مزاج چیست؟

اگر بدن آدمی را دقیقامورد بررسی قرار دهیم، می بسنیم که از اندام هایی متعددی تشکیل شده و هر اندامی از سلول های خاصی ساخته شده است. هماهنگی اندام ها نیز باعث سلامتی و حیات و ادامه ی آن می گردد.

مزاج چیست؟

اگر بدن آدمی را دقیقامورد بررسی قرار دهیم، می بسنیم که از اندام هایی متعددی تشکیل شده و هر اندامی از سلول های خاصی ساخته شده است. هماهنگی اندام ها نیز باعث سلامتی و حیات و ادامه ی آن می گردد.
در بدن هر فرد چهار نوع خلط وجود دارد که آنها را اصطلاحا"اخلاط اربعه" می نامند. اخلاط اربعه عبارت اند از: صفرا، خون، باغم و سودا. در حالت طبیعی، اخلاط اربعه در بدن هر شخص سالمی باید به حالت تعادل باشد تا ادامه ی زندگی و حیات او مقدور باشد.تعادل اخلاط اربعه را مزاج می نامیم.
با مطالعه اخلات اربعه به طور جداگانه، وظیفه ی هر یک مشخص خواهد شد.هر نوع مواد غذایی یک اثر خاصی بر روی اخلاط اربعه می گذارد. و آن را به حالت تعادل یا عدم تعادل در خواهد آورد.به عنوان مثال، استفاده از مواد غذایی چرب و شیرینبه طور مداوم، صفرا را افزایش می دهد، همچنان که پرخوری و عدم رعایت اعتدال در مصرف مواد غذایی موجب غلبه ی خون می شود. استفاده از ترشی جات سرکه و لبنیات به مقدار زیاد موجب طغیان و ازدیاد بلغم ، و خوردن غذاهای نمک سود و مانده ونیز خوردن بادمجان به مقدار زیاد و یا گوشت حیوانات پیر سبب ازدیاد سودا می گردد.


انواع مزاج آدمی و نشانه های آن

همان طور که قبلا توضیح داده شد، بدن انسان از عناصر چهارگانه ساخته شده است، همچنان که چهار نوع خلط به نام اخلاط اربعه در بدن هر شخصی وجود دارد. اخلاط اربعه عبارت اند از صفرا،خون، بلغم و سودا.
این اخلاط در بدن افراد باید در حالت تعادل باشند،در غیر این صورت، هر کدام از آن ها که غلبه نماید، مشخص کننده نوع مزاج غالب در فرد است؛به عنوان مثال، اگر در فردی صفرا غلبه نماید وی را صفراوی مزاج، و اگر خون غلبه کند، او را دموی مزاج، و اگر بلغم غلبه یابد، بلغمی مزاج می نامند؛ هم چنان که اگر در شخصی سودا غلبه نماید، او را سوداوی مزاج می گویند.


نشانه های غلبه صفرا

نشانه های غلبه صفرا عبارت اند از: تشنگی و سوزش جگر، زبری پوست صورت، زردی چشم، کدورت ادرار، عصبی شدن، ناراحتی معده، تلخی دهان، کم اشتهایی، حالت تهوع، سر درد و درد شفیقه، سیاهی رفتن چشم، سر گیجه، خشکی پوست، ترک خوردن پوست دست و پا، گرمی بدن یا داشتن تب، جوشش فم المعده، دیدن خواب های هولناک، مانند جنگ و ستیز، پوسته پوسته شدن پوست سر(شوره سر) نمایان سدن لکه های سفید یا قهوه ای در صورت و یا دیگر اعضای بدن، ریزش مو، ابتلا به بیماری آلوپسی(=ریزش موضعی مو)، علاقه به نوشیدن آب یخ و خوردن آب یخ، یبوست مزاج، بهانه جویی و تندخویی. این گونه افراد را صفرایی مزاج گویند. همه و یا اکثر نشانه های یاد شدهدر بیشتر افراد صفراوی مزاج دیده می شود؛ البته میزان بروز این نشانه ها به مقدار غلبه ی صفرا بستگی دارد.


نشانه های غلبه خون

اگر در بدن فردی خون غلبه نماید وخون کثیف شود و یا بهتر بگوییم سوخته شود علامت آن سنگینی سر، خمیازه کشیدن، چرت زدن، کندی حواس، شیرین شدن دهان، لزج بودن آب دهان، سرخی رنگ بدن، قرمزی زبان، خارش بدن، بروز دمل و جوش های ریز، در بدن به خصوص در پیشانی و پشت سر و قسمت کتف و شانه ها و گاه خون آمدن از بین دندان ها و در نهایت ، کسالت و خمودگی مداوم است.
افرادی را که خون در آنان غلبه کند دموی مزاج می گویند. مهمترین علت غلبه خون پر خوری و زیاده روی در مصرف انواع غذاهای سرخ شده و تند و تیز است. افراد دموی مزاج اغلب از آرامش نسبی برخوردار نیستند.


نشانه های غلبه بلغم

نشانه های غلبه بلغم: سفیدی و نرمی و سردی پوست بدن، مانند مردم اروپا، دیر هضم شدن غذا، آروغ ترش زدن، میل بسیار به خواب داشتن، جاری شدن آب از دهان، رقیق بودن آب بینیف کم حواسی، زیادی بول، دفع بول با فشار زیاد و حجم بسیار،سستی و بی حالی، بی حس بودن بدن، سقید شدن موی سر و ریزش آ« قبل از موعد پیری،درد معده و درد پشت، گرفتگی ماهیچه های پشت، کمر درد، گردن درد، پا درد، زانو درد، نقرس، فلجی،لک و پیس(=ویتیلیگو)، لقوه(=کج شدن دهان و صورت)، رعشه (=پارکینسون)، ضعف مثانه، ترش شدن دهان،به وجود آمدن لک سفید در چشم، ضعف بینایی، تنگی نفس، طپش قلب، به خصوص هنگام بیدار شدن از خواب.تولید کرم های کدو یا کرمک در انتهای روده ی بزرگ، این گونه افراد را بلغمی مزاج گویند. غلبه این خلط فوق العاده حطرناک است و انسان را دچار بیماری های صعب العلاجی می کند. لز جمله بیماری هایی مانند: آرترید روماتوئید، بیماری خطرناک ام اس(MS)، بیماری لاعلاج لک و پیس یا برص و برخی دیگر از بیماری های صعب العلاجی که امروزه از نظر علم پزشکی علت آن مشخص نیست و آن ها را "اتوایمیون" می نامند.
سلامتی هدیه ای است از جانب خداوند متعال که باید قدر آن را دانست و همیشه شکر گزار الطاف الاهی بود.


نشانه های غلبه ی سودا

نشانه ی غلبه ی سودا که ناشی از رسوبات خون و مرکز آن طحال است؛ عبارت اند از ؛خستگی و گرفتگی بدن، لاغری، پژمردگی روح و جسم، بی نشاطی و افسردگی، یبوست مزاج  خود خوری، احساس سوزش در هنگام دفع بول، تیره رنگ بودن ادرار، مدفوع و قی، سیاه و قیری شکل بودن مدفوع، شور بودن دهان، بوی بد دهان، تاریکی چشم، تیرگی رنگ صورت، شب کوری، سوزش معده، فکر بسیار دیدن خواب های آشفته (=کابوس)، اخلاق تند و زشت، دلتنگی و بی قراری، به وجود آمدن لکه های سیاه در بدن، جذام، بیماری های پوستی(=سودا)، زخم شدن پوست به سبب خارش زیاد، قولنج شدن روده(=بیماری کولیت) نسیان و فراموشی یا آلزایمر، حرص خوردن زیاد.
افراد سوداوی مزاج اکثرا دچار بیماری های روحی و روانی می شوند و معمولا تا آخر عمر از دارو های روان گردان استفاده می کنند.


غذاهای مضر برای افراد دموی مزاج

غذاهای سرخ شده، چرب و پر جحم، شیرینی جات قنادی و مصنوعی، پر خوری، ادویه جات تند، غذاهای شور، انواع شور (کلم شور، خیار شور، و غیره)، گوشت زیاد، کره و خامه، غذاهای نشاسته ای، آب یخ، دوغ، نوشابه، تخم مرغ، نوشیدن مایعات همراه با غذا و یا بلافاصله بعد آن، خرما، رطب، توت خشک، کشمش، سس، رب، ترشی جات، سرکه، سیر، چای، قهوه، نسکافه، ماست، بادمجان و غذاهای ساندویچی.


غذاهای مفید برای افراد دموی مزاج

نوشیدن روزی شش لیوان آب خنک نیم ساعت قبل و دو ساعت و نیم بعد از غذا، زرشک، کاهو، خیار، میوه جات، به خصوص سیب درختی همراه با پوست و دانه های آن، انار، سبزی جات، سوپ جو، لیمو ترش تازه، استفادهسالاد فصل قبل از غذا، روغن زیتون، حبوبات و غلات جوانه زده، (مثل گندم ، جو دوسر، ماش، عدس)، بزر های ملین(مانندخاکشیر، اسفرزه، تخم ریحان، بالنگو، بارهنگ،تخم مرو)، عسل به مقدار کم، غذاهای خام(میوه جات و سبزی جات)، انواع توت، بهخصوص شاه توت، کدو خورشتی، نوشیدن دو تا سه لیوان آب زرشککه سریعا خون را به حالت طبیعی باز می گرداند، کم خوری، استفاده از غذاهای کم کالری مانند سبزی جات بخار پز. به افرادی که دموی مزاج هستند نیز نرمش و ورزش سبک توصیه می شود.


غذاهای مضر برای افراد صفراوی مزاج

چای، قهوه، نسکافه، تخم مرغ و غذاهای فریز شده، زود پز شده و سرخ شده سس و رب، غذاهای چرب و پر حجم، ماکارونی،آش رشته، سیر و کلیه ی غذاهای گرم، ادویه جات تند آب یخ، نوشابه، نوشیدن مایعات همراه با غذا یا بلافاصله بعد از آن، شیرینی جات قنادی و مصنوعی، آجیل شور، گوشت قرمز، بریده بریده غذا خوردن؛ یعنی این که انسان مدام در حال خوردن باشد، مانند تخمه شکستن و خوردن تنقلات، خوردن بادمجان، موز، کلیه غذاهای ساندویچی، مانند سوسیس، کالباس، سمبوسه، فلافل، پیتزا، همبرگر و حوردن خربزه، آناناس و طالبی.
علت ممنوع بودن این غذاها برای افراد صفراوی مزاج این است که PH این غذا ها و نیز پی اچ(PH) کبد بالاست. استفاده از این مواد باعث افزایش دمای کبد و ترشح زیاد صفرا و در نتیجه، ایجاد راه بندان در مجاری کبد می شود. این حالت موجب تشکیل سنگ های صفراوی در کیسه ی صفرا می شود و علائمی نظیر یبوست، زرد شدن چهره و دردهای شدید در ناحیه سمت راست بدن در زیر دنده های راست را در پی دارد.


غذاهای مفید برای افراد صفراوی مزاج

همه ی انواع مرکبات، انار، شاه توت، خیار، سیب،گلابی، آلبالو، گیلاس، آلو، گوجه سبر و زرشک برای افراد صفراوی مزاج مفید است. بهترین دارو برای این افراد هندوانه، گرمک، کدو خورشتی، هویج فرنگی، روغن زیتون ، سوپ جو با پاچه ی گوسفند و همراه با تعدادی آلو بخارا و سبزی جات، مانند اسفناج و گشنیز و لیمو ترش تازه و روغن زیتون است. همچنین سیب زمینی بخار پز، قارچ، بامیه ی خورشتی، پیاز، برگه زردآلو، مغز بادام، برنج سفید با روغن زیتون، کدو حلوایی،نخود فرنگی، عدس، ماش، جوی دو سر، مخمرآبجو، لیمو عمانی، برای کبد و افراد صفراوی مزاج بسیار مفید است. نوشیدن روزی یک تا سه لیوان آب زرشک، نیم ساعت قبل از غذا و دو ساعت و نیم بعد از غذا نیز فوق العاده مفید است.
بزر های ملین،مانندخاکشیر، اسفرزه، تخم ریحان، بالنگو، بارهنگ،تخم مرو، ترشی جات طبیعی ، مغز فلوس، شیرخشت، ترنجبین، عسل به مقدار کم و همراه با لیمو ترش تازه و به صورت شربت شده که به آرامی میل شود، انگور، کاهو، مغز خیار، تخم کدوی خام، مغز تخم هندوانه،تخم کاهو، از هر کدام به مقدار مساوی مخلوط کرده آسیاب شود و روزی دو بار، و هر بار یک قاشق غذاخوری در یک لیوان آب مخلوط گردیده و میل شود.


غذاهای مضر برای افراد بلغمی مزاج

تمام مواد لبنی، مانند شیر، ماست، دوغ، کره، سر شیر، خامه، پنیر و کشک برای افراد بلغمی مزاج مضر است. ترشی جات ، سرکه، شور، برنج سفید، عدس، سیب زمینی، آب یخ، انواع نوشابه های گاز دار، چای، قهوه، نسکافه، سوپ جو، آش جو، میوه جات ترش و کال،نارنگی، کیوی، گرمک، خیار پوست کنده،قارچ، ماش، جو، گوشت گاو و گوساله، انواع گوشت سفید، سس، رب، گوجه فرنگی، پرخوری،غذاهای فریز شده و غذاهای زود پز شده، کدو خورشتی،کلیه ی غذاهای ساندویچی، شیرینی جات قنادی، کلیه ی غذاهای سردی بخش، استفاده از چند نوع غذا با هم، نوشیدن مایعات همراه با غذا و یا بلافاصله بعد از آن، آش رشته، ماکارونی و کلیه ی تنقلات مصنوعی، مانند: پفک، شکلات، آدامس، بیسکویت، یخمک، نوشمک، چیپس و...... مصرف این نوع مواد غذایی خلط بلغم را فعال میکند و آن را افزایش می دهد.
بلعم همان سیستم ایمنی بدن است که با این نوع تغذیه ضعیف میشود و در نتیجه، بدن آدمی در مقابل انواع پارازیت ها آسیب پزیر می شود. در واقع، سیستم ایمنی بدن علیه خود وارد عمل می شود که در اصطلاح پزشکی آن را اتوایمیون می نامند. غذاهای یاد شده باعث این نوع بیماری ها می شوند که از نظر پزشکی مدرن برای آن ها درمانی وجود ندارد.
بهترین درمان برای این افراد استفاده نکردن از غذاهای نام برده است. یکی از دلایل علمی استفاده نکردن از این غذاها، پایین بودن PH آن ها است که در بدن ایجاد اسیدوز می کنند. اسیدوز روی اعصاب مرکزی اثر مخربی می گذارد و این سیستم را به مرور فلج می کند.


غذاهای مفید برای افراد بلغمی مزاج

تمام غذاهای گرمی بخش از قبیل گوشت شتر، کبوتر، سار، گنجشک، بوقلمون کباب شده و از میوه جات: همه ی میوه های رسیده و شیرین، از ادویه جات: هل، دارچین، زنجبیل، زعفران، جوز هندی، فلفل سیاه، فلفل سفید و دانه فلفل، دانه ی خردل، سیر، مو سیر، از ریشه ها: چغندر، شلغم، هویج، کلم قمری، ترب سیاه و سفید. از سبزی جات: کلیه ی سبزی جات گرم مانند: انواع کلم، ساقه ی کرفس، نعناع، ریحان، جعفری، مرزه، ترخون، تره و شوید. از حبوبات: نخود، گندم، لوبیا چیتی، لوبیا کشاورزی و یا کپسولی، دال، عدس، لپه. در صورت استفاده از سایر حبوبات و غلات، بهتر است از ادویه جات گرم مانند: زیره سیاه، زیره سبز، زنجبیل، دارچین، هل، زعفران، و کمی زرد چوبه استفاده شود. از بزر های ملین،مانندخاکشیر، تخم شربتی، قدومه ی شیرازی، تخم ریحان، بارهنگ نیز می توان استفاده کرد. از خشک بار: بادام، گردو، فندق، پسته، کنجد، ارده مفید است و از عسل و شیره خرما می توان مصرف کرد. استفاده از این نوع مواد غذایی بسیاری از بیماری های اتوایمیون، مانند: بیماری های رماتیسم، پارکینسون و سایر بیماری های صعب العلاج را درمان میکند. اکثر افراد مبتلا به این بیماری ها از طبع سرد برخوردار هستند.


غذاهای مضر برای افراد سوداوی مزاج

بادمجان، غذاهای نمک سود، مانند: ماهی دودی، ماهی شور، خیار شور، نمک زیاد، پنیر شور گوشت گاو و گوشت حیوانات پیر همچنین غذا های مانده و بیات، ماست، پنیر، چای شیرین، شیرینی جات قنادی و مصنوعی، ترشی جات سرکه، شور، گوجه فرنگی، سس، رب، کلیه ی غذاهای ساندویچی، آب یخ.، مرغ وتخم مرغ ماشینی، ماهی، برنج سفید، خوراک عدس(عدسی)، نوشیدن مایعات همراه با غذا، غذاهای سرخ شده، غذاهای فریز شده، غذاهای زود پز شده، تنقلات مصنوعی مانند:شکلات، پفک، بیسکویت، یخمک، چیپس، کاکائو... . افراد سوداوی مزاج از نوشیدن چای به خصوص چای شیرین و همچنین از مصرف نسکافه، قهوه و دوغ جدا باید خود داری کنند. معمولا افراد سوداوی مزاج علاقه ی فراوانی به نوشیدن چای، دوغ و ماست پیدا می کنند که باید از مصرف آن ها پرهیز کنند.


غذاهای مفید برای افراد سوداوی مزاج

کلیهء غذاهای گرمی بخش، مانند: گوشت گوسفند، گوشت شتر، گوشت کبوتر، گوشت گنجشک، گوشت سار. در صورت مصرف برنج، حتما از شوید و زیره سیاه استفاده شود. سبزی جات گرم،مانند: نعناع، ریحان، ترخون، مرزه، جعفری، تره، انواع کلم، ساقه ی کرفس، عسل، توت، کشمش، انجیر، خرما، دارچین، زنجبیل، زعفران، زیره، و استفاده از بزرهای ملین مانند: قدومه ی شیرازی تخم شربتی، و سایرملین های ملایم از جمله خوراکی های مفید برای افراد سوداوی مزاج است.



منبع: پانزده روز تا سلامتی

عطاری کیمیا