غذای ساده حضرت علی (ع)

داستان احنف بن قيس

احنف بن قيس وقتي به دربار شام رفت وغذاهاي رنگارنگ او را ديد به گريه افتاد.
معاويه گفت: چرا گريه مي‏کني؟
پاسخ داد: يک شب هنگام افطار خدمت علي عليه السلام رفتم به من فرمود:
برخيز با حسن و حسين‏ عليهما السلام همسفره باش، و خود به نماز ايستاد، وقتي نماز امام علي عليه السلام به پايان رسيد ظرف دربسته اي را جلوي امام علي عليه السلام گذاشتند، بگونه‏اي در پوش غذا بسته بود که ديگري نتواند آنرا باز کند،
امام دَر پوش غذا را برداشت و آرد جو را در آورد و تناول کرد.
به حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام عرض کردم: شما اهل سخاوت مي‏باشيد، پس چرا غذاي خود را پنهان مي‏کنيد؟
فرمود: اين کار از روي بخل ورزي نيست، مي خواهم فرزندانم از روي دلسوزي چيزي به آن «مانند روغني يا دوغي» نيافزايند.
عرض کردم: مگر حرام است؟
فرمود:
نه اما رهبرامّت اسلامي بايد در خوراک و لباس مانند فقيرترين افراد جامعه زندگي کند تا الگوي بينوايان باشد، و فقرا بتوانند مشکلات و تهيدستي را تحمّل کنند. [1] .
و در نقل ديگري آمده است:
احنف بن قيس مي‏گويد:
روزي به دربار معاويه رفتم، وقت نهار آن قدر طعام گرم، سرد، ترش و شيرين پيش من آوردند که تعجّب کردم.
آنگاه طعام ديگري آوردند که آنرا نشناختم.
پرسيدم: اين چه طعامي است؟
معاويه جواب داد:
اين طعام از روده‏هاي مرغابي تهيّه شده، آنرا با مغز گوسفند آميخته و با روغن پسته سرخ کرده و شکر نِيشکر در آن ريخته‏اند.
احنف بن قيس مي‏گويد:
در اينجا بي اختيار گريه‏ام گرفت و گريستم.
معاويه با شگفتي پرسيد:
علّت گريه‏ات چيست؟
گفتم: به ياد علي بن ابيطالب‏ عليه السلام افتادم، روزي در خانه او بودم، وقت طعام رسيد.
فرمود: ميهمان من باش.
آنگاه سفره‏اي مُهر و مُوم شده آوردند.
گفتم: در اين سفره چيست؟
فرمود: آرد جو «سويق شعير»
گفتم: آيا مي‏ترسيد از آن بردارند يا نمي‏خواهيد کسي از آن بخورد؟
فرمود: نه، هيچ کدام از اينها نيست، بلکه مي‏ترسم حسن و حسين‏ عليهما السلام بر آن روغن حيواني يا روغن زيتون بريزند.
گفتم: يا اميرالمؤمنين مگر اين کار حرام است؟
حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود:
لا وَ لکِنْ يَجِبُ عَلي اَئِمَّةِ الْحَقِّ اَنْ يُقَدِّرُوا اَنْفُسَهُمْ بِضَعْفَةِ النَّاسِ لِئَلاَّ يَطْغِي الفَقيرَ فَقْرُهُ
(نه، بلکه بر امامان حق لازم است در طعام مانند مردمان عاجز و ضعيف باشند تا فقر باعث طغيان فقرا نگردد).
هر وقت فقر به آنها فشار آورد بگويند: بر ما چه باک، سفره اميرالمؤمنين نيز مانند ماست.
معاويه گفت: اي احنف مردي را ياد کردي که فضيلت او قابل انکار نيست. [2] .
ابورافع مي‏گويد:
روز عيدي خدمت امام علي عليه السلام رسيدم، ديدم که سفره اي گره خورده در پيش روي حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام است، وقتي آنرا باز کرد ديدم نان جوين است.
گفتم: چرا گره مي زني؟
فرمود: براي اينکه بچه ها دوغي يا روغني بر آن نيافزايند.
امام علي عليه السلام بيشتر از سبزيجات استفاده مي‏فرمود.
و اگر غذاي بهتري مي‏خواست شير شتر ميل مي‏کرد
گوشت بسيار کم مي خورد و مي‏فرمود:
شکم ها را مدفن حيوانات نکنيد با اين همه، از همه قدرتمندتر و قوي‏تر بود. [3] .
......................................

1-ینابیع المودة ص 172

2-اصل الشیعه و اصولها ص 65

3-شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج1 ص7

پاسخ عاصم بن زياد

وقتي حضرت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام به عاصم بن زياد که ترک لذّت‏هاي حلال کرده بود اعتراض کرد و رهنمود داد که نبايد از حلال الهي و از زندگي لازم و مناسب پرهيز داشت،
عاصم بن زياد به صورت اعتراض گفت:
يا اميرالمؤمنين! شما هم که از لباس‏هاي بسيار ساده و غذاهاي ساده استفاده مي‏کنيد و بسياري از لذّت‏هاي حلال را ترک کرده‏ايد!!
حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام در پاسخ او فرمود:
قالَ وَيْحَکَ لَسْتُ کَأنْتَ اِنَّ اللَّهَ فَرَضَ عَلَي أئِمَّةِ الْعَدْلِ اَنْ يُقَدِّرُوا اَنْفُسَهُم بِضَعَفَةِ النَّاسِ کَيْلايَتَبَيَّغَ بِالْفَقيرِ فَقْرُهُ [1] .
(واي بر تو، من همانند تو نيستم چون رهبر جامعه اسلامي مي‏باشم همانا خداوند بر امامان عادل واجب کرده است که چونان ضعيف‏ترين انسانها زندگي کنند تا تهيدستي بر محرومان و فقرا فشار نياورد).
يعني سادگي در غذا و پوشاک نسبت به مسئوليّت‏هاي اجتماعي افراد متفاوت است.
.........................

1-خطبه 209 نهج البلاغه

پرهيز از غذاهاي چرب و شيرين

1- اگر چه امام علي عليه السلام از غذاهاي حلال استفاده مي‏فرمود، امّا اغلب غذاهاي حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام سرکه و روغن، و خرما بود. [1] .
 2- همه سيره نويسان نقل کرده اند که:
حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در سادگي غذا چونان رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم عمل مي‏کرد و سفره او از سفره رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم رنگين تر نشد.
وَ کانَ اميرالمؤمنين عليه السلام أشبهُ النّاس طُعمةً بِرَسُولِ اللَّه‏ صلي الله عليه وآله وسلم کانَ يأکُلَ‏الخُبْزَ وَ الخِلَّ و الزّيتَ
(حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام شبيه ترين مردم در غذا به رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم بود که أغلب، نان و سرکه و روغن تناول مي‏فرمود). [2] .
...............................

1-حلیةالابرار چ1ص329

2- همان مأخذ ج 1 ص 348

همراهي با رسول خدا (ص)

امام علي عليه السلام تلاش مي‏کرد تا چونان رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم زندگي کند، بخورد و بياشامد و غذائي را که رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم تناول نکرد، استفاده نمي‏کرد.
روزي فالوده‏اي براي حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام آوردند، فرمود:
چون رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم از فالوده استفاده نکرد، من هم فالوده نمي‏خورم،
و توضيح داد که:
کُلُّ شَيْي‏ءٍ لَمْ يَأکُلْ مِنْهُ رَسُولُ اللَّه‏ صلي الله عليه وآله وسلم لا أُحِبُّ اَنْ آکُلَ مِنْهُ
(هر غذائي که پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم آن را نخورد، دوست ندارم من از آن استفاده کنم). [1] .
اين الگوي رفتاري درس ساده زيستي به مديران جامعه مي‏دهد که تلاش کنند در غذا و لباس و مسکن همانند محرومان جامعه زندگي کنند، گرچه مصداق‏هاي خارجي مهمّ نيست.
زيرا در آن روزگاران ممکن بود فالوده غذاي سرمايه داران جامعه به حساب مي‏آمد و امروز به يک غذاي عمومي تبديل شده باشد،
همواره بايد پيام الگوها را شناخت و بکار گرفت، گرچه نمونه‏هاي خارجي ملاک نباشد.

............................

1-حلیةالابرار ج1ص357