چرا مذهب شیعه را مذهب جعفری می گویند ؟

حضرت امام جعفر صادق (ع) ششمین امام شیعیان می باشند . برای بسیاری این سؤال  وجود دارد که چرا ایشان را به عنوان رئیس مذهب تشیع می شناسیم ؟ چرا امامان قبل از ایشان  بویژه اولین امام شیعیان حضرت علی (ع)  به عنوان رئیس مذهب  عنوان  نشده اند ؟

      بر اساس بررسیهای بعمل آمده در تاریخ اسلام به این نکته بر می خوریم که بحث شیعه و سنی از ابتدا به شکل امروزی مطرح نبود و به طرفدادران و پیروان حضرت علی (ع)  شیعیان و علویان  می گفتند و اما کلمه سنی و اهل تسنن به شکل امروزی تا عصر امام صادق (ع) متداول نبود و در مقابل شیعیان همانگونه که در تاریخ می خوانیم عناوین امویان ، عباسیان . ... مطرح بوده است تا  اهل تسنن . اما همانگونه که تاریخ بیان می کند مذاهب چهارگانه ( حنفی ، مالکی ، شافعی  و حنبلی ) در اهل تسنن در عصر امام صادق (ع) و بعد از آن شکل گرفته است .هر یک از مذاهب چهارگانه به نام رئیس و مؤسس آن نامگذاری  شده است و در مقابل این چهار مذهب اهل تسنن  نام مذهب جعفری با توجه به اینکه بزرگ و پیشوای این مذهب در این زمان  حضرت امام جعفر صادق (ع) بودند  برای مذهب شیعه متداول گشت . حال چرا نام گذاری این مذاهب در این زمان اتفاق افتاد .  محققان به دو موضوع مهم در این باره اشاره می کنند که به اختصار به توضیح آن می پردازیم.

1-    نقل حدیث در زمان خلیفه دوم ( عمر) ممنوع شد و هیچ کس حق نداشت از پیامبر (ص) حدیث نقل کند و یا بنویسد و منتشر کند که در جای خود نیاز به بحث و تفسیر دارد . این ممنوعیت تا زمان  عمر بن عبد العزیز که در سال 99 ه ق  به خلافت رسید ادامه داشت و به دستور وی ممنوعیت نقل حدیث  لغو شد .در این زمان دستیابی شیعیان به احادیث پیامبر و امامان گذشته با وجود امام معصوم در بینشان که احادیث و سنت پیامبر (ص) نسل به نسل منتقل شده بود  بسیار آسان بود و بالعکس چون صحابه زمان پیامبر(ص) از دنیا رفته بودند و با توجه به ممنوعیت نقل حدیث نسلهای بعدی هم به آن دسترسی نداشتند احادیث رسیده از زمان رسول خدا توسط غیر شیعیان بسیار اندک  بود و بسیاری از احادیث هم جعلی بود که در زمان معاویه  برای مبارزه با علویان جعل گردیده بود . از این رو تنها منبع موثق امامان شیعه بودند و چون لغو ممنوعیت نقل حدیث در زمان امام باقر و امام صادق علیهما السلام  انجام شد در اغلب کتب حدیث ما بیشترین احادیث را به نقل از این دو بزرگوار می بینیم و بیشترین احادیثی که مبنای مسائل و احکام فقهی می باشند از این دو امام بویژه امام صادق (ع) نقل شده است .

2-    عامل دومی که به عامل اول برای به بار نشستن کامل کمک کرد ایجاد فضای سیاسی خاص  در زمان امام صادق (ع) بود که به علت درگیریهای بنی امیه و بنی عباس بر سر تصرف خلافت بوجود آمد و این زمان دقیقا مصادف شده بود با زمان امامت امام ششم   ( 114 تا 148 زمان امامت امام ششم و سال 132  سال انقراض سلسله  اموی بوده است )  . امام از این دو فرصت به دست آمده نهایت استفاده را برای تبلیغ مذهب تشیع و بیان احکام فقهی اسلام  را با تشکیل کلاسهای درس که تعداد دانشجویان ایشان را در مدت امامتشان بالغ بر 4000 نفر می دانند  اقدام نمودند و حتی دو نفر از رؤسای مذاهب اهل تسنن یعنی ابو حنیفه و مالک بن انس در نزد ایشان درس می خواندند .و شافعی و احمدبن حنبل هم از شاگردان شاگردان ایشان محسوب می شوند .

لذا با توجه به مطالب فوق و اوج گسترش معارف اسلامی و فقه و احکام اسلام بخصوص شیعه در زمان حضرت امام صادق (ع) ، مذهب شیعه از آن زمان به بعد به عنوان مذهب جعفری نامیده شد .

آن چه در این خلاصه مرقوم شد فقط برای پاسخ گویی مختصر بود و یقینا محققین و پژوهشگران عزیز به این مقدار بسنده نمی کنند و از منابع بسیار ارزشمندی که وجود دارد استفاده کامل  خواهند کرد .

محمد رجب زاده