1 . انگرى، کابریل

به عوض اینکه واقعه کربلا، موجب ترس طرفداران حسین (ع) و على (ع) شود، شجاعت شیعیان را برانگیخت و آنان را به گرفتن انتقام تهییج کرد . ⁽¹⁾

2 . ایروینگ، واشنگتن مورخ آمریکایى

در زیر آفتاب سوزان سرزمین خشک و در روى ریگ هاى تفدیده عراق، روح حسین فناناپذیر است ; اى پهلوان، و اى نمونه شجاعت واى شهسوار من، اى حسین! ⁽²⁾

3 . بر و کلمان، کارل خاورشناس و محقق آلمانى

شهادت حسین (ع) علاوه بر نتایج و اثرات سیاسى، موجب تحکیم و اشاعه مذهب شیعه گردید و این مذهب مرکز و مظهر تمایلات ضد عرب شد . ⁽³⁾

4 . برون، ادوارد مورخ و دانشمند انگلیسى

به عقیده ما دسته شیعه یا طرفداران على (ع) به قدر کافى هیجان و از خود گذشتگى نداشتند، ولى پس از حادثه کربلا قضیه دگرگون شد و تذکار زمین کربلا که به خون فرزند پیامبر آلوده بود و یادآورى عطش سخت وى و نعش نزدیکانش که اطرافش روى زمین ریخته بود، کافى بود که عواطف سست ترین مردم را به هیجان آورد و روح ها را غمگین سازد . چنانچه به رنج و خطر و حتى نسبت به مرگ بى اعتنا شوند . ⁽⁴⁾

5 . پطروشفسکى، ایلیا پاولویچ مورخ بزرگ روسى

حسین (ع) در پیکار نابرابر پس از آن که 33 زخم نیزه و 34 زخم شمشیر بر او وارد آمد از پاى در آمد . هم رزمان وى نیز کشته شدند . . . ⁽⁵⁾

6 . توندول، بورشو تامداس

شهادت حسین (ع) از همان زمان که طفلى بیش نبودم، در من تاثیر عمیق و حزن آورى مى بخشید . من اهمیت بر پاداشتن این خاطره بزرگ تاریخى را مى دانم . این فداکارى هاى عالم از قبیل شهادت امام حسین (ع) سطح بشریت را ارتقاء بخشیده است و خاطره ى آن شایسته است همیشه بماند و یادآورى شود . ⁽⁶⁾

7 . توین بى، ارنولد، جوزف فیلسوف و مورخ انگلیسى

معاویه یکى از قریشى هاى مقتدر نسل خودش بود . حضرت على (ع) نتوانست با ریاکارى هاى سیاسى او مقابله کند لذا او و پسرش حسین (ع) نوه پیامبر مظلومانه به شهادت رسیدند . ⁽⁷⁾

8 . جمس فردریک

درس امام حسین (ع) و هر قهرمان شهید دیگر این است که در دنیا اصول ابدى عدالت و ترحم و محبت وجود دارد که تغییرناپذیرند . همچنین مى رساند که هر گاه کسى براى این صفات ابدى مقابله کند و بشر در راه آن پافشارى نماید، آن اصول همیشه در دنیا باقى و پایدار خواهد ماند . ⁽⁸⁾

9 . جوزف، رینو متشرق فرانسوى و مؤلف کتاب اسلام و مسلمین

شیعه دین خود را با شمشیر پیش نبرده، بلکه با نیروى تبلیغ و دعوت پیشرفت کرده و اهتمام آنها به برگزارى مراسم سوگوارى موجب شده که تقریبا دو ثلث مسلمانان و بلکه جماعت از هنود و مجوس و سایر مذاهب نیز با آنان در عزاى حسین (ع) شرکت کنند . ⁽⁹⁾

10 . دیکنس، چارلز

اگر منظور امام حسین (ع) جنگ در راه خواسته هاى دنیایى خود بود، من نمى فهمم چرا خواهران و زنان و اطفالش به همراه او بودند . پس عقل چنین حکم مى کند که او فقط به خاطر اسلام فداکارى کرد . ⁽¹⁰⁾

11 . دو کبرى، موریس اندیشمند فرانسوى

پیروان حسین به واسطه عزادارى حسین مى دانند که پستى و زیر دستى استعمار و استثمار را نباید قبول کنند، زیر شعار پیشرو و آقاى آنها تن ندادن زیر بار ظلم و ستم بود . ⁽¹¹⁾

12 . زیدان، جرجى نویسنده مسیحى لبنانى

پس از رحلت پیامبر . . . حب جاه و مال بر فضایل اخلاقى، فایق آمد و افکار و آراى آل على (ع) در میان چنان مردمى بى اثر ماند . چنانکه مردم کوفه به خاطر جاه و مال بیعتى را که با حسین بن على (ع) کرده بودند، در هم شکستند و به این نیز اکتفا نکرده، او را کشتند . ⁽¹²⁾

13 . طوماس، مان متفکر آلمان

اگر بین فداکارى مسیح و حسین (ع) مقایسه شود، حتما فداکارى حسین پر مغزتر و با ارزش تر جلوه خواهد نمود . زیر مسیح روزى که آماده براى فدا شدن گردید زن و فرزند نداشت و در فکر آنان نبوده که بعد از او به چه سرنوشتى دچار خواهند آمد . امام حسین (ع) زن و فرزند داشت و بعضى از آنها کودک خردسال بودند و احتیاج به پدر داشتند . ⁽¹³⁾

14 . فریشلر، کورت مورخ بزرگ آلمانى

امام حسین (ع) در فداکارى قدم را از حدود فدا کردن خود برتر نهاد و فرزندانش را هم فدا کرد . . . تصمیم ثابت حسین (ع) براى فداکارى مطلق نه ناشى از لجاجت بود نه معلول هوى و هوس و او با پیروى از عقل، مصمم شده بود که به طور کامل فداکارى کند تا این که مجبور نشود بر خلاف پر نسیب (عقیده، آرمان والا) خود به وسیله سازش کارى با یزید بن معاویه و زندگى ادامه دهد .

مى دانیم که حسین (ع) خود را براى کشته شدن آماده کرده بود و او که عزم داشت خویش را فدا نماید، چرا توقف نکرد تا به قتلش برسانند و چرا دایم اسب مى تاخت و شمشیر مى انداخت . . . . حسین (ع) دست روى دست گذاشتن و توقف براى کشته شدن را دور از مردانگى و جهاد در راه پر نسیب خود مى دانست در نظر حسین (ع) در همانجا توقف کردن و گردن بر فضا دادن، تا این که دیگران نزدیک شوند . تا او را به قتل برسانند . خودکشى محسوب مى شود، یک مرد دلیر و با ایمان خودکشى نمى کند . ⁽¹⁴⁾

15 . کارلایل، توماس دانشمندى بزرگ انگلیسى

بهترین درسى که از تراژدى کربلا مى گیریم این است که، حسین و یارانش ایمان استوار به خدا داشتند . آنان با عمل خود روشن کردند که تفوق عددى در جایى که حق و باطل روبرو مى شوند اهمیت ندارد . پیروزى حسین با وجود اقلیتى که داشت موجب شگفتى من است . ⁽¹⁵⁾

16 . گاندى، مهاتما رهبر انقلاب بزرگ هندوستان

من زندگى امام حسین (ع) آن شهید بزرگ اسلام را به دقت خوانده ام و توجه کافى به صفحات کربلا نموده ام، بر من روشن شده است که اگر هندوستان بخواهد یک کشور پیروز گردد، بایستى از سر مشق امام حسین (ع) پیروى کند . ⁽¹⁶⁾

17 . گبن، مسیو

فاجعه کربلا و مصیبتى که بر حسین بن على (ع) وارد شده، بعد از قرن ها متمادى و اقالیم خیلى دور دست حس شفقت و همدردى خون سردترین و دل سخت ترین خواننده را تحریک نموده و منقلبش مى سازد . ⁽¹⁷⁾

18 . مادام، انگلیسى از نویسندگان دائرة المعارف قرن نوزدهم فرانسه

بزرگ ترین دلیل بر اثبات مظلومیت امام حسین (ع) مسلمان ها قربانى دادن بچه شیر خواره اش بود که در هیچ تاریخى سابقه ندارد بچه شیرخوارى را براى طلب آب (بى قیمت و قد) بیاورند و آن قوم دغا عوض دادن آب، او را طعمه تیر جفا قرار دادند . این عمل دشمن اثبات مظلومیت حسین (ع) را نمود و به همین نیروى مظلومیت بساط عزت خاندان مقتدر بنى امیه را برچید و رسواى عالمشان نمود . در اثر جانبازى هاى او و اهل بیت بزرگش دین محمد صلى الله علیه وآله حیات نوینى بخود گرفت . ⁽¹⁸⁾

19 . ماساریک، توماس کشیش متفکر اروپایى

گرچه کشیشان ما هم از ذکر مصائب حضرت مسیح مردم را متاثر مى سازند، ولى آن شور و هیجانى که در پیروان حسین (ع) یافت مى شود در پیروان مسیح یافت نخواهد شد . گویا سبب این باشد که مصائب مسیح در برابر مصائب حسین مانند پر کاهى است در مقابل یک کره عظیم پیکر . ⁽¹⁹⁾

پى نوشت:

1 . على و حسین دو قهرمان اسلام: گابریل انکرى، ترجمه فروغ شهاب، کتاب فروشى زوار، تهران، بى تا، ص 282 .

2 . درسى که حسین (ع) به انسان ها آموخت، سید عبدالکریم هاشمى نژاد، ص 451 .

3 . تاریخ ملل و دول اسلامى: کارل بروکلمان، ترجمه هادى جزایرى، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران 1364، ص 108 .

4 . عظمت حسین بن على (ع) ، تالیف ابوعبدالله زنجانى، ص 44 .

5 . اسلام در ایران، ایلیا پاولویچ پطروشفسکى، ترجمه کریم کشاورز، پیام، تهران، 1354، ص 54 .

6 . درسى که حسین (ع) به انسان ها آموخت، ص 448 .

7 . تاریخ تمدن: ارنولد توین بى، ترجمه یعقوب آژند، مولى، تهران، 1368، چاپ سوم، ص 45 .

8 . درسى که حسین به انسانها آموخت، ص 449 .

9 . پرتویى از عظمت حسین (ع) ، لطف الله صافى، 440 .

10 . درسى که حسین (ع) به انسان ها آموخت، ص 448 .

11 . همان، ص 451 .

12 . تاریخ تمدن اسلام، جرجى زیدان، ترجمه على جواهر کلام، امیر کبیر، تهران، 1372، چاپ هشتم، ص 65 .

13 . تحریف شناسى عاشورا در پرتو امام شناسى، داود الهامى، مکتب اسلام، قم 1378، ص 130 .

14 . امام حسین (ع) و ایران، کورت فریشلر ترجمه ذبیح الله منصورى، جاودان، تهران، 1355، چاپ دوم، ص 444 .

15 . درسى که حسین به انسان ها آموخت، ص 448 .

16 . همان، ص 447 .

17 . تاریخ اسلام و عرب، امیر على، ص 93 .

18 . چهره درخشان حسین بن على (ع) ، على ربانى خلخالى، ص 134 .

19 . درسى که حسین (ع) به انسان ها آموخت، ص 451 .