغگويان احاديث بسيارى از زبان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) درباره ابو حنيفه ساخته اند كه ذيلا چند نمونه از آنها را مىخوانيم:

1 - پيامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: " پس از من مردى مىآيد به نام نعمان بن ثابت كه كنيه او ابو حنيفه است، به دست اين فرد دين خدا و سنت من زنده خواهد شد ". خطيب بغدادى اين حديث را از طريق محمد بن يزيد مستملى كذاب نقل مىكند. خطيب بغدادى پس از ذكر اين حديث مىگويد: " اين روايت دروغ و باطل است ". (5) 2 - پيامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: " مردى به نام ابو حنيفه پس از من در ميان امت من خواهد آمد كه چراغ امت من است ". شيخ على قارى مىگويد: " اين روايت به اتفاق جميع محدثين دروغ است ". (6)

ص: 85

نتيجه جعل مناقب درباره ائمه مذاهب اربعه

روايات و حكاياتى كه درباره مناقب ابو حنيفه وشافعى و مالك و احمد بن حنبل ساخته شده موجب سرگردانى و اغفال بسيارى از افراد گرديده است. ابن درويش الحوت مىگويد: " در حقيقت هيچ نصى - چه صحيح و چه ضعيف - درباره اين چهار امام مذاهب وارد نشده است ". (3) به عبارت ديگر همه آنها دستاورد تخيل آن كسانى است كه جز بافتن دروغ و ساختن افتراء غرض ديگرى نداشته اند. در دنياى اسلام خطر اين جعليات كمتر از خطر دروغهايى كه در خصوص موضوع خلافت و يا احكام جعل نموده اند نبوده و نيست.

حديث سازى چه حكمى دارد؟ بسيارى از علما، محدثين كذاب را كافر دانسته اند. شيخ ابو محمد جوينى (پدر امام الحرمين ابو المعالى) مىگويد: " هر كس به عمد دروغى را به پيامبر (صلی الله علیه و آله) نسبت دهد كافر است و از امت اسلام خارج مىباشد ". ناصر الدين بن منير نيز كه از ائمه مالكيه است مىگويد: " گناهان كبيره در نزد اهل سنت موجب كفر نمىشود و لذا اينكه گفته اند هر كس دروغى به پيامبر (صلی الله علیه و آله) نسبت بدهد كافر است، ثابت مىكند كه اين گناه بزرگتر از گناهان

ص: 88

حديث سازان

در جلد پنجم الغدير نام 700 راوى از بزرگان عامه برده شده است كه همگى آنها - به تصريح علماى جرح و تعديل اهل سنت - كذاب بوده اند. روايات و احاديثى كه اين 700 نفر ساخته اند در تمامى كتب اهل سنت پراكنده است. تنها 43 نفر از اين 700 راوى، تعداد چهار صد و هشت هزار و ششصد و هشتاد و چهار (408684) حديث ساخته اند. اين 700 نفر غير از آن كذابهايى هستند كه در كتب معتبر عامه از آنها به عنوان افراد موثق ياد شده است. شمار اين كذابهاى موثق! نيز كم نيسته. در كتب اهل سنت افرادى به عنوان ثقه و مورد اعتماد معرفى شده اند كه در جنايت و تبهكارى ضرب المثل تاريخ هستند. ما در اين جا به معرفى چند چهره برجسته در ميان اين روات مىپردازيم:

سخنى درباره زيارت

ابو بكر انزويه مىگويد: " پيامبر را با احمد بن حنبل در خواب ديدم. به او گفتم:

اى رسول خدا، اين فرد كيست؟ پيامبر گفت: اين احمد (بن حنبل)، ولى خدا و ولى رسول خداست... هر كس به زيارت قبر وى برود خداوند او را مىآمرزد، و هر كس او را به غضب در آورد مرا به غضب در آورده و هر كس مرا به غضب در آورد خداى را به غضب در آورده است ". (4) از طرفى براى زيارت قبر احمد بن حنبل چنين قصه هائى را مىسازد و از طرف ديگر فردى چون ابن تيميه حنبلى درباره زيارت قبر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مىگويد: " اگر كسى به قصد زيارت قبر پيامبر به مدينه مسافرت نمايد معصيت كرده و كار حرامى انجام داده

ص: 90

اشاره

ص: 93

شمس الدين مالكى

ابو عبد الله شمس الدين مالكى (ف 780) يكى از غديريه سرايان اين دوره است. وى در علوم ادبى از حظى وافر برخوردار بوده و شعرهاى زيبائى سروده است. شمس الدين مالكى قصيده اى در 49 بيت سروده كه در آن نام تمامى سوره هاى قرآن را تضمين كرده است. دو بيت نخست اين شعر چنين مىباشد:

في كل فاتحة للقول معتبرة * حق الثناء على المبعوث بالبقرة في كل آل عمران قدما شاع مبعثه * رجالهم والنساء استوضحوا خبره ابيات زير را شمس الدين مالكى در مدح امير المؤمنين (علیه السلام) و حسنين (علیه السلام) سروده است:

... و ما زال صواما منيبا لربة * على الحق قواما كثير التعبد قنوعا من الدنيا بما نال معرضا * عن المال مهما جاءة المال يزهد لقد طلق الدنيا ثلاثا وكلما * راها وقد جاءت يقول لها: ابعدى ... وبالحسنين السيدين توسلى * بجدهما في الحشر عند تفردى هما قرتا عين الرسول و سيدا * شباب الورى في جنة وتخلد

ص: 95

ولادت امير المؤمنين على عليه السلام

سى سال پس از عام الفيل در روز 13 رجب، فاطمه بنت اسد على بن ابى طالب (علیه السلام) را در درون كعبه به دنيا آورد. تاريخ چنين فضيلتى را براى احدى به جز امير المؤمنين (علیه السلام) ثبت ننموده است. ولادت على در خانه خدا از جمله مطالبى است كه عامه (1) و خاصه (2) بر آن اتفاق نظر دارند. حفاظ عامه نقل نموده اند " هنگامى كه امير المؤمنين على عليه السلام در خانه خدا به دنيا آمد، ابوطالب وارد كعبه شد و گفت:

يا رب هذا الغسق الدجى * والقمر المنبلج المضى بين لنا من امرك الخفى * ماذا ترى في اسم ذا الصبى - اى پروردگار اين تاريكى ظلمانى، و اى آفريننده ماه نورانى و تابان!

ص: 96

علم على عليه السلام

روايات بسيارى از پيامبر درباره فرد اعلم نقل شده است. اين روايات در حد تواتر هستند. برخى از عباراتى كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بارها فرموده اند عبارت است از:

على پس از من اعلم امت من است.

على مخزن علم من است.

على خازن علم من است.

حكمت ده قسمت شده است، نه قسمت آن به على تعلق دارد و يك قسمت آن به مردم.

....

همچنين تمامى صحابه پيامبر (صلی الله علیه و آله) يقين داشتند كه على (علیه السلام) در ميان آنها اعلم است. حتى آن كسانى كه عليه امير المؤمنين وارد جنگ شدند به اين موضوع اقرار نموده اند:

ص: 97

شاهكارهاى علمى عمر!

1 - " عمر بن خطاب بن سويد مىگويد: اى ابا اميه! شايد تو پس از من زنده باشى، پس امام (خود) را اطاعت كن اگر چه برده اى حبشى باشد. اگر تو را زد، صبر كن و اگر انجام كارى را به تو دستور داد كه دينت را از بين مىبرد، بگو فرمان را مىشنوم و اطاعت مىكنم، خونم را مىدهم ولى دينم را نمىدهم "! (1) 2 - " فردى نزد عمر آمد و گفت: اى امير المؤمنين، اگر من جنب شوم و براى يك يا دو ماه به آب دسترسى نداشته باشم چه كنم؟ عمر گفت: اگر من باشم نماز نمىخوانم تا آب پيدا كنم. عمار ياسر در آن جا حاضر بود و به عمر تذكر داد كه پيامبر (صلی الله علیه و آله) در چنين موضوعى امر به تيمم كرده اند... سپس عمار نحوه تيمم كردن را از زبان پيامبر نقل نمود. عمر گفت: اى عمار بترس از خدا! عمار ياسر گفت: اگر بخواهى ديگر اين حديث را از پيامبر نقل نمىكنم... ". (2) 3 - " عمر روزى بر منبر پيامبر رفت و مردم را از اين كه مهريه زنانشان را بيش از چهارصد درهم قرار دهند نهى كرد. پس از آن كه از منبر پايين آمد زنى [از او سؤال كرد: ما كتاب خدا را تبعيت كنيم يا حرفهاى تو را؟ عمر گفت: كتاب خدا را]. (3) زن به او گفت: تو مگر آنچه را كه در قرآن است نشنيده اى، خدا مىفرمايد: وآتيتم إحديهن قنطارا... (اگر مال بسيارى مهريه زنان خود قرار داديد چيزى از آن باز نگيريد س 4 / 20)، عمر وقتى اين سخن را شنيد گفت: كل الناس افقه من عمر (تمامى مردم از عمر فقيه - ترند) ". (4) آخرين عباراتى كه از عمر نقل گرديد، بارها با الفاظ گوناگون از عمر شنيده

ص: 100

اشاره

ص: 105

ابن داغر حلى

شيخ مغامس بن داغر حلى كه متوفاى اواسط قرن نهم مىباشد، يكى از غديريه سرايان اين دوره است. با اينكه اشعار ابن داغر در غايت لطافت وجزالت است، تذكره نويسان آنچنان كه بايسته است به طرح اشعار و زندگى او نپرداخته اند. اصولا قلم بسيارى از تاريخ نگاران با اعمال اين گونه حق كشى ها مأنوس شده است. برخى را بيهوده بزرگ مىكنند و به برخى بدون دليل بى اعتنائى مىنمايد. بىهنران را فضايل مىبخشند و هنروران عالم انسانيت را به گمنامى مىكشانند. ابن داغر حلى نيز از قربانيان اين ماجراست. ابياتى را كه ذيلا مىخوانيد از غديريه ابن داغر انتخاب شده است:

... وحباه في " يوم الغدير " ولاية * عام الوداع وكلهم اشهادها فغدابه " يوم الغدير " مفضلا * بركاته ما تنتهى اعدادها قبلت وصية احمد وبصدرها * تحفى لآل محمد احقادها حتى إذا مات النبى فأظهرت * اضغانها في ظلمها اجنادها منعوا خلافة ربها ووليها * ببصائر عميت وضل رشادها واعصو صبوا في منع فاطم حقها * فقضت وقد شاب الحياة نكادها

ص: 107

آغاز انحراف

ساعاتى بيش نبود كه از رحلت پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) مىگذشت. مردم دو دل بودند، آيا بگيرند يا منتظر آينده باشند؟! ارعاب نو بنياد حاكم بر مدينه، جرأت هر گونه اعتنا به جنازه پاك پيامبر را از بين برده بود. عثمان فرياد مىزد: " اگر كسى اظهار كند كه پيامبر مرده، زبانش را خواهيم بريد ". (1) عمر نيز مىگفت: " عده اى منافق گمان مىكنند پيامبر مرده است، (2) من سر از تن كسى كه اين حرف را بزند جدا خواهم كرد ". (3) صحابه با وفا! به حركت در آمده. آنان بدن كفن پوش پيامبر را - به حال خود - رها كرده (4) و در كوچه ها همصدا به شيوخ خود فرياد مىزدند: " پيامبر نمرده است و

ص: 108

جان ببازد. (1) يكى (2) از آنها به سعد مىگفت: " آنقدر تو را خواهم زد تا استخوانهايت بشكند، [يا چشمانت از حدقه در بيايد] ". (3) گرداننده اصلى اين صحنه هاى دلخراش عمر بن خطاب بود.

پرچمدار انصار (قيس بن سعد) ريش عمر را گرفته بود و مىگفت: " اگر يك مو از سر پدرم كم بشود، تا دندانهايت را خرد نكنم باز نمىگردم ". (25) ....

در اثر ضرب و شتمها و تهديدها، صداى اعتراض مخالفين ابو بكر رفته رفته خاموش گفت. ولى كار هنوز ناتمام بود.

اكنون نوبت على (علیه السلام) است: ابو بكر به عمر گفت: " برويد سراغ على، و چنانچه بيعت نكرد به او حمله كنيد ". (4) در پى اين سخن، عمر با جماعتى به سوى خانه على به راه افتادند، حرمت دخت پيامبر را شكستند، آتش برافروختند و.... (5) ساعتى بعد على (علیه السلام) را - مانند شترى كه چوپ در بينى اش كرده اند تا مهار شود - از خانه بيرون كشيدند (6) و او را به قتل تهديد كردند... (7).

ص: 111

نحوه انتخاب نمودن خليفه و امام

از آن جائى كه ابو بكر با انتخاب ابو عبيده جراح وعمر بن خطاب بن خلافت رسيده، مبنا بر اين شده است كه در انتخاب امام، اجماع مردم و موافقت مسلمين شرط نيست بلكه آنچه كه ضرور است موافقت دو نفر از رجال حل و عقد مىباشد. يعنى اگر دو نفر از رجال حل و عقد با كسى به عنوان خليفه بيعت كنند، آن فرد تا آخر عمر خود، خليفه مسلمانان خواهد بود و بر تمامى مسلمين اطاعت از وى واجب است.

قاضى عضد ايجى مىگويد: " اكنون كه ثابت شد امامت به وسيله انتخاب و بيعت حاصل مىشود، اين نكته را نيز بدانيد كه در اين دو امر (يعنى انتخاب امام و بيعت با او) هيچ گونه نيازى به اجماع نيست... بلكه بيعت يك يا دو نفر از اهل حل و عقد هم كافى مىباشد... چنان كه صحابه پيامبر بر عقد بيعتى كه عمر با ابو بكر كرد و نيز به عقد بيعتى كه عبد الرحمان بن عوف با عثمان نمود اكتفا كردند و در قبور خلافت ابو بكر يا عثمان، اجماع و اتفاق نظر مردم مدينه را شرط ندانستند تا چه رسد به اين كه اجماع امت را شرط بدانند... ". (1) تمامى كسانى كه بر كتاب مواقف شرح نوشته اند (يعنى سيد شريف جرجانى، مولى حسن چلبى وشيخ مسعود شيروانى) سخنان قاضى عضد ايجى را كه فوقا ذكر شده پذيرفته اند. (2) امام الحرمين جوينى (متوفى 478) مىگويد: " بدانيد كه در بستن عقد امامت، اجماع و موافقت همه شرط نيست. و لذا حتى اگر مردم موافقت نكنند، امامت ثابت مىشود. دليل اين سخن ما اين است كه: وقتى امامت براى ابو بكر ثابت شد، وى بىدرنگ شتافت تا احكام مسلمانان را امضاء (و براى آنان فرمان صادر) كند وى هيچ درنگ و تأملى نكرد تا خبر امام و خليفه شدن او به برخى از ياران پيامبر كه در مناطق دور دست زندگى مىكردند برسد... لذا نظر درست اين است كه عقد امامت، با بيعت يك نفر از اهل حل عقد نيز منعقد مىشود ". (3)

ص: 112

ابن عربى مالكى كه يكى از ائمه فرقه مالكيه است مىگويد: " در عقد بيعت با امام، لازم نيست كه همه مردم حضور داشته باشند، بلكه براى بيعت با امام، حضور دو يا يك تن كافى است ". (33) قرطبى (مفسر معروف) مىگويد: " اگر يك تن از اهل حل و عقد، عقد بيعت امامت را ببندد، آن عقد امامت ثابت مىباشد و بر ديگران لازم است كه صحت آن امامت را بپذيرند. اين گفته ما با نظر برخى از مردم سازگار نيست، بدين جهت كه آنان مىگويند:

پيمان امامت، فقط هنگامى منعقد مىشود كه جماعتى از اهل حل و عقد با امام بيعت كنند، و حال آن كه اين قول درست نيست و نظر صحيح همان است كه ما گفتيم (يعنى امامت با بيعت يك نفر ثابت مىشود). دليل ما اين است كه: عمر به تنهايى با ابو بكر عقد بيعت بست و هيچ يك از اصحاب پيامبر و هيچ يك از اصحاب پيامبر هم اين كار او را ناپسند نشمرد... ". (34) لازم به تذكر است كه تمامى انصار به جز دو نفر و بسيارى از مهاجرين و همه بنىهاشم و نيز زبير و عمار و مقداد و ابوذر وسلمان از بيعت با ابو بكر خوددارى كردند و وى را شايسته مقام امامت ندانستند. به هر حال شايسته يك نفر مفسر قرآن (نظير قرطبى) نيست كه چنين دروغ فاحشى را به صحابه پيامبر نسبت بدهد.

(با تازيانه) بر پشت تو زند و اموال تو را به غارت برد. تو (به فرمان او) گوش بده و (از آن) اطاعت كن ". (1) 2 - " سلمة بن يزيد جحفى از پيامبر پرسيد: اگر اميرانى بر ما حاكم شدند كه حق ما را از ما گرفتند و ما را از حقوقمان باز داشتند چه كنيم؟ پيامبر (صلی الله علیه و آله) روى خود را از سلمه برگرداند. سلمه مجددا سؤال خود را مطرح كرد. پيامبر پاسخ داد:

(فرمان آن اميران را) بشنويد و اطاعت كنيد، همانا آنان مسئول كارهاى خود هستند و شما هم مسئول كارهاى خود [= إسمعوا واطيعوا فإنما عليهم ما حملوا وعليكم ما حملتم] ". (2) 3 - " پيامبر (صلی الله علیه و آله) به عوف بن مالك گفت:... بدترين امامان شما كسانى هستند كه شما دشمن آنان هستند و آنان را لعن مىكنيد، آنها نيز با شما دشمنى مىكنند و شما را لعن مىنمايند. عوف پرسيد: اى رسول خدا، اگر چنين وضعى پيش آمد، با اين اميران مخالفت نكنيم؟ پيامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: نه، تا زمانى كه آنان در ميان شما نماز مىخوانند (با آنان مخالفت نكنيد) و اگر ديديد حاكمى كه بر شما حكومت مىكند معصيتى را انجام مىدهد از معصيت وى ناخرسند باشيد ولى دست از اطاعت او برنداريد "... الا و من ولى عليه وال فراه يأتى شيئا من معصية الله فليكره ما يأتى من معصية الله ولا تنزعن يدا من طاعة ". (3) 4 - " رسول خدا مىفرمايد: اگر به شما بر طبق آنچه كه من به شما گفته ام دستور دادند، در اين صورت هم ايشان از امرى كه كرده اند اجر مىبرند و هم شما به سبب اطاعتتان پاداش خواهيد داشت. ولى اگر به شما دستورى دادند كه من شما را به آن امر نكرده بوده، در اين صورت گناه اين دستور بر عهده خود آنان است وذمه شما از آن برى مىباشد (وعقابى نخواهيد داشت). زيرا هنگامى كه شما خدا را ملاقات كرديد خواهيد گفت: خداوندا! پيامبرانى را به سوى ما فرستادى، ما نيز به اذن تو از ايشان اطاعت كرديم، جانشينانى براى آن پيامبران بر ما برگزيدى باز به دستور تو از ايشان نيز.

ص: 114

اطاعت كرديم، همچنين فرمانروايانى را بر ما امير قرار دادى كه ما از آنها هم فرمان برديم.

پيامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: سپس خدا مىفرمايد: راست گفتيد، گناه (وعقاب اوامر خلاف حكم الهى) بر عهده آنان است و شما گناهى نداريد ". (1) * * * بر اساس همين احاديث جعلى بود كه افراد تبهكار زمام امور مسلمين را به دست گرفتند و به قتل وغارت، و ظلم و جنايت - تحت عنوان امام و خليفه مسلمين - پرداختند، تا جائى كه حتى فرزندان پيامبر (صلی الله علیه و آله) نيز قربانيان همين بنياد شوم شدند. ابو اسحاق مىگويد: " بعد از واقعه كربلا داشتم نماز (جماعت) مىخواندم، شمر بن ذى الجوشن [= قاتل امام حسين (علیه السلام)] نيز همانجا مشغول نماز بود. شمر پس از نماز گفت: خدايا، به راستى كه تو شريفى و شرف را دوست مىدارى، و تحقيقا مىدانى كه من فرد شريفى هستم، پس مرا بيامرز! به او گفتم: چطور خداوند تو را بيامرزد، در حالى كه تو در قتل فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دست داشته اى؟ شمر گفت: واى بر تو، ما چه كنيم؟ (به ما چه مربوط است)، فرمانروايان ما، ما را به كارى امر كردند و ما نيز از امر آنان سرپيچى نكرديم.

اگر با آنها مخالفت مىنموديم از اين الاغهاى بدبخت نيز بدتر بوديم ". (2) احاديثى كه به دروغ به پيامبر نسبت داده شده و در آنها پيامبر امامان فاسق و ستمكار را تأييد نموده اند زياد است. اين احاديث جعلى موجب صدور احكامى گرديده كه ذيلا نمونه هائى از آن را مىخوانيم:

باقلانى مىگويد: "... اصحاب حديث معتقدند كه امام، به سبب ارتكاب گناه و ظلم، و به سبب غصب اموال و ضرب و شتم مردم و كشتن كسانى كه حفظ جان آنها واجب است، و به سبب ضايع كردن حقوق مردم، و تعطيل نمودن حدود و احكام الهى از مقام خود بر كنار نمىشود، و خروج بر چنين امام فاسق و ظالمى واجب نيست بلكه واجب است كه او را نصيحت و موعظه كنند و از عذاب الهى بترسانند... " (1) تفتازانى مىگويد: "... اگر خليفه فاسق يا جاهل باشد، بنا بر اظهر، امر خلافت براى او ثابت است... ". (2)

افراد گردد. (1) - چه اشكالى دارد كه كارگزار خليفه (خالد بن وليد) - بدون دليل - سر از تن " مالك بن نويره " ها جدا كند و به زن آنها تجاوز نمايد. (2) - چه اشكالى دارد كه همين خالد از سوى ابو بكر به سوى قبيله بنى سليم برود و مردان بنى سليم را زنده در آتش بسوزاند. (3) به هر حال ابو بكر خليفه است، چرا كه او " دو رأى لازم " را براى خليفه شدن به دست آورده است!

شرابخوارى نيز از ملكات بارز اولين خليفه است. فاكهى در كتاب " تاريخ مكه " روايت مسندى را از ابو القموص با عبارت زير نقل مىكند:

" يكبار ابو بكر - در زمان جاهليت - شراب خورد و اين شعر را خواند:

تحيى أم بكر بالسلام * وهل لى بعد قومك من سلام؟ (الى آخر - اى مادر بكر! درودى توأم با صلح و آرامش بر تو باد. آيا (مىپندارى) پس از (كشته شدن) بستگان تو براى من آسايشى مانده است؟ زمانى كه اين خبر به گوش پيامبر (صلی الله علیه و آله)، حضرت در حالى كه جامه اش به زمين كشيده مىشد نزد ابو بكر رفت و او را با عمر يافت. پيامبر (صلی الله علیه و آله) با چهره برافروخته و سرخ شده به ابو بكر نگاه كردند. ابو بكر گفت: از غضب رسول خدا به خداوند پناه مىبريم ". (1) روايت فوق به قدر ناشيانه تحريف شده است كه هر كس آن را بخواند، به راحتى مىتواند موارد تحريف را در آن تشخيص دهد. در اين روايت ابو بكر پيامبر (صلی الله علیه و آله) را با عنوان " رسول خدا " مورد خطاب قرار مىدهد، چطور ممكن است كه اين واقعه در زمان جاهليت اتفاق افتاده باشد. ثانيا فاكهى از نقل بقيه شعر خوددارى نموده است. در اين شعر ابو بكر براى مشركينى كه در جنگ بدر كشته شده اند مرثيه سرائى كرده است. بقيه اين شعر در تفسير طبرى بدين گونه آمده است:

... ذرينى اصطبح بكر أفانى * رايت الموت نقب عن هشام وود بنو المغيرة لوفدوه * بألف من رجال او سوام كأنى بالطوى طوى بدر * من الشيزى تكلل بالسنام كأنى بالطوى طوى بدر * من الفتيان والحلل الكرام - مرا فرصتى ده تا بامدادان را با " بكر " بسر آورم، چرا كه ديدم مرگ به تعقيب هشام برخاست (و او را از چنگ ما در ربود).

- فرزندان مغيره (و بستگان او) آرزو مىكردند كه اى كاش مىشد با دادن هزاران نفر از.

ص: 118

مردان و يا چهار پايان (با ارزش خود) جان مغير را بخرند.

- (اما افسوس)! چه بسيار مىبينم (اشرافى را كه دارنده) ظروف پر از گوشتهاى لذيذ (شتران) بودند و اينك (جسدشان) در چاه بدر افتاده است.

- چه بسيار مىبينم جوانانى را كه با جامه هاى فاخر خود در چاه بدر سرنگون گشته اند. (1) مفسرين ومحدثين هر يك به نحوى در نقل واقعه شرب خمر ابو بكر تحريف كرده اند كه در " الغدير " بطور كامل به آنها اشاره شده است. (2) * * * درباره معلومات ابو بكر نيز كافى است بدانيم كه هيچ مطلب قابل توجهى از وى در كتابهاى تفسير وحديث نقل نشده است. برخى از مفسرين (نظير قرطبى) دليل اين نكته را احتياط بيش از حد ابو بكر در تفسير قرآن ذكر كرده اند، (3) و حال آنكه ابو بكر گاهى با آنكه معنى كلمات قرآن را نمىدانسته اظهار نظر مىكرده است. كلمات " اب " (4) و " كلاله " (5) از جمله آنها مىباشد.

همانطور كه قبلا اشاره شد: كلمه " اب " به معنى " چراگاه " است و معنى آن را هر عرب رگ و ريشه دارى مىداند. مفسرين نوشته اند كه ابو بكر نيز مانند عمر از معنى كلمه " أب " بى اطلاع بوده است. (6) ابن حجر مىگويد: " كله اب (= چراگاه)، يك واژه عربى نيست، و اين كه ابو بكر و عمر معنى آن را نمىدانسته اند مؤيد آن است ". (7).

ص: 119

پاسخ ابن حجر اين است كه تمامى اهل لغت كله اب (= چراگاه) را در فرهنگهاى لغت آورده اند و هيچ اشاره اى به اين ادعاى ابن حجر ننموده اند.

همچنين هنگامى كه از ابوبكر معنى كلمه كلاله (= برادر و خواهر تنى يا برادر و خواهر پدرى) را پرسيدند، گفت: "... من به رأى خودم سخن مىگويم، اگر درست بود كه از خداست، و اگر اشتباه بود از من و از شيطان است و خدواند و رسول او از شيطان بيزارند، به گمانم به " بستگان هر شخص به جز پدر و مادر او " كلاله مىگويند ". (1) مفسرين و محدثين نوشته اند كه عمر وقتى به حكومت رسيد درباره كلمه كلاله گفت: " من شرم دارم چيزى را كه ابو بكر گفته رد كنم ". (2) از مطالبى كه فوقا به آنها اشاره شد به خوبى مىتوان دريافت كه ابو بكر به چه ميزان در تفسير قرآن احتياط بخرج مىداده است! * * * چهارمين مشخصه بارز ابو بكر ترسو بودن اوست. ابو بكر با آنكه در بسيارى از غزوات شركت داشته، ولى تاريخ هيچ داستانى از شهامت و دلاورى وى سراغ ندارد، در اين جنگها حتى يك بار هم نشده كه وى شخصا كوچكترين جراحتى به دشمنان وارد سازد. ميادين نبرد نه تنها شجاعتى از وى به خاصر ندارد بلكه فرار او را در جنگ از ياد نبرده است. بلى، در جنگ خيبر او بود كه - از ميدان كارزار - گريخت. (3) آنچه را كه فوقا به اختصار مطرح نموديم چهار مورد از ملكات نفسانى ابو بكر بود.

در جلد هفتم الغدير (صفحه 95 - 236) بطور مفصل در اين باره تحقيق شده است. (4).

ص: 120

بحث هائى از جلد هشتم الغدير

ص: 122

مناقب جعلى خلفاء

راويانى كه به حديث سازى و نشر اكاذيب اشتغال داشته اند مناقب بسيارى براى ابوبكر جعل كرده اند. به شهادت تاريخ، كليه مناقب و فضائلى كه به ابوبكر نسبت داده اند دروغ محض است. در جلد هفتم الغدير به 28 نمونه از اين مناقب جعلى اشاره شده، (1) و در جلد هشتم نيز 42 نمونه ديگر از فضائل دروغين ابوبكر و 11 نمونه از مناقب مجعول عمر - كه زاييده تخيل طرفداران آنها مىباشد - مورد بررسى قرار گرفته است. در اين جلد پيرامون حكومت و سياست مالى عثمان، نحوه برخورد وى با مخالفين و همچنين بدعتهاى او به تفصيل سخن رفته است. اين مختصر گنجايش آن را ندارد كه درباره عثمان در دوره قبل از خلافتش بحثى داشته باشيم، فقط همين كافى است كه بدانيم وى با اينكه همسر ام كلثوم بود، پيامبر او را حتى از دفن دخت خود (ام كلثوم) محروم كرد. (2) عثمان در طول خلافت خويش بدعتهاى بسيارى در احكام الهى نمود كه شرح آن در جلد هشتم الغدير آمده است. آنچه كه مىخوانيد چهار نمونه از اين بدعتهاست:

ص: 123

قضاوتها و بدعتهاى عثمان

1 - عبيد الله بن عمر، هرمزان و دختر خرد سال او را بدون هيچ گناهى به قتل رساند. (1) عثمان بجاى اينكه وى را به مجازات برساند، بر فراز منبر رفت و گفت: " قضاى الهى چنين بوده كه عبيد الله (فرزند عمر بن خطاب) هرمزان را بكشد. با اينكه هرمزان مسلمان بوده، و ليكن اكنون ديگر وارث ندارد و وارث او شما مسلمين هستيد و من نيز امام شما هستم و او را عفو مىكنم... ". (2) 2 - مردى با زنى از قبيله جهينه ازدواج كرد. زن پس از شش ماه بچه اى به دنيا آورد. شوهرش نزد عثمان رفت وقضيه را به او گفت. عثمان امر كرد كه زن را سنگسار كنند. على عليه السلام پس از با خبر شدن از ماجرا نزد عثمان آمد و به وى گفت: تو چه مىكنى؟ حكم اين زن سنگسار نيست، خداى تبارك و تعالى مىفرمايد: " وحمله و فضاله ثلاثون شهرا " و جاى ديگر مىفرمايد: " والوالدات يرضعن اولادهن حولين كاملين "، پس دوره شيردان 24 ماه است و دوره باردارى شش ماه. عثمان گفت: به اين مطلب پى نبرده بودم. سپس دستور داد زن را برگردانند. ولى كار از كار گذشته بود، چرا كه زن نگون بخت را سنگسار كرده بودند... ". (3) در اين واقعه حكم جاهلانه عثمان منجر به مرگ اندوهبار زن بىگناه گرديد. (4) 6 - پيامبر (صلی الله علیه و آله) هنگامى كه از مدينه خارج مىشدند نماز خود را شكسته مىخواندند (يعنى نمازهاى چهار ركعتى را، دو ركعت مىخواندند). (5) حتى خلفاى قبل از

ص: 124

عثمان نيز (ابوبكر وعمر) در مسافرت نماز خود را شكسته بجاى مىآوردند، ولى عثمان اين سنت پيامبر (صلی الله علیه و آله) را تغيير داد و در مسافرت نماز را كامل بجا آورد. (1) عبد الله بن عمر در اين خصوص مىگويد: نماز مسافر دو ركعتى است و هر كس كه سنت پيامبر (صلی الله علیه و آله) را ترك كند [و يا با آن مخالفت نمايد] كافر است. (2) 4 - يك بار عثمان در نماز عشاء، - در ركعت اول و دوم - حمد و سوره نخواند و قضاى آن را در ركعت سوم و چهارم بجاى آورد. (3) عثمان و پايه گذارى حكومت اموى به عبارتى مىتوان حكومت عثمان را سر آغاز حكومت بنى اميه نام گذارد. در قرآن از بنى اميه به عنوان " شجره ملعونه " ياد شده است. (4) پيامبر (صلی الله علیه و آله) نيز مىفرمود: " بنى اميه وبنى حنيفه وبنى ثقيف، شر عرب هستند ". (5) عثمان فرزندان اميه وابوسفيان را بر جان و مال و ناموس مسلمانان مسلط نمود (6) و بيت المال مسلمين را در اختيار آنان قرار داد. عثمان خود مىگويد: " اگر كليدهاى بهشت در دست من بود، آنها را به بنى اميه مىدادم تا اينكه آخرين نفر آنها نيز وارد بهشت گردد "، (7) گويا عثمان سوگند خورده بود كه كاملا به وصاياى ابو سفيان عمل نمايد. يك بار ابوسفيان به عثمان گفت: "... حال كه خلافت به دست تو رسيده، " همچون گوى " (= توپ) با آن بازى كن وبنى اميه را ميخها (و.

ص: 125

ستونهاى استوار) خلافت گردان، اين خلافت چيزى جز پادشاهى نيست و من چيزى از بهشت و دوزخ نمىدانم... ". (1) ابو سفيان در اواخر عمر خود كور شده بود، در آن ايام نيز نزد عثمان آمد و از وى پرسيد: آيا كسى (به جز من و تو) در اينجا هست؟ عثمان گفت:

نه. ابو سفيان گفت: " خدايا كار را به همان وضع جاهليت برگردان... "، (2) و عثمان در حكومت خود چنان كرد كه از اسلام چيزى جز نام آن باقى نماند. چپاول بيت المال، ضرب و شتم مخالفين، اعطاى امارت بلاد به بنى اميه و بدعتهاى او كار را به جائى رساند كه برادرش وليد - در محراب نماز مسجد كوفه - شراب استفراغ مىكرد. (3) عثمان داماد خود مروان بن حكم را امير مدينه نمود. مروان اذيت و آزار مردم را از حد گذراند. هم او بود كه سنت فحاشى به امير المومنين على بن ابى طالب (صلی الله علیه و آله) را بر منابر سنت كرد. (4) پيامبر (صلی الله علیه و آله) وقتى حكم (پدر مروان) را مىديد مىفرمود: " واى بر امت من از آنچه كه در صلب اين (مرد) است "، (5) مروان فردى بود بد دهن، فحاشى (6) وقسى القلب. دقيقا يك چنين فردى مورد احتياج عثمان بود تا پايتخت حكومت خود (مدينه) را كنترل كند! عثمان چنان مروان را به خود نزديك كرده بود كه در حقيقت مروان پس از عثمان، شخص اول حكومت محسوب مىشد.

صلحاى كوفه نيز گرفتار دست سعيد بن عاص شده بودند.

عاص بن سعيد يكى از مشركينى است كه در جنگ بدر كشته شده است. (7) عثمان اينك فرزند وى (سعيد بن عاص) را - براى انتقام گرفتن از مسلمين - امير كوفه نموده است. امارت سعيد بن عاص يعنى زدن افراد و تبعيد آنها.

عبد الله بن ابى سرح نيز بر امارت مصر گمارده شده است. وى برادر رضاعى (شيرى) عثمان مىباشد. فرياد مصريان از دست ظلمهاى او بلند شده بود. (8) يك بار6.

ص: 126

مردم نامه اى به عثمان نوشتند و از تعديات وى شكايت كردند، ولى عثمان به شكايت آنها توجهى ننمود، در عوض عبد الله بن ابى سرح يكى از شكايت كنندگان را آنقدر زد تا وى را كشت. (1) سياست مالى عثمان پيامبر (صلی الله علیه و آله) بنى شمس وبنى نوفل را سزاوار خمس نمىدانست و حتى هنگامى كه عثمان بن عفان وجبير بن مطعم اندكى از خمس را مطالبه نمودند پيامبر (صلی الله علیه و آله) چيزى به آنها نداد. (2) زمانى كه عثمان به حكومت رسيد نه تنها خمس را بلكه بيشتر بيت المال را در آباد كردن املاك و خانه هاى خود به مصرف رسانيد و اموال مسلمين را ميان بنى اميه و خاندان خودش تقسيم نمود. (3) اقلام زير نمونه اى از بذل و بخششهاى خليفه از بيت المال مسلمين است:

1 - عثمان 200 هزار درهم به ابو سفيان بخشيد. (4) 2 - 100 هزار درهم به عموى خود (حكم بن ابى العاص) داد (5) و تمامى صدقات قبيله قضاعه را از آن وى ساخت. (6) 3 - عثمان خمس غنائم آفريقا را - كه بالغ بر 500 هزار دينار بود - (7) به داماد خود (مروان بن حكم) داد. (8) همچنين هنگامى كه دختر خود را به ازدواج مروان در آورد 1008.

ص: 127

هزار دينار به وى بخشيد (1) 4 - حارث بن حكم نيز پسر عمو و داماد عثمان بود. وى برادر مروان مىباشد. عثمان 300 هزار درهم به حارث بخشيد، شترانى را كه بابت صدقه بودند به وى داد (2) و بازارى را كه پيامبر (صلی الله علیه و آله) صدقه جاريه قرار داده بود به تيول حارث در آورد. (3) 5 - عثمان 100 هزار درهم به سعيد بن عاص داد، وقتى به وى اعتراض شد كه چرا اين كار را كردى، او گفت: من با سعيد بن عاص خويشاوندى دارم. (4) 6 - عثمان به برادر مادرى خود (وليد بن عقبه) 100 هزار درهم از بيت المال كوفه داد. (5) 7 - عثمان كليه غنائمى مرا كه در مغرب آفريقا [از طرابلس غرب تا طنجه] گرفته شده بود به عبد الله بن ابى سرح بخشيد و حتى يك مسلمان را در آن شريك نكرد. (6) همچنين در جنگ اول آفريقا نيز غنيمت هنگفتى نصيب مسلمانان شد كه عثمان خمس خمس آن را (1 / 25) كه 100 هزار دينار بود به وى داد. (7) 8 - عبد الله بن خالد از نوادگان اميه مىباشد. او داماد ديگر عثمان است، عثمان 300 هزار (و به قولى 400 هزار) درهم به وى داد و همچنين به هر يك از خويشاوندان او 10 هزار درهم (يا به قول بلاذرى 100 هزار درهم) بخشيد (8) همچنين هنگامى كه عثمان دختر خود را به ازدواج عبد الله بن خالد در آورد دستور داد كه 600 هزار درهم از بيت المال بصره به وى بدهند. (9) 9 - در بيت المال صندوقى پر از جواهرات وجود داشت كه عثمان مقدارى از آن را برداشت و به نزديكانش داد. مردم به عثمان اعتراض كردند. عثمان5

ص: 128

گفت: اين (جواهرات) مال خداست و من به هر كس كه بخواهم آن را مىدهم و به هر كس كه بخواهم نمىدهم (... هذا مال الله أعطيه من شئت وأمنعه من شئت) (1) 10 - يك بار ابو موسى پيمانه اى از طلا و نقره نزد عثمان آورد، عثمان تمامى آنها را در ميان زنان و دختران خود تقسيم نمود. (2) * * * برخى از خزانه داران بيت المال - كه نمىتوانستند چپاولهاى عثمان را تحمل كنند - يكى پس از ديگرى از شغلهاى خود كناره مىگرفتند. عبد الله بن مسعود خزانه دار بيت المال در كوفه بود. يك روز كليدهاى بيت المال را به زمين انداخت و به مردم گفت: " من تا امروز فكر مىكردم خزانه دار مسلمين هستم، اگر قرار باشد خزانه دار عثمان و خاندانش باشم حاجتى به اين شغل ندارم ". (3) در يكى از روزهاى جمعه در حالى كه عثمان نماز جمعه را مىخواند، مسئول صدقات بازار مدينه با كليدهاى خزانه آمد و فرياد زد: " اى مسلمانان! عثمان گمان كرده كه من خزانه دار او و خويشاوندان او هستم، ولى من خزانه دار مسلمين بودم. بگيريد اين هم كليدهاى بيت المال شما "، سپس كليدها را به طرف عثمان انداخت. (4) همچنين پس از آنكه عثمان 100 هزار درهم از بيت المال به مروان داد، زيد بن ارقم با كليدهاى بيت المال نزد عثمان آمد و گفت:... اگر 10 درهم به مروان مىدادى زياد بود چه برسد به 100 هزار درهم. عثمان گفت: اى " ابن ارقم " كليدهاى بيت المال را (همين جا) بگذار، ما كس ديگرى را (براى خزانه دارى) پيدا خواهيم كرد. (5).

ص: 129

دارائي هاى خليفه و نزديكان او

بررسى ميزان دارائى افرادى كه از بركت وجود عثمان به ثروتهاى هنگفت رسيدند (1) از حوصله اين نوشتار خارج است و ما در اينجا اجمالا به ثروت چند تن از آنها و سپس خود عثمان اشاره مىنماييم:

1 - اموال زبير بن عوام: بخارى مىگويد: " زبير يازده خانه در مدينه، دو خانه در بصره، يك خانه در كوفه و يك خانه در مصر داشت. نقدينه زبير هنگام مرگش 59 ميليون درهم بود ". (2) علاوه بر اين زبير هزار اسب، هزار بنده و هزار كنيز داشت. (47) 2 - اموال طلحة بن عبيد الله: املاك وى 30 ميليون درهم ارزش داشت. هنگام مرگ نقدينه او 200 هزار دينار طلا و 000 / 200 / 2 درهم ود. علاوه بر اين 300 بار شتر طلا (يا به قول بعضى 300 پوست گاو پر از طلا) از وى به جا ماند. (3) بلاذرى مىگويد: " عثمان يك بار در زمان حكومتش 200 هزار دينار به طلحه بخشيد ". (4) 3 - اموال عبد الرحمن بن عوف: در ميان دارائى وى قطعه طلاى بسيار بزرگى وجود داشت كه دست تمامى مردانى كه اين طلا را با تبرهاى خود مىشكستند تاول زد. ثروت وى هنگام مرگ عبارت بود از: يكصد اسب، هزار شتر، 10 هزار گوسفند و 000 / 560 / 2 درهم. وى چهار زن داشت كه به هر زن ربع ثمن (1 / 32) اموال عبد الرحمن رسيد، كه عبارت بود از 80 هزار دينار (و به قولى 100 هزار دينار). اگر بخواهيم قول دوم را بپذيريم نقدينه وى در هنگام مرگ 000 / 200 / 3 دينار طلا بوده است. (5)

ص: 130

4 - اموال سعد بن ابى وقاص: وى قصر مجللى در وادى عقيق براى خود بنا كرده بود كه در همان قصر درگذشت. سعد بن ابى وقاص هنگام مرگ 250 هزار درهم از خود باقى گذاشت. (1) 5 - يعلى بن اميه. نقدينه وى 500 هزار دينار طلا و اموال غير نقدى وى 100 هزار دينار بود. (2) 6 - زيد بن ثابت (= مدافع نمونه عثمان). وى آنقدر طلا و نقره از خود به جاى گذارد كه آنها را با تبر مىشكستند. قيمت زمينها و اموال ديگر وى 100 هزار دينار بود. (3) بلاذرى مىگويد: عثمان يك بار 100 هزار درهم به زيد بن ثابت بخشيد. (4) لازم به تذكر است كه زبير وطلحه وعبد الرحمن بن عوف وسعد بن ابى وقاص كسانى بودند كه عثمان را به خلافت رسانيدند.

اموال عثمان: ابن سعد در كتاب طبقات مىگويد: دارائى عثمان هنگام مرگ عبارت بود از: 000 / 500 / 30 درهم، 150 هزار دينار طلا، هزار شتر، صدقاتى در خيبر و براديس ووادى القرى به ارزش 200 هزار دينار. (5) ذهبى مىگويد: " عثمان هزار بنده داشت ". (6) مسعودى نيز مىگويد: " عثمان ساختمانى در مدينه براى خود بنا نمود كه ديوارهاى آن از سنگ وساروج و درهاى آن از درخت ساج وسرو ساخته شده بود، عثمان وقتى كشته شد تعداد بسيارى است و شتر از خود به جاى گذارد ". (7).

ص: 131

فهرست برخى از بذل و بخششهاى عثمان

و همچنين بعضى از ذخيره هاى مالى كه به بركت وجود او انباشته گرديد:

نام دينار مروان 000 / 500 عد الله بن ابى سرح 000 / 100 طلحه 000 / 200 عبد الرحمن بن ابى عوف 000 / 560 / 2 يعلى بن اميه 000 / 500 زيد بن ثابت 000 / 100 عثمان (خليفه) 000 / 150 عثمان (خليفه) 000 / 200 - جمع دينار 000 / 310 / 4 نام درهم حكم بن ابى العاص 000 / 300 خاندان حكم 000 / 020 / 2 حارث بن حكم 000 / 300 سعيد بن عاص 000 / 100 وليد بن عقبه 000 / 100 عبد الله بن خالد 000 / 300 عبد الله بن خالد 000 / 600 ابو سفيان 000 / 200 مروان بن حكم 000 / 100 طلحه 000 / 200 / 2 طلحه 000 / 000 / 30 زبير 000 / 800 / 59 سعد بن ابى وقاص 000 / 250 عثمان (خليفه) 000 / 500 / 30 - جمع درهم 000 / 770 / 126

ص: 132

بحث هائى از جلد نهم الغدير

ص: 134

حاكميت ستم

ابن قتيبه مىگويد: " عثمان نخستين كسى است كه براى زدن مردم از تازيانه استفاده كرده است. قبل از او، ابو بكر و عمر اين كار را با چوبدستى و يا خيزران انجام مىدادند ". (1) در حقيقت ضرب و شتم مردم، زندانى كردن آنها و تبعيد ناراضيان از عمده ترين جلوه هاى حكومت پليسى و نامشروع عثمان است.

تبعيد ابوذر ابوذر كه مىديد عثمان اموال بيت المال را يا خود برداشته و يا ميان خانواده اش تقسيم مىكند. پيوسته به اين رويه اعتراض مىكرد. عاقبت عثمان تصميم خود را گرفت و ابوذر را به شام تبعيد نمود. ولى او در شام نيز ساكت ننشست. ابوذر در شام به معاويه مىگفت: اين كاخ سبزى كه تو براى خويش ساخته اى يا از پولهاى بيت المال است، كه در آن صورت خيانت كرده اى، و يا از پولهاى خودت، كه اين كار نيز اسراف است.

معاويه كه ديد نمىتواند ابوذر را ساكت كند وى را به زندان انداخته، (2) نامه اى براى عثمان نوشت و در آن به وى ياد آور شد كه: " ابوذر مردم شام را عليه تو مىشوراند ". عثمان در جواب معاويه نوشت: " ابوذر را بر بدترين مركب سوار كن و به مدينه بازگردان ". معاويه

ص: 135

نيز ابوذر را - كه مردى سالخورده بود - بر شترى بدون جهاز (يا شترى كه پالانش خشك بود) سوار كرد و به افرادش دستور داد كه شتر وى را شب و روز پى كنند تا به مدينه برسد. وقتى ابوذر به مدينه رسيد پوستهاى ران پايش كنده شده بود و نزديك بود تلف گردد.

عثمان ابوذر را به اتفاق همسر (و دخترش) به بيابان خشك ربذه تبعيد نمود و ابوذر همان جا بود تا از دنيا رفت. (1) عثمان 40 تازيانه به ابن مسعود جهت دفن ابوذر زد. (2)

وليد هنگام ركوع و سجود نعره مىزد: إشرب واسقنى [= مى را بنوش و به ما نيز بنوشان]. (1) پس از اتمام چهار ركعت نماز، با تمسخر به مردم گفت: " اگر مىخواهيد باز هم برايتان بخوانم "؟ (2) در آخر هم تمامى شرابهائى را كه خورده بود در محراب مسجد كوفه بالا آورد. (3) بعدها هنگامى كه سعيد بن عاص والى كوفه شد دستور داد منبر ومحراب مسجد كوفه را بشويند. (4) عثمان امر كرد كه 100 هزار درهم از بيت المال كوفه به وليد بدهند. عبد الله بن مسعود كه در كوفه بود اعتراض كرد و گفت: عثمان سنت پيامبر را تغيير داده است.

وليد طى نامه اى سخنان عبد الله بن مسعود را به اطلاع عثمان رسانيد. به دنبال اين نامه عثمان دستور داد ابن مسعود را از كوفه به مدينه تبعيد كنند. زمانى كه وى را از كوفه خارج مىكردند، كوفيان به مشايعت او آمدند.

ابن مسعود به آنها گفت: " تقوا پيشه كنيد و از قرآن جدا مشويد ". كوفيان گفتند:

" اى ابن مسعود! خدا تو را جزاى خير بدهد، تو جاهلان ما را علم آموختى و عالمان ما را استوار ساختى، اين تو بودى كه ما را با قرآن و دين خدا آشنا كردى، تو برادر و دوست مسلمان خوب ما بودى ". هنگامى كه ابن مسعود به مدينه رسيد عثمان بر فراز منبر بود و خطبه مىكرد. وى به مجرد اينكه چشمش به ابن مسعود افتاد از همان بالاى منبر به او ناسزا گفت. سپس دستور داد او را بزنند. گماشتگان عثمان چنان عبد الله بن مسعود را زدند كه دنده هاى او خرد شد. (5) وى هنگام مردن مىگفت: " از خدا مىخواهم كه حق مرا از عثمان بگيرد ". همچنين وصيت كرد كه عثمان بر او نماز نخواند و لذا وقتى عمار ياسر، ابن مسعود را در بقيع دفن كرد عثمان از آن بى اطلاع بود ". (6).

ص: 137

تبعيد مالك اشتر و اصحابش

عثمان پس از چندى سعيد بن عاص را به امارت كوفه گمارد. وى نيز به بهانه هاى مختلف كوفيان را مورد ضرب و شتم قرار مىداد. سعيد بن عاص، هاشم بن عتبه (همان ياور صديق پيامبر) را فقط به دليل اينكه زودتر از ديگران هلال عيد فطر را ديده به باد كتك گرفت و خانه وى را آتش زد. (1) آنهائى كه با سعيد بن عاص مخالفت مىكردند عاقبتشان به تبعيد مىكشيد، آنها يا سر و كارشان با عثمان در مدينه مىافتاد و يا با معاويه در شام. سعيد بن عاص در نامه اى به عثمان نوشت: " من با وجود مالك اشتر و دوستان سفيه وابلهش - كه به قراء قران معروفند - نمىتوانم در كوفه امارت كنم ". عثمان يك نامه به سعيد نوشت و يك نامه به مالك اشتر. به سعيد بن عاص نوشت: " مالك و اصحابش را به شام تبعيد كن ". و به مالك نوشت: "... من فكر مىكنم تا صدمه مرگبارى به تو نرسد دست از كارهايت بر نخواهى داشت. به محض اينكه نامه ام به دست تو رسيد به طرف شام حركت كن چون تو اهالى كوفه را فاسد كرده اى ". سعيد بن عاص، به دنبال اين دستور، مالك و نه تن ديگر را - كه در ميان آنها كميل بن زياد نخعى نيز ديده مىشد - به شام تبعيد نمود. (2) اين استبداد در پايتخت حكومت (مدينه) بيشتر به چشم مىخورد. در آنجا يا كسى جرأت اعتراض نداشت و يا در صورت اعتراض كردن به سرنوشت عمار وابوذر دچار مىگرديد. عمار ياسر كسى است كه خدا و پيامبر (صلی الله علیه و آله) بارها وى را ستوده اند. (3) يك بار

ص: 138

عمار ياسر به عثمان گفت كه: " چرا جواهرات بيت المال را در ميان خانواده ات تقسيم مىكنى "؟ در پى اين اعتراض به دستور عثمان آنقدر عمار را زدند تا وى بيهوش شد و به عارضه فتق مبتلا گرديد. (1) در اين واقعه نيز يكى از دنده هاى عمار شكست. (2) در جلد نهم الغدير به اقوال صحابه عليه عثمان و همچنين به ماجراى كشته شدن او اشاره شده است. بحث مبسوط ديگرى كه در اين جلد عنوان شده است مناقب و فضائلى است كه راويان كذاب براى عثمان جعل كرده اند. (3)

3 - عبد الله بن مسعود درباره كارهاى عثمان ووليد مىگويد: " بدترين كارها نوآورى (در دين) است، و هر نوآورى بدعت مىباشد. هر بدعتى ضلالت است، و (جايگاه) هر ضلالتى در آتش ". (1) 4 - مقداد بن اسود (رزم آور بدر) درباره كسانى كه عثمان را خليفه كردند مىگويد: " به خدا قسم، آنان صلاح امت و درستى در دين را نخواستند، آنها دنيا را بر آخرت ترجيح دادند ". (2) 5 - عمار بن ياسر. باقلانى مىگويد: " روايت شده كه عمار، عثمان را كافر مىدانسته است ". (3) * * * آنچه را كه درباره مطالب اين چهار جلد (= 6، 7، 8، 9) خوانديد مختصر سخنى درباره سيره ابو بكر و عمر و عثمان بود. ما در اينجا قصد جمع بندى مطالب گفته شده را نداريم فقط بىمناسبت نيست اكنون روايتى را از كتاب صحيح بخارى نقل نماييم. روايت دروغى كه به حديث مفاضله مشهور گشته است:

بخارى نقل مىكند كه: " محمد بن حنفيه از پدرش (= على بن ابى طالب) پرسيد: بهترين فرد پس از رسول خدا كيست؟ على گفت: ابو بكر. پرسيد: پس از او كيست؟ على گفت: عمر. محمد بن حنفيه ترسيد از اينكه على بگويد بعد از عمر، عثمان بهتر از همه است، لذا گفت: بعد از عمر تو افضلى؟ على گفت: نه، من تنها يك فرد (عادى) از مسلمانان هستم ". (4) بخارى در كتاب خود از اين روايتهاى جعلى زياد دارد. آنان كه نظر على (علیه السلام) را درباره سه خليفه مىدانند ترديدى برايشان نمىماند كه اين روايت ساختگى است. سخن در اين نيست كه على را بهترين ندانستند، بلكه حقيقت درد آور اين است كه با على (علیه السلام) حتى به مانند يك مسلمان عادى نيز رفتار نكردند. اى كاش لا اقل حرمت يك مسلمان را.

ص: 140

براى او قائل مىشدند:

- اگر على مسلمان است، چرا در نماز جمعه ها همه موظفند به على فحاشى كرده و او را لعن نمايند؟ - كار امارت مروان (= والى عثمان) با ناسزا گفتن به كدام مسلمان سواى على (علیه السلام) استوار گرديد؟ (1) = مگر مىشود خليفه مسلمين (معاويه) بيزارى از يك مسلمان را شرط بيعت خود قرار دهد! (2) - كدام مسلمان بى گناهى مانند على (علیه السلام) كشته شده كه علماى اسلامى براى قاتلش اجر اخروى در نظر گرفته باشند. (3) - اگر دشنام دهندگان به صحابه پيامبر دجال و ملعونند. (4) چرا بخارى از دشنام دهندگان به على (علیه السلام) (نظير حريز بن عثمان وعمران بن حطان و 60 ناصبى ديگر) روايت نقل مىكند؟.

ص: 141

ص: 142

بحث هائى از جلد دهم الغدير

ص: 144

عبد الله بن عمر

بخارى روايت مفاضله را از طريق عبد الله (پسر عمر بن خطاب) نقل نموده است.

عبد الله بن عمر از دشمنان قسم خورده على بن ابى طالب (علیه السلام) است. وى مىگويد: " خلفاى اين امت - كه صالحانى بىنظيرند - 12 نفر هستند: ابو بكر، عمر، عثمان، معاويه، يزيد، سفاح، منصور، جابر، مهدى، امين، سلام وامير العصب ". (1) عبد الله بن عمر براى بيعت با يزيد 100 هزار درهم از معاويه گرفت. (2) وى همچنين با عبد الملك بن مروان نيز بيعت كرد. (3) حجاج بن يوسف امير عبد الملك بود و در طول امارتش 120 هزار نفر را كشت (4) و 80 هزار نفر را - كه 30 هزار نفر از آنها زن بودند - به زندان انداخت. (5) هنگامى كه حجاج بن يوسف در مكه نماز جماعت مىخواند، عبد الله بن عمر نيز به نماز او حاضر مىشد و به وى اقتدا مىكرد. (6)

ص: 145

معاويه

هر چند همه با روحيات و جنايات وحشتناك معاويه كاملا آشنائى داشته و نيازى به معرفى او و خاندان معلوم الحالش نيست، ليكن از آن جائى كه راويان كذاب حد و مرزى در حرفه جعل حديث قائل نيستند، براى معاويه نيز مناقب و فضايل بسيارى ساخته اند. (1) يكى از آنها اين است كه پيامبر فرمود: " خداوند در وحى خود، جبرئيل و من و معاويه را امين دانسته است، و معاويه - به دليل اينكه علم بسيارى دارد و در خصوص كلام پروردگار امين است - نزديك بود (به جاى من) به نبوت مبعوث گردد... ". (2) فيروز آبادى وعجلونى مىگويند: " در باب فضايل معاويه حتى يك حديث صحيح هم وجود ندارد ". (3) ابن تيميه نيز مىگويد: " گروهى به جعل فضايل معاويه پرداختند و در اين باره احاديثى را از قول پيامبر (صلی الله علیه و آله) نقل نمودند كه تمامى آنها دروغ است " (4) فرمايشات پيامبر درباره معاويه رسول خدا ص - با آگاهى از ضمير نا پاك معاويه - مىفرمايند: " خدايا! معاويه وعمرو بن عاص را به آتش دوزخ در انداز... ". (5) طبرى ونصر بن مزاحم نيز نقل كرده اند كه پيامبر (صلی الله علیه و آله) ابو سفيان و معاويه ويزيد را لعن فرموده اند. (6) همچنين حديث معروفى از پيامبر (صلی الله علیه و آله) ذكر شده كه حفاظ عامه آن را در كتب خويش نقل نموده اند. پيامبر مىفرمايد: " هنگامى كه معاويه را بالاى منبر من ديديد او را بكشيد ". (7) صحابه پيامبر (صلی الله علیه و آله) نيز سخنان تندى عليه معاويه گفته اند كه بسيارى از آنها در

ص: 146

كتاب الغدير درج شده است. (1) ذكر كشتارها و جناياتى كه معاويه در طول سلطنت خويش نمود از حوصله اين ارواق خارج است. علت اصلى دشمنى معاويه با على اين بود كه على عليه السلام وى را مانند عثمان والى شام ننمود. على (علیه السلام) در اوايل خلافت خود جرير را نزد معاويه فرستاد تا او موضع معاويه درباره خلافت خودش آگاه شود. معاويه به جرير گفت: " من نظرى دارم... (و آن اينكه) به على بنويسى كه خراج شام و مصر را از آن من سازد و هنگام مرگش بيعت (با كسى را) بر گردن من تحميل ننمايد. (در اين صورت) من خلافت را به تسليم مىكنم و به او خواهم نوشت كه خليفه است... ". (2) اما امير المؤمنين على عليه السلام فردى نبود كه زمام امورش را به دست فرد تبهكارى چون معاويه بدهد. هنگامى كه معاويه از جواب مثبت على (علیه السلام) مأيوس شد، پيراهن عثمان را علم نمود و به معاندت با على (علیه السلام) پرداخت. وى همه جا مىگفت على (علیه السلام) در قتل عثمان دست داشته است و حال آنكه در زمان كشته شدن عثمان، على (علیه السلام) در خارج از مدينه بود. (3) معاويه در ستيز به على (علیه السلام)، جناياتى مرتكب شد كه قلم از بيان آن عاجز است. طبرى و ديگران مىگويند: " بنى اميه هنگامى كه مىشنيدند بر نوزادى نام " على " را گذارده اند، آن نوزاد را بى درنگ مىكشتند ". (4) معاويه هميشه در آخر خطبه نماز جمعه مىگفت: " خدايا! ابوتراب (= على) در دين تو ملحد شده است و (مردم را) از راه تو باز داشته. خدايا! او را به شدت لعن نما و به عذابى دردناك عذابش كن (اللهم إن ابا تراب الحد في دينك وصد عن سبيلك، فالعنة لعنا وبيلا وعذبه عذابا اليما). معاويه براى تمامى عمالش نوشته بود كه اين جملات را بالاى منبرها بگويند. (5) سپاهيان معاويه در جنگ صفين 25 هزار نفر از اصحاب على (علیه السلام) را كشتند. (6) جمعى از اين كشته شدگان، از صحابه باوفاى پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) بودند. يك بار9.

ص: 147

يكى از سپاهيان معاويه به هاشم مرقال گفت: ".. جنگ ما با شما به اين دليل است كه دوست شما (على) نماز نمىخواند! خود شما هم نماز نمىخوانيد. خليفه ما را (= عثمان را) همين رفيق شما كشت و خود شما هم او را كمك كرديد... " (1) نحوه تهديد نمودن معاويه در خصوص مخالفينش، به خوبى نمايانگر شدت جنون بىپرواى اوست. وى درباره عمير بن قره (كه از صحابه پيامبر است) مىگويد: " آنگاه كه دستم به عمير رسيد بايد در گوشهايش سرب گداخته ريخته شود ". (2) و بالاخره همين عمير مانند هزاران تن ديگر به دست عمال معاويه مظلومانه كشته شد. عمرو بن حمق خزاعى نيز از كسانى است كه فقط به جرم شيعه بودن سر از بدنش جدا شد. معاويه دستور داد سر عمرو بن حمق را در بازار شهر نصب كنند تا مايه عبرت ديگران باشد. (3) معاويه ويزيد مجتهد هستند! ابن حجر هيتمى در دفاع از جنايات و خلافت معاويه مىگويد: " معاويه مجتهد بوده و به اجتهاد خود عمل كرده است ". (4) بلى، لفظ اجتهاد را بدين گونه مبررى براى تبهكاريها كرده اند. ابن حزم نيز مىگويد: " قاتل على (علیه السلام) مجتهد است (5) وعمار نيز به دست يك مجتهد به قتل رسيد ". (6) ابن كثير نقل كرده كه: " يزيد امامى است مجتهد ". (7).

ص: 148

بحث هائى از جلد يازدهم الغدير

ص: 150

قتل عامهاى معاويه

معاويه در تحكيم سلطنت خويش به اخذ اموال مردم بى گناه و كشتن بىپرواى آنان پرداخت. حتى زنان و كودكان نيز او وحشى گريهاى معاويه در امان نبودند. جنايات او به گونه اى است كه ذكر هر نمونه اش قلب عالم انسانيت را جريحه دار مىسازد.

معاويه پس از اتمام جنگ صفين و پس از قضيه حكمين عمال خويش را براى كشتن طرفداران على در تمامى بلاد بسيج نمود. وى " بسر بن ارطات " را به سوى مدينه روانه كرد. " بسر " جماعت بسيارى را در مدينه قتل عام كرده، منازل آنان را با خاك يكسان نمود. پس از آن به سوى مكه وسرات ونجران روانه شد و بسيارى از مردم بى گناه را در اين شهرها به قتل رسانيد.

سپس آهنگ يمن و در آن ديار نيز كشتارى دست جمعى نمود. حتى سرهاى دو كودك خردسال عبيد الله بن عباس را - كه والى على در يمن بود - از تن جدا كرد.

مادر اين دو كودك (= ام حكيم) چنان از كشته شدن فرزندانش متأثر شده بود كه حيران در ميان مردم مىگرديد و مىگفت: " اى كسانى كه دو فرزند مرا ديده ايد، بچه هاى من چون دو مرواريد از صدف در آمده اند... آنها قلب من بودند، امروز دلم برايشان تنك شده است... امروز بچه هاى مرا از من گرفته اند... چيزهايى را كه " بسر " مىگويند باور نمىكنم... چه كسى من دلداده را به كودكانم مىرساند... ". (1) هنگامى كه خبر كشتار

ص: 151

مردم و كشتن اطفال معصوم را به امير المؤمنين على عليه السلام دادند، سخت گريست و " بسر " را نفرين نمود. (1) همچنين سفيان بن عوف به 6 هزار سپاهى، ضحاك بن قيس با 3 هزار وعبدالله بن سعد به 1700 نفر، از طرف معاويه مأمور شدند كه در تمامى بلاد بگردند ومواليان على (علیه السلام) را به فجيع ترين شكل به قتل برسانند. (2) صلح امام حسن (علیه السلام) هنگامى كه مولاى متقيان على عليه السلام به شهادت رسيد، معاويه كشتارهاى خود را تشديد كرد. امام حسن (علیه السلام) براى آنكه خون مردم بىگنام پيش از اين ريخته نشود معاهده اى را با معاويه امضاء نمود. در اين معاهده معاويه تعهد كرده بود كه مال و جان شيعيان على و همچنين زنان و كودكان آنها را محترم بدارد و عليه امام حسن امام حسين و خاندان پيامبر توطئه اى - آشكارا يا پنهانى - نداشته باشد. معاويه التزام نمود كه مردم در شام، عراق، حجاز و ساير بلاد در امنيت بسر برند، كشتار مواليان على متوقف شود و بر منابر پس از آن به على (علیه السلام) ناسزا نگويند. (3) در ارتباط به معاهده فوق، معاويه براى امام حسن (علیه السلام) نوشت: " پس از من تو خليفه خواهى بود و تو براى خليفه شدن بهتر از همه مردم هستى " [= ثم الخلافة لك من بعدى وانت اولى الناس بها]. معاويه تعهد نمود كه كسى را براى بعد از خود به عنوان جانشين منصوب نكند. (4).

ص: 152

وفاى معاويه

معاويه پس از امضاى معاهده در كوفه به منبر رفت و چنين گفت: " اى اهل كوفه! شما پنداشتيد من به خاطر نماز و زكات و حج با شما جنگيدم؟ من خودم مىدانستم كه شما مراقب نماز و زكات و حج خود هستيد، من با شما به اين دليل جنگيدم كه خليفه شما بشوم... (و الآن هم بدانيد كه) تمام شرطهائى را (كه در معاهده) پذيرفتم، زير پا خواهم گذارد ". (1) معاويه " زياد بن ابيه " را - كه فرزند سميه روسپى بود - (2) به امارت كوفه گمارد. از آنجا كه پدر زياد مشخص نبود كه چه كسى است، وى را زياد بن ابيه (= زياد پسر پدرش) مىخواندند. برخى را هم گمان بر اين بود كه " زياد " پسر يك غلام رومى به نام عبيد ثقفى است. (3) معاويه بر خلاف فرمايشات پيامبر (صلی الله علیه و آله) ادعا كرد كه: پدر " زياد "، ابو سفيان است (4) و " زياد " برادر خود او مىباشد. (5) زمانى كه زياد بن ابيه وارد كوفه شد و در دار الاماره مستقر گرديد، معاويه برايش چنين نوشته: " (اى زياد) كسانى را كه دينشان مانند دين على است نخست به قتل برسان و سپس آنها را مثله كن "!. (6) چقدر دلخراش است كه اسلام از طرفى مثله نمودن سگ هار را حرام بداند (7) و پيامبرش مثله كننده حيوانات را لعنت كند، (8) و از طرف ديگر

ص: 153

خليفه مسلمين! دستور مثله كردن شيعيان سيد اوصياء على مرتضى (علیه السلام) را صادر نمايد.

زياد بن ابيه كوفيان را در مسجد جمع مىكرد و از آنان مىخواست به على عليه السلام لعن كنند. (1) هر كس كه از اين كار خوددارى مىكرد گردنش زده مىشد، (2) و خانه اش ويران مىگرديد. (3) يك بار " زياد بن ابيه " دستهاى 80 نفر را در مسجد قطع نمود. (4) نقل كرده اند كه زياد بن ابيه بن دنباس كسى به نام سعد به سرح مىگشت تا وى را به قتل برساند. امام حسن (علیه السلام) طى نامه به زيد نوشت كه "... سعد بن سرح مسلمانى است بى گناه... ". زياد بن ابيه در پاسخ به امام حسن (علیه السلام) نوشت: "... من بالاخره دستم به سعد خواهد رسيد... و او را به دليل اينكه پدر فاسق تو را دوست داشته خواهم كشت... ". (5) از جنايات ديگر زياد بن ابيه اين است كه سمرة بن جندب را جانشين خود در كوفه وبصره كرده بود و پس از مرگ زياد بن ابيه، معاويه نيز " سمره " را در امارت كوفه ابقاء كرد. سمره در يكى از قتل عامهاى خويش 80 هزار نفر را با خونخوارى تمام به قتل رسانيد. (6) ابو سوار عدوى مىگويد " سمره يك روز صبح، 47 تن از قوم مرا - كه همه از حافظان قرآن بودند - بىرحمانه كشت ". (7)

جلالت و شايستگى امام حسن (علیه السلام) شده اند. لذا معاويه بر آن شد كه هر طور شده امام را به قتل برساند. معاويه چندين بار به امام حسن (علیه السلام) زهر خورانيد ولى در اين كار موفق نبود. (1) عاقبت به وسيله جعده، حضرت را به شهادت رسانيد. (2) معاويه به جعده (همسر امام حسن) قول داد كه اگر شوهر خود را با زهر بكشد 100 هزار درهم به او داده و وى را به ازدواج پسرش يزيد در آورد. (3) زهرى كه آخرين بار به امام دادند آن چنان مهلك بود كه اما سلام الله عليه 40 بار لخته هاى خون را بالا آورد و در حالى كه آن را در طشت مىريخت (4) فرمود: " بارها به من زهر دادند ولى در هيچ كدام مثل اين بار صدمه نديدم (ديگر) جگرم پاره پاره شده است ". (5) حسين بن على - در حالى كه مىگريست (6) - به برادر مىگفت: " برادر جان، من قتل تو را قبل از دفن تو خواهم كشت و اگر نتوانم به سرزمين او بروم كسانى را براى كشتنش خواهم فرستاد ". امام حسن گفت: " اى برادر من، اين دنيا شبهائى است كه از بين مىرود، قاتل مرا (به حال خود) بگذار تا روزى كه من و او در مقابل خدا قرار گيريم... " (7) پس از شهادت امام حسن (علیه السلام)، معاويه 100 درهم به جعده داد ولى او را به ازدواج يزيد در نياورد. معاويه به جعده گفت: " مىترسم همان بلائى كه بر سر فرزند رسول خدا آوردى بر سر فرزند من نيز بياورى "! (8) هنگامى كه خبر شهادت آن امام مظلوم را به معاويه دادند، وى از خوشحالى سجده شكرى نمود (9) و گفت: " (اكنون) دلم آرام.

ص: 155

گرفت ".(1) در جلد 11 الغدير به طور مبسوط از كشتارها و جنايات معاويه سخن رفته، و جريان قتل بزرگانى چون حجر بن عدى، عمرو بن حمق، مالك اشتر، محمد بن ابى بكر و... مفصلا ذكر شده است.

موضوع ديگرى كه در اين جلد مورد بررسى دقيق قرار گرفته عبارت است از طرح يكصد نمونه از غلوها و قصه هاى خرافى كه در طول تاريخ اسلام براى برخى از صحابه، تابعين، ائمه مذاهب، علما وعرفا جعل شده است..

ص: 156

سخنى درباره ترجمه هاى فارسى الغدير

يازده جلد عربى الغدير، در بيست و دو جلد فارسى ترجمه شده و توسط كتابخانه بزرگ اسلامى و بنياد بعثت چاپ و پخش گرديده است. مهمترين موضوعى كه در امر ترجمه بايد مد نظر قرار بگيرد عدم تحريف در ترجمه و تطابق آن با متن اصلى است.

متأسفانه در ترجمه فارسى بسيارى از مجلدات الغدير (جلدهاى 5، 6 و 9 تا 22)، مترجمين محترم يا رعايت امانتدارى را ننموده اند و يا دقت لازم را مبذول نداشته اند. گذشته از اين، ناشر در ابتداى ترجمه جلد يازدهم الغدير [= ترجمه جلد ششم عربى] چنين نوشته است: " متأسفانه به جهت تعجيل در فراهم آوردن اين اثر، زمينه هاى ويرايشى و نشانه گذارى و تصحيح مطبعى اين كتاب هنوز تكميل نيست و براى ما هم، پس از دريافت كتاب، به دليل زينگ بودن آن، امكان اصلاح نبود. اميد است كه توفيق رفيق شده، امور فنى فوق، در چاپهاى بعدى آن با فرصت باز، تكميل شود و استفاده خوانندگان سهل تر گردد - واحد تحقيقات بنياد بعثت - ".

گويا براى ناشر ترجمه ها، تحمل لطمه مالى خيلى دشوارتر از اين بوده است كه شاهد بر باد رفتن زحمات علمى مؤلف كتاب الغدير باشد. ايشان على رغم وعده هاى خود، مجددا كتاب را به همان صورت و با همان صورت و با همان اعتذار به چاپ رسانده اند. گذشته از اينكه جلدهاى يازدهم و دوازدهم بيش از حد متعارف غلط چاپى دارد، نثر فارسى آن نيز بسيار ناپخته وخام است.

مجلدات اول و دوم و سوم ترجمه ها [= ترجمه جلد اول و نيمه نخست جلد دوم

ص: 157

عربى] تحت نظارت خود مرحوم علامه امينى انجام شده، ولى از جلد چهارم [= ترجمه نيمه دوم جلد دوم عربى] به بعد، اين ناشر بوده كه مترجمين هر جلد را انتخاب نموده است. برخى از مترجمين عبارات مشكل متن - خصوصا برخى از اشعار - را ترجمه نكرده اند [مانند ترجمه هاى جلد 16 تا 20]، برخى ديگر از آن جائى كه به اصطلاحات مذهبى آشنا نبوده اند ترجمه اى ناقض را ارائه داده اند [مانند ترجمه هاى جلد 21 و 22]، برخى هم مانند مترجم جلد 13 تا 16 كه به قول خود در ترجمه الغدير گاهى به استاد خود مراجعه مىكرده، ميدان را از اين فراختر ديده - ضمن توهين و جسارت به مؤلف كتاب - به اظهار نظرهاى بيجاى خود پرداخته اند. ايشان از طرفى عبارتهاى عربى الغدير را نفهميده اند و از طرف ديگر به قول خودشان به لغزشهاى علامه امينى اشاره كرده اند.

ناگفته نماند كه جواب بسيارى از اشكالات ايشان در مجلدات ديگر الغدير موجود است.

در خاتمه لازم به تذكر است كه ترجمه جديد بسيارى از مجلدات الغدير بطور شايسته انجام گرفته است كه اميدواريم پس از تكميل، به زيور طبع نيز آراسته گردد.

ص: 158