مبحث ازدواج از جمله مسائلی است که آحاد جامعه با آن درگیر هستند. هر مکتب و دینی برای این امر مقدس آداب و رسوم خاصی را دنبال می کند. دین اسلام نیز نسبت به این امر اهتمام ویژه ای داشته و در آیات و روایات و سیره بزرگان دین نیز اهمیت آن به چشم می خورد.
 

منبع خبر: www.hawzahnews.com

اما نگرش افراد بخصوص مسلمانان نسبت به این امر، گاهی همراه با آموزه های اسلامی نبوده و مشکلاتی را برای فرد، خانواده و جامعه ایجاد نموده است که به دنبال آن هزینه های فراوان مالی و معنوی را هدر داده است.
 
حجت الاسلام والمسلمین حق جو، مدیر مرکز مشاوره حرم مطهر حضرت معصومه(س) و کارشناس مسائل مشاوره ای و خانواده که تألیفات متعددی در این زمینه دارد، در گفت وگویی به واکاوی این امر مهم اجتماعی و فردی پرداخته است.
 
* به عنوان نخستین سئوال ملاک ازدواج در تفکر و اندیشه دینی چیست؟
 
ازدواج در فرهنگ دینی اسلام بسیار مورد توجه و تاکید قرار گرفته، البته پاسخ به این سؤال فرصت زیادی را طلب می کند. اما به صورت محوری باید گفت: خداوند در سوره نور، آیه 26 می فرماید: «ألطیباتُ لِطَّیبین والطَّیِّبونَ لِطَّیِّبات» رسول اکرم(ص) نیز می فرماید: «وَ أنکِحوا اکفاء» با هم کفو های خود ازدواج کنید. از این آیه و روایت استفاده می شود که بین دختر و پسر باید کفویّت و تناسب وجود داشته باشد که این تناسب ها در پانزده مورد شمارش شده است. بعضی از موارد تناسب، در قرآن به صراحت بیان شده است که آیه26 سوره نور مؤید این مطلب است و برخی موارد دیگر از مجموع آیات و روایات استفاده می شود.
 
* ایمان
 
 اولین تناسب دختر و پسر «ایمان» است. اگر هرکدام از پسر یا دختر در ایمان، قوی باشد و دیگری نسبت به این امر، بی تفاوت باشد، یقینا بین آن ها اختلاف به وجود خواهد آمد.
 
* اخلاق
 
 «اخلاق» پسر و دختر نیز باید همسان و همگون با یکدیگر باشد.
 
* موفقیت اجتماعی
 
«موقعیت اجتماعی» سومین تناسب پسر و دختر است که باید در ازدواج مراعات شود.
 
در تمام این موارد اگر مرد بخواهد اقتدار خود را در فضای خانه داشته باشد، بهتر است که یک یا دو پله نسبت به زن برتری داشته باشد تا برتری و مدیریت مرد بر زندگی حاکم شود.
 
* مدارج علمی
 
 اگر زنی که مدارج علمی و موقعیت اجتماعی او از شوهرش بیشتر باشد، دچار اصطکاک و اختلاف خواهند شد.
 
«میزان تحصیلات» نیز تناسب چهارم را شکل داده است که باید مراعات شود و قاعده کلی (مرد باید یکی دو گام برتر از زن باشد) باید لحاظ گردد.
 
* پدر و مادر طرفین
 
 «خصوصیات والدین پسر و دختر»، «شرائط اقلیمی» و «زبان»، موارد پنجم تا هفتم تناسب پسر و دختر می باشند.
 
* زیبایی
 
مورد هشتم تناسب در «زیبایی» پسر و دختر است. اگر دختر زیبا و پسر زیبایی لازم را نداشته باشد، باعث به وجود آمدن مشکلاتی در آینده خواهد شد، بنابراین تناسب اندام، قد و وزن از دیگر موارد مورد نیاز برای یک ازدواج موفق است.
 
«تناسب اندام، وزن، قد»، از دیگر موارد تناسب می باشند.
 
* اعضای خانواده
 
«تناسب اعضای خانواده»، اعضای خانواده دو طرف نیز باید «کُفویت» داشته باشند. مثلا برادر و خواهر زن با برادر و خواهر مرد، تناسب لازم را دارا باشند.
 
* ابعاد روحی و روانی
 
«تناسبات روحی و روانی»؛ اگر زنی خیلی منزوی و شوهرش اجتماعی و یا بالعکس باشند، در مسیر زندگی دچار مشکل خواهند شد.
 
* تناسب سنی
 
 گرچه شرائط امروز جامعه طوری رقم خورده است که حتی گاهی در ازدواج، سن دختر ها از پسر ها بالاتر قرار دارد. اما از نظر روایات و حتی از منظر علمی این مسأله را مطرح می کنند که حداقل تفاوت تکلیف در دختر و پسر، باید در ازدواج نیز رعایت شود. یعنی 5 یا 6 سال دختر، باید کوچک تر از پسر باشد.
 
* جایگاه طرفین در خانواده
 
«تناسب جایگاه پسر و دختر در خانه» مورد دیگر از تناسبات پسر و دختر می باشد. مثلا پسری که فرزند اول خانواده است و یک خصوصیات ویژه را دارا می باشد با دختری که فرزند آخر خانواده است، ازدواج کند، با مشکل مواجه خواهند شد. یا خانواده ای که ده فرزند دارد و خانواده ای یک فرزند بیشتر ندارد، اگر ازدواجی بین این دو خانواده صورت گیرد، با مشکلاتی مواجه می شوند. چون تناسب بین این دو خانواده وجود ندارد.
 
* تمکن مالی
 
بحث «تمکن و تمول» بین دختر و پسر دارای اهمیت ویژه ای است. مثلا اگر پسرها فکر می کنند که اگر پدرزن پول داری داشته باشد، در مسیر زندگی با مشکل مواجه نخواهندشد و یا اگر دختری فکر کند با وجود پدرشوهر متمکن، به راحتی زندگی خواهندکرد، در واقع اشتباه بزرگی را در تفکر خود دارند، متأسفانه این گونه افراد به مشکل جدی برخورد می کنند، مگر موارد استثنائی که پسر یا دختر، دارای ایمان قوی باشند که مسائل مادی در نظر آن ها کوچک جلوه کند.
 
گاهی اوقات مشاهده می شود پدرزن پولدار، بدون منت گذاشتن خرج می کند، اما دختر در این مورد بر شوهر خود منت می گذارد و یا اطرافیان دختر اینگونه عمل می کنند.
 
* مهم ترین دغدغه در ازدواج جوانان امروز چیست؟
 
دغدغه ها دو گروه هستند: که بعضی از دغدغه ها غلط و اشتباه است.
 
* دغدغه های منفی
 
مثلا دختر و پسر فکر کنند برای ازدواج باید؛ ماشین، خانه و شغل مناسب داشته باشند. حتی گاهی پدر و مادر دخترها نیز دارای چنین تفکری هستند. درصورتی که اگر از خود پدر و مادر دختر سؤال شود، شما وقتی که سی سال قبل با همسرت ازدواج کردی، آیا ماشین، خانه و شغل مناسب داشتی؟ یا این که بعداز سی سال به این امکانات رسیدی؟ حال این دختر و پسر هم می خواهند تشکیل زندگی بدهند، شما نیز منصفانه با آن ها رفتار کن. الان دختر ها و پسر ها، خیلی بهتر نسبت به گذشته، ظرفیت ها و زمینه های مناسبی برای ازدواج دارند.
 
مسأله دوم در دغدغه اشتباه، موضوع تحصیل است. بعضی ها عنوان می کنند، فعلا درس و تحصیل به نقطه مناسبی نرسیده و باید این درس ها تمام شود. این تفکر صحیح نیست، چون خیلی از دخترها بعداز ازدواج ادامه تحصیل داده اند و یا حتی بعد از فرزند دار شدن، تحصیل کرده اند. خیلی از پسرها نیز بعداز ازدواج، تحصیل خود را رها نکردند. حتی دانشجویانی داریم که در خیلی از دانشگاه ها، بعداز سی و پنچ سال سن، تحصیلات خود را ادامه می دهند و یا از دانشگاه مجازی در این رابطه استفاده می کنند.
 
دغدغه اشتباه گونه دیگر، «موضوع ایده آل فکر کردن می باشد». یعنی دخترها و پسرها، چیزهایی را به صورت مدل در ذهن خود ایجاد می کنند که این مدل باید مختص این فرد متولد شود. مثلا همسر من باید این صفات را داشته باشد. این امر به هیچ وجه ممکن نیست. چون فردی که جامع ایده های دیگری باشد، محال است وجود داشته باشد. ممکن است درظاهر این تلقی ایجاد شود که آن دختر یا پسر ایده ال طرف مقابل است، ولی در لایه های پنهان آن دختر یا پسر نکاتی وجود دارد که دیگری به آن توجه نکرده و چه بسا در آینده به عنوان یک مشکل جدی بروز کند.
 
* دغدغه های مثبت
 
در نقطه مقابل، دغدغه هایی وجود دارند که مثبت می باشند، از جمله این دغدغه ها اطلاع نداشتن پسر و دختر از خصوصیات ذاتی همدیگر است.
 
دختر و پسری که جهت ازدواج مراجعه می کنند، به آن ها می گویم؛ هرکس تصمیم به ازدواج گرفت، حداقل یک سال زمان نیاز دارد تا خود را برای ازدواج آماده کند. یعنی مطالعاتی درباره؛ «شیوه تحقیق، شیوه گفت وگو، خصوصیات زن و خصوصیات مرد»، داشته باشد.
 
یکی از مشکلاتی که امروز درباره خانواده ها وجود دارد، این است؛ مردها به خصوصیاتی که جزء ذات زن است، اطلاع نداشته و برخلاف آن خصوصیات ذاتی، از او انتظار دارند. همچنین زن نیز از خصوصیات ذاتی مرد، اطلاع کافی نداشته و می خواهد این خصوصیات را نداشته باشد، درصورتی که آن خصوصیات جزء ذات مرد است.
 
این یکی از دغدغه هایی است که والدین و دختر و پسرها عنوان می کنند، از این مسأله اطلاع نداشتند. چون گاهی ممکن است بین دختر و پسر، آشنایی و انگیزه های خارج از خانواده بوجود آمده باشد و والدین ادعا کنند هنوز به حد آمادگی برای ازدواج نرسیده اند. در واقع این گونه است که اکثر پسر و دختر هایی که با همدیگر ارتباط دارند، اطلاع کافی نسبت به شخصیت همدیگر، شیوه انتخاب، شیوه گفت وگو و شیوه تحقیق ندارند و بعداز یکی دو سال که از این رابطه گذشت، متوجه می شوند تناسبی بین آنها وجود ندارد.
 
* چه راهکاری برای فراگیر شدن راه های شناخت پسر و دختر نسبت به یکدیگر دارید؟ آیا آموزش از طریق مدارس، دانشگاه و ... را مفید می دانید؟
 
امروزه در مراکز بهداشت، قبل از عقد، مشاوره های مختصری گذاشته شده است، ولی آن هم درباره روابط ویژه زن و شوهر می باشد. بنده معتقدم چنین کار و آموزشی به عنوان یک متن درسی و یک واحد درسی برای دانشجویان قرار داده شود. گاهی اوقات دانشجو مطالبی را در دانشگاه فرا می گیرد که بعد از فارغ التحصیلی، ثمره عملی برای وی ندارد، حتی در حوزه های علمیه نیز مباحثی وجود دارد که هیچ ثمره ای در زندگی خانوادگی طلاب ندارد. چه بهتر که دو واحد درسی مدوّن با سرفصل های مشخص در این رابطه برای دانشجویان و طلاب گذاشته شود و درباره سایر مردم نیز به گونه دیگر آموزش ارائه شود.
 
یکی از راه های چنین کاری، آموزش هایی است که در دانشگاه ها و دبیرستان ها می توان ارائه داد و ویژگی ها و خصوصیات پسر و دختر را از این طریق به همه شناساند.
 
* رسانه های جمعی
 
دومین راه، رسانه های جمعی هستند که می توانند با سهولت این کار را انجام دهند. تلویزیون می تواند خیلی خوب به این مسائل بپردازد، ولی متأسفانه در این ریزه کاری ها وارد نمی شود.
دانستن خصوصیات زن و مرد باعث می شود، در شیوه رفتاری افراد نیز اثر بگذارد. مثلا در مورد فکر کردن زن و مرد گفته می شود؛ هم زنان و مرد ان فکر می کنند، ولی زن ها آن را به زبان جاری می سازند. اما حرف نمی زنند. نداشتن چنین مسأله ای در پاره ای از مواقع، باعث اختلاف می شود. مردها می گویند؛ زن ها خیلی حرف می زنند و زن ها می گویند مردها، حرف نمی زنند! این مسائل جزء خصوصیات ذاتی مرد و زن است. طبق تحقیقاتی که داشتم نزدیک به دویست ویژگی و تفاوت، برای زن و مرد را شناسایی نمودم که اگر ویژگی های زن در مرد، یا مرد در زن وجود داشته باشد، دچار مشکل خواهند شد.
 
* مطبوعات
 
سومین مسأله در این خصوص، مطبوعات هستند که می توانند به خوبی این مسأله را آموزش دهند. الآن خیلی از مطالب مطبوعات بی فایده است. نشریات می توانند مسائل خانواده و فرهنگ صحیح ازدواج را در هر شماره خود به خوانندگان ارائه دهند.
 
الآن نشریه افق حوزه، ویژه نامه ای تحت عنوان افق خانواده راه اندازی کرده است، اما مباحث آن بیشتر به کودکان اختصاص دارد و بهتر است مباحث جوانان و بزرگسالان در باب خصوصیات زن و مرد و آسیب های خانوادگی در این ویژه نامه مطرح شود. البته نه فقط از نگاه دینی و حوزوی، بلکه با نگاه اجتماعی و فراحوزوی به این مسأله نگاه کرد. فرض کنید اگر طلبه ای، مقابله با آسیب های خانوادگی را در این نشریه مطالعه کند، لاجرم آن را بر روی منبر عنوان می کند و به اطلاع عموم خواهد رساند. گرچه نشریه افق در این مسأله کار جدیدی ارائه داده، ولی ممکن است متناسب با حد افق حوزه نباشد که فقط به مباحث کودکان بپردازد. بلکه باید دیگر مباحث و مشکلات خانواده نیز مطرح شود، همانگونه که در هفته نامه مباحث علمی و عمیق برای اساتید و مدیران حوزه ارائه می شود، باید آسیب ها و اُفت تحصیلی و آسیب های تعاملات خانوادگی را نیز بازگو نمود. بنابراین مطبوعات می توانند نقش ویژه ای در این رابطه داشته باشند.
 
* مساجد
 
چهارمین مورد، مراکز فرهنگی مثل مسجد هستند که می توانند دراین رابطه راهگشا باشند.
یکی از مباحث سلسه وار ائمه جمعه و جماعت باید، مباحث تربیتی باشد.  ائمه جمعه و جماعات در خطبه ها و منابر خود، حتی در ایام محرم می توانند این مسائل را مطرح کنند، چون این مسأله یکی از مصادیق امر به معروف است. یعنی با طرح مسائل تربیتی و خانوادگی ارزش های اجتماعی برای عموم مردم به خوبی تعریف و تبیین شود، یکی از مصادیق نهی از منکر هم اینست که جلوی آسیب های خانوادگی، نظیر طلاق گرفته شود.
 
بنابراین مراکز فرهنگی در سطح کشور مثل؛ وزارت ارشاد، سازمان تبلیغات و کانون های بسیج نیز قابلیت زیادی در ارائه خدمات تربیتی و خانوادگی را دارا هستند.
 
فرض کنیم هیچ یک از این مراکز نسبت به چنین مسائلی اهتمام به خرج ندهند؛ در چنین حالتی اگر کسی خواست ازدواج کند، قبل از اینکه به ازدواج بیاندیشد، باید پیش نیاز های ازدواج را مورد مطالعه قرار دهد تا زندگی شیرینی داشته باشد.