منابع حدیثى و تاریخى، سال ولادت امام حسین علیه السلام را مختلف گزارش كردهاند ؛ لیكن بنا بر اكثر منابع و مشهورترین روایات، سال ولادت امام حسین علیه السلام سال چهارم هجرى است.
مطالب السَّۆول در این باره می نویسد:
امام حسین علیه السلام در سال چهارم هجرى به دنیا آمد ... عمر ایشان، 56 سال و چند ماه بود. شش سال و چند ماه از این مدّت را با جدّش پیامبر خدا بود و پس از وفات پیامبر صلی الله علیه وآله آمد ، سى سال با پدرش امیر مۆمنان على علیه السلام زیست و پس از وفات پدرش، ده سال با برادرش امام حسن علیه السلام بود و پس از وفات برادرش نیز ده سال تا هنگام شهادتش ماند.[1]
منابع حدیثى و تاریخى، ماه ولادت امام حسین علیه السلام را مختلف گزارش كردهاند:
سوم ماه شعبان، پنجم ماه شعبان، آخر ماه ربیع اوّل، سیزدهم ماه رمضان، پنجم ماه جمادى اوّل و پانزدهم ماه جمادى ثانى.
علّامه مجلسى (ره)، با توجه به قراینی از جمله روایت امام صادق علیه السلام ، سوم ماه شعبان را مشهورتر مىداند.[2]
مصباح المتهجّد پس از ذكر دعاى روز سوم شعبان می نویسد: حسین بن على بن سفیان بَزوفَرى مىگوید: شنیدم امام صادق علیه السلام این دعا را در این روز مىخوانْد و فرمود: «این، از دعاهاى روز سوم شعبان، روز تولّد حسین علیه السلام است».[3]
امام زین العابدین علیه السلام می فرماید: اسماء بنت عمیس[4] برایم ... نقل كرد: پس از یك سال، حسین علیه السلام متولّد شد و پیامبر صلی الله علیه وآله آمد و فرمود: «اى اسماء! پسرم را به من بده».
امام صادق علیه السلام فرمود: حسین علیه السلام، نه از فاطمه علیهاالسلام و نه از هیچ زن دیگرى شیر نخورد؛ بلكه او را نزد پیامبر صلى الله علیه و آله مىآوردند و ایشان انگشت شست خود را در دهان او مىگذارد و حسین علیه السلام به اندازهاى مىمكید كه دو سه روزش را كفایت مىكرد. از این رو، گوشت حسین علیه السلام از گوشت و خون پیامبر رویید
او را در پارچه سفیدى به ایشان دادم. پیامبر صلی الله علیه وآله آمد در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت و او را در دامنش نهاد و گریست. از علت گریه پرسیدم. فرمود: «بر این پسرم مىگِریم».
گفتم: او الآن متولّد شده است، اى پیامبر خدا!
فرمود: «پس از من، گروه ستمكار، او را مىكُشند. خداوند، شفاعتم را به آنان نرساند!» ؛ سپس فرمود: «اى اسماء! این را به فاطمه مگو، كه او را تازه به دنیا آورده است».[5]
بر پایه شمارى از روایات، نامگذارى امام حسن و امام حسین علیهماالسلام، توسّط پیامبر صلى الله علیه و آله و با وحى الهى صورت گرفت. این نامها، نام فرزندان حضرت هارون (جانشین موسى نبی) است؛ همان «شَبَّر» و «شَبیر» كه در زبان عربى، به «حسن» و «حسین» ترجمه مىشوند که این نام تا پیش از این در میان اعراب جاهلى وجود نداشته است.[6]
كنیه امام حسین علیه السلام ، ابوعبد اللّه و كنیه خاصّ او ابوعلى است. القاب آن حضرت ، بسیار است که سیدالشهداء از مشهورترین آنهاست.
محمّد بن ضحّاك بن عثمان حزامى می گوید: پیكر حسین علیه السلام، شبیه پیكر پیامبر صلى الله علیه و آله بود.[7]
ابن شهرآشوب به نقل از محمّد بن حنفیّه، از امام حسن علیه السلام می نویسد: حسین بن على علیه السلام، شبیهترینِ مردم به فاطمه علیهاالسلام است و من، شبیهترینِ مردم به خدیجه كبرا هستم.[8]
درباره تغذیه امام حسین علیه السلام در دوران شیرخوارگی اخبار و گزارشهایی وجود دارد که در نگاه اول عجیب و شاید پذیرش آن قدری مشکل باشد که در این بخش به توضیحی دراین باره می پردازیم.
ابتدا باید دانست که احادیث این باب، به چهار دسته تقسیم مىشوند:
1. احادیثى كه بر تغذیه امام حسین علیه السلام از انگشت ابهام پیامبر صلى الله علیه و آله دلالت دارند. مانند این روایت:
امام صادق علیه السلام فرمود: حسین علیه السلام، نه از فاطمه علیهاالسلام و نه از هیچ زن دیگرى شیر نخورد؛ بلكه او را نزد پیامبر صلى الله علیه و آله مىآوردند و ایشان انگشت شست خود را در دهان او مىگذارد و حسین علیه السلام به اندازهاى مىمكید كه دو سه روزش را كفایت مىكرد. از این رو، گوشت حسین علیه السلام از گوشت و خون پیامبر رویید.[9]
2. احادیثى كه دلالت دارند پیامبر صلى الله علیه و آله، امام حسین علیه السلام را از زبان خود، تغذیه كرده است.
از امام صادق علیه السلام نقل شده است: پیامبر صلى الله علیه و آله هر روز نزد حسین علیه السلام مىآمد و زبانش را در دهان او مىنهاد و حسین علیه السلام آن را مىمكید تا سیر مىشد.[10]
3. حدیثى كه مىگوید استفاده امام حسین علیه السلام از انگشت پیامبر صلى الله علیه و آله ، به دلیل خشك شدن شیر مادرش فاطمه علیهاالسلام بوده است.
ابن شهرآشوب می نویسد: فاطمه علیهاالسلام هنگامى كه حسین علیه السلام را به دنیا آورد، بیمار شد و شیرش خشك گردید. پیامبر صلى الله علیه و آله زن شیردهى را جستجو كرد؛ امّا نیافت. پس خود نزد حسین علیه السلام مىآمد و انگشت شَستش را در دهان او مىنهاد و حسین علیه السلام آن را مىمكید.[11]
4. حدیثى كه مىگوید امام حسن و امام حسین علیهماالسلام، در شرایطى كه مردم با كمبود آب مواجه بودند، از زبان پیامبر صلى الله علیه و آله سیراب شدند.
ابن شهرآشوب به نقل از ربیع بن خَیثَم می نویسد: مسلمانان، دچار بىآبى شدیدى شدند. فاطمه علیهاالسلام، حسن و حسین علیهماالسلام را نزد پیامبر صلى الله علیه و آله آورد و گفت: اى پیامبر خدا! این دو، كوچك اند و تاب تشنگى ندارند. پیامبر صلى الله علیه و آله ، حسن علیه السلام را فرا خواند و زبانش را در اختیار او نهاد و حسن علیه السلام ، آن را مكید تا سیراب شد. سپس حسین علیه السلام را خواند و زبانش را در اختیار او نهاد و حسین علیه السلام ، آن را مكید تا سیراب شد.[12]
با تأمّل در مضمون این احادیث، معلوم مىشود كه مدلول آنها، قابل جمع است، بدین سان كه اقدام پیامبر صلى الله علیه و آله به دلیل خشك شدن شیر دخترش فاطمه علیهاالسلام بوده و ایشان، گاه با انگشت ابهام خود و گاه با زبان مباركش، فرزند دلبند خود را تغذیه كرده است.
همچنین جدا از این كار، در شرایطى كه مسلمانان با مشكل كم آبى مواجه بودهاند، نوادگان خود را از زبان خویش، سیراب نموده است و این گونه معجزات و كرامات، از نظر امکان وقوع، از شخصى مانند خاتم انبیا صلى الله علیه و آله بعید نیست، هر چند از نظر وقوع، به دلیلى قاطِع، نیاز است.
اگر گفته شود: «چرا چنین حادثه مهم و خارقالعادهاى كه طبعا براى نقل آن، انگیزه فراوان است، در منابع تاریخى و حدیثىِ غیر پیروان اهل بیت علیهم السلام نیامده؟»، خواهیم گفت: اوّلًا این جریان، موضوعى خصوصى در خاندان پیامبر صلى الله علیه و آله بوده و تنها اهل بیتِ پیامبر علیهم السلام از آن، خبر داشتهاند. ثانیا بسیارى از حوادث صدر اسلام، تنها از طریق اهل بیت علیهم السلام به ما رسیده است و نقل نشدن، دلیل عدم وقوع نیست.[13]
پی نوشت:
1. مطالب السۆول: ص 73.
2. بحار الأنوار: ج 44، ص 201.
3. مصباح المتهجّد: ص 828.
4. حضور اسماء بنت عُمَیس در هنگام ولادت امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام جاى تردید است؛ زیرا اسماء كه همسر جعفر بن ابىطالب است، در آن زمان، به همراه وى در حبشه بوده و در سال هفتم هجرى از حبشه به مدینه باز گشت. به نظر مىرسد بانویى كه در ولادت امام حسن و امام حسین علیهماالسلام حضور داشته، سَلمى همسر ابو رافع است و این زن و شوهر، هر دو، خدمتگزار پیامبر صلى الله علیه و آله بودهاند. او قابله (ماماى) فرزندان فاطمه دختر پیامبر خدا و قابله ابراهیم پسر پیامبر خدا و همان كسى است كه تا آخرین لحظات حیات فاطمه زهرا علیهاالسلام در كنارش بود و سپس به همراه امیر مۆمنان علیه السلام و اسماء بنت عمیس، در غسل دادن ایشان مشاركت داشته است. (دانش نامه امام حسین علیه السلام، ج1، ص156)
5. عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 2، ص 25.
6. در اسد الغابة، به نقل از عمران بن سلیمان، آمده است: حسن و حسین، از نامهاى بهشتیان است و در دوران جاهلیت نبوده است. اسد الغابة: ج 2 ، ص 25.
7. المعجم الكبیر: ج 3 ص 115 .
8. المناقب: ج 4 ، ص 2.
9. الكافی: ج 1 ، ص 465.
10. علل الشرائع: ص 206.
11. المناقب: ج 4، ص 50.
12. المناقب: ج 3 ، ص 384.
13. دانش نامه امام حسین علیه السلام، ج1 ، ص222 .
امید پیشگر
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان