آداب طعام خوردن

.... مواظبت بر علم، بی سلامت تن ممکن نیست و سلامت تن بی طعام و شراب ممکن نیست، بلکه طعام خوردن ضرورت راه دین است، پس از جمله دین باشد و برای این گفت حق تعالی «کُلُوا مِن الطَّیَِبات و اعْلمَوا صالِحاً» میان خوردن و عمل صالح جمع کردن، پس هر که طعام برای آن خورد تا وی را قوّت علم و عمل بود و قدرت رفتن راه آخرت بود، طعام خوردن وی عبادت بود.

و برای این گفت رسول(ص) که مؤمن را بر همه خیرات ثواب بود تا لقمه ای که در دهان خود نهد یا در دهان اهل خود و این برای آن گفت که مقصود مؤمن از این همه راه آخرت بود.

و نشان آن که طعام خوردن از راه دین بود، آن باشد که بشره نخورد و از حلال خورد و به قدر حاجت خورد و آداب خوردن نگاه دارد.[9]

آداب پیش از طعام خوردن

اول آنکه دست و دهان بشوید که چون طعام خوردن بر نیت زاد آخرت بود عبادت بود. این چون وضویی باشد پیش از آن و نیز دست و دهان پاک تر شود و کسی که پیش از طعام دست بشوید، در خبر است که از درویشی ایمن بود.

دوم آن که طعام بر سفره نهد نه بر خوان که رسول(ص) چنین کرده است که سفره از سفر یاد دهد و سفر دنیا از سفر آخرت یاد دهد و نیز به تواضع نزدیک تر بود، پس اگر بر خوان خورد روا باشد که از این نهی نیامده است، اما عادت سلف سفره بوده است و رسول ما(ص) بر سفره خورده است.

سیّم آن که نیکو بنشیند، زانو راست برآرد و بر ساق چپ نشیند و تکیه زده نخورد که رسول(ص)، گفت که من تکیه زده طعام نخورم که من بنده ام، بنده وار خورم و نشینم.

چهارم آن که نیت کند که طعام برای قوّت عبادت خورد نه برای شهوت. ابراهیم بن شیبان می گوید: «هشتاد سال است تا هیچ چیز به شهوت نخورده ام.» و نشانی درستی این نیت آن بود که عزم کند بر اندک خوردن که بسیار خوردن از عبادت باز دارد که رسول(ص) می گوید «لقمه ای چند که پشت آدمی راست دارد بسنده بود.»[10] اگر بدین قناعت نکند، سه یک شکم طعام را و سه یکی شراب و سه یکی نفس را.

پنجم آن که تا گرسنه نشود دست به طعام نبرد و نیکوترین سنتی که بر طعام تقدیم باید کرد گرسنگی است که پیش از گرسنگی خوردن مذموم و مکروه است و هر که دست به طعام برد و گرسنه بود و باز گیرد و هنوز گرسنه بود، هرگز به طبیب حاجت نیابد.

ششم آن که به ماحضر (حاضری) قناعت بکند و تکلّف طعام های خوش نکند که مقصود مؤمن نگاه داشت قوّت عبادت بود نه تنعّم و سنت است، نان را گرامی داشتن که قوام آدمی بدین است و بهترین اکرام وی آن است که در انتظار نان، خورش ندارندش، بلکه در انتظار نماز ندارد که چون نان حاضر شد، نخست نان خورند آنگاه نماز کنند.

هفتم آن که دست به طعام نبرد تا کسی حاضر نیاید که با وی بخورد که تنها خوردن نیکو نیست و هر چند دست بر طعام بیش بود برکت بیش بود و انس گوید (ره) که رسول(ص) هرگز طعام تنها نخوردی.[11]

آداب وقت خوردن

اما آداب طعام خوردن آن است که اول بِسم الله بگوید و به آخر الحمدلله و نیکوتر آن است که به اول لقمه گوید بسم الله و به دوم بسم الله الرّحمن و به سیم بِسم الله الرّحمن الرحیم، و به آواز گوید تا دیگران را یاد دهد و به دست راست خورد و ابتدا به نمک کند و ختم به نمک کند که در چند خبر آمده است این و تا شره را در ابتدا بکشند، بدان که به خلاف شهوت یک لقمه برگیرد و نیک بخاید. (جویدن) و تا فرو نبرد، دست به دیگر لقمه دراز نکند و هیچ طعام را عیب نکند که رسول(ص) هیچ طعام را عیب نکردی، اگر خوش آمدی بخوردی و اگر نه دست بازگرفتی و از پیش خود خورد، مگر میوه که از جوانب طبق روا بود که آن مختلف باشد.[12]

آرامگاه امام محمد غزالی (هارونیه) ، توس ، مشهد

سایت حوزه