فاطمه(س) در انديشه امام خمينى

اين نوشتار سزاوار مى‏بيند، نظرى به ديدگاه امام خمينى; در باره شخصيت فاطمه زهرا(س) داشته باشد، گذشته از آنكه حضرت امام; از فرزندان حضرت زهرا(س) است و در مكتب او پرورش يافته و عمر شريف خويش را در راه اهداف والاى اسلام و اهل بيت(ع) سپرى فرموده است، همزمانى ميلاد امام خمينى; (بيستم جمادى‏الثانى سال 1320 ه .ق) و ميلاد فاطمه زهرا(س) بر اين مناسبت، دو چندان، افزوده است. حضرت امام; در برخى از پيامها و سخنرانيهاى خود به ترسيم و توصيف شخصيت جاودانه فاطمه زهرا(س) پرداخته‏اند، اما به اين نكته نيز بايد توجه داشت كه آنچه بيان كرده‏اند تنها اشاره به بخشى از فضايل بى‏پايان و وصف‏ناشدنى زهراى مرضيه(س) است، نه تبيين همه آن، كه اصولا از قدرت بشر خارج است، و به كلام امام; نيز در اين باره خواهيم پرداخت.

اينك سخنان حضرت امام; را تحت عناوينى چند به شما خواننده گرامى تقديم مى‏داريم:

1 - فاطمه(س) مايه افتخار

در دنيايى كه در آن زندگى مى‏كنيم، از گذشته تا حال، انسانها بر حسب ديدگاه خود از جهان و انسان و زندگى، به اشياء يا اشخاصى افتخار مى‏كرده‏اند و آنها را مايه فخر و مباهات خود دانسته‏اند، اما حضرت امام; فاطمه زهرا(س) را مايه افتخار مى‏دانند، ببينيم چه كسانى به زهراى مرضيه(س) افتخار مى‏كنند.

الف) افتخار جهان هستى

امام: روز پر افتخار ولادت زنى [است] كه از معجزات تاريخ و افتخارات عالم وجود است ⁽¹⁾ .

زنى كه عالم به او افتخار دارد. ⁽²⁾

ب) افتخار خاندان وحى

امام: زنى كه افتخار خاندان وحى، و چون خورشيدى بر تارك اسلام مى‏درخشد. ⁽³⁾

تاريخ اسلام گواه احترامات بى‏حد رسول خدا(ص) به اين مولود شريف است. ⁽⁴⁾

ج) افتخار پيروان او

امام: براى زن‏ها كمال افتخار است كه روز تولد حضرت صديقه را روز زن قرار داده‏اند، افتخار است و مسؤوليت. ⁽⁵⁾

2 - فاطمه(س) تجلى كمال انسان

امام: تمام هويت انسانى در او جلوه‏گر است. ⁽⁶⁾

تمام ابعادى كه براى زن متصور است و براى يك انسان متصور است در فاطمه زهرا(س) جلوه كرده و بوده است. ⁽⁷⁾

يك انسان به تمام معنى انسان، تمام نسخه انسانيت، تمام حقيقت زن، تمام حقيقت انسان،... تمام حيثيت زن، تمام شخصيت زن فردا [روز ميلاد] موجود شد. ⁽⁸⁾

تمام هويت‏هاى كمالى كه در انسان متصور است و در زن تصور دارد، تمام، در اين زن است. ⁽⁹⁾

نكته: حضرت امام; در بيان اينكه چرا در آيه (انا انزلناه) به شكل جمع ذكر شده است فرموده‏اند: بدانكه نكته آن تفخيم مقام حق تعالى به مبدئيت تنزيل اين كتاب شريف است... بعبارت ديگر اين صحيفه نورانيه [قرآن كريم] صورت اسم اعظم است چنانچه انسان كامل نيز صورت اسم اعظم است، بلكه حقيقت اين دو در حضرت غيب يكى است و در عالم تفرقه از هم بحسب صورت متفرق [هستند]. ⁽¹⁰⁾

نتيجه: با توجه به اينكه حضرت امام;، حضرت زهرا را انسان كامل معرفى نموده‏اند و از سويى انسان كامل را صورت اسم اعظم مى‏دانند، نتيجه مى‏گيريم كه:

«حضرت زهرا(س) صورت اسم اعظم الهى است‏».

3 - مقامات معنوى حضرت زهرا(س)

الف) نور او قبل از خلقت‏بشر آفريده شده است. ⁽¹¹⁾

امام: اصولا رسول اكرم(ص) و ائمه(عليهم‏السلام) طبق رواياتى كه داريم قبل از اين عالم انوارى بوده‏اند در ظل عرش... و مقاماتى دارند الى ماشاءالله... چنانكه بحسب روايات اين مقامات معنوى براى حضرت زهرا(س) هم هست. ⁽¹²⁾

ب) موجودى ملكوتى و جبروتى

امام:او [فاطمه زهرا] موجود ملكوتى است كه در عالم انسان ظاهر شده است، بلكه موجود الهى جبروتى در صورت يك زن ظاهر شده است. ⁽¹³⁾

معنويات، جلوه‏هاى ملكوتى، جلوه‏هاى الهى، جلوه‏هاى جبروتى، جلوه‏هاى ملكى و ناسوتى همه در اين موجود است. ⁽¹⁴⁾

ج) مجمع اوصاف انبياء(ع)

امام: فردا [روز ولادت فاطمه زهرا] همچو زنى متولد مى‏شود كه تمام خاصه‏هاى انبياء در اوست. ⁽¹⁵⁾

د) حقيقت ليلة القدر

امام: دلالت‏بر آنچه احتمال داديم از حقيقت ليلة‏القدر مى‏كند حديث‏شريف طولانى كه در تفسير برهان از كافى شريف نقل فرموده و در آن حديث است كه نصرانى گفت‏به حضرت موسى بن‏جعفر كه تفسير باطن (حم، والكتاب المبين، انا انزلناه فى ليلة مباركة، انا كنا منذرين فيها يفرق كل امر حكيم) چيست؟ فرمود:

اما «حم‏» محمد(صلى الله عليه و آله) و اما «كتاب مبين‏» اميرالمؤمنين‏(ع) است و اما الليلة، فاطمه(س) است. ⁽¹⁶⁾

و در روايتى ليالى عشر به ائمه طاهرين از حسن تا حسن تفسير شده است و اين يكى از مراتب ليلة القدر است كه حضرت موسى بن‏جعفر(ع) ذكر فرموده و شهادت داده بر آنكه ليلة‏القدر تمام دوره محمديه است روايتى كه در تفسير برهان از حضرت باقر(ع) نقل مى‏كند و اين روايت چون روايت‏شريفى است و به معارف چندى اشاره فرموده و از اسرار مهمه كشف فرموده ما تيمنا عين آن حديث را نقل مى‏كنيم:

قال (رحمه الله) و عن الشيخ ابى جعفر الطوسى عن رجاله عن عبدالله بن‏عجلان السكونى قال سمعت اباجعفر(ع) يقول:

بيت على و فاطمة حجرة رسول الله(ص) و سقف بيتهم عرش رب العالمين و فى قعر بيوتهم فرجة مكشوطة الى العرش معراج الوحى والملائكة تنزل عليهم بالوحى صباحا و مسائا و كل ساعة و طرفة عين، و الملائكة لا تنقطع فوجهم، فوج ينزل و فوج يصعد و ان الله تبارك و تعالى كشف لابراهيم(ع) عن السموات حتى ابصر العرش و زاد فى قوة ناظره، و ان الله زاد فى قوة ناظر محمد و على و فاطمة و الحسن و الحسين(ع) و كانوا يبصرون العرش و لايجدون لبيوتهم سقفا غير العرش، فبيوتهم مسقفة بعرش الرحمن و معارج الملائكة و الروح فيها باذن ربهم من كل امر سلام، قال قلت: من كل امر سلام؟

قال: بكل امر
فقلت: هذا التنزيل؟
قال: نعم
و تدبر در اين حديث‏شريف، ابوابى از معرفت‏به روى اهلش باز كند و شمه‏اى از حقيقت ولايت و باطن ليلة القدر به آن مكشوف شود. ⁽¹⁷⁾

ه) تسبيحات فاطمه زهرا بهترين تعقيبات نماز

امام:و از جمله تعقيبات شريفه، تسبيحات صديقه طاهره(س) است كه رسول خدا(ص)، آن را به فاطمه(س) عطا فرمود. از حضرت صادق(ع) مرويست كه اين تسبيحات در هر روز، در تعقيبات هر نمازى پيش من محبوب‏تر است از هزار ركعت نماز در هر روز. ⁽¹⁸⁾

و) مراوده با جبرئيل، بالاترين فضيلت زهرا(س)

امام:من راجع به حضرت صديقه(س) خودم را قاصر مى‏دانم ذكرى بكنم، فقط اكتفا مى‏كنم به يك روايت كه در كافى شريفه است و با سند معتبر نقل شده است و آن روايت اين است كه حضرت صادق(ع) مى‏فرمايد:

فاطمه(س) بعد از پدرش 75 روز زنده بودند، در اين دنيا بودند و حزن و شدت برايشان غلبه داشت و جبرئيل امين مى‏آمد خدمت ايشان و به ايشان تعزيت عرض مى‏كرد و مسائلى از آينده نقل مى‏كرد.

ظاهر روايت اين است كه در اين 75 روز مراوده‏اى بوده است‏يعنى رفت و آمد جبرئيل زياد بوده است و گمان ندارم كه غير از طبقه اول از انبياء عظام در باره كسى اينطور وارد شده باشد. ... مساله آمدن جبرئيل براى كسى يك مساله ساده نيست، خيال نشود كه جبرئيل براى هر كسى مى‏آيد و امكان دارد بيايد، اين يك تناسب لازم است‏بين روح آن كسى كه جبرئيل مى‏خواهد بيايد و مقام جبرئيل كه روح اعظم است، چه ما قائل بشويم به اين كه قضيه تنزيل، تنزل جبرئيل، به واسطه روح اعظم خود اين ولى است‏يا پيغمبر است، او تنزيل مى‏دهد او را و وارد مى‏كند تا مرتبه پايين، يا بگوييم كه خير، حق تعالى او را مامور مى‏كند كه برو و اين مسايل را بگو... تا تناسب ما بين روح اين كسى كه جبرئيل مى‏آيد پيش او و بين جبرئيل كه روح اعظم است نباشد، امكان ندارد اين معنا، و اين تناسب بين جبرئيل كه روح اعظم است و انبياء درجه اول بوده است مثل رسول خدا و موسى و عيسى و ابراهيم و امثال اينها، بين همه كس نبوده است... در هر صورت من اين شرافت و فضيلت را از همه فضايلى كه براى حضرت زهرا ذكر كرده‏اند، با اين كه آنها هم فضايل بزرگى است، اين فضيلت را من بالاتر از همه مى‏دانم،... و اين از فضايلى است كه مختصات حضرت صديقه(س) است. ⁽¹⁹⁾

ز) صحيفه فاطمية

نتيجه رفت و آمدهاى بسيار جبرئيل و گفتگوى با فاطمه زهرا، جمع مطالبى در مجموعه‏اى شد كه صحيفه فاطميه خوانده مى‏شد. حضرت امام;:

ما مفتخريم كه ادعيه حيات‏بخش كه او را قرآن صاعد مى‏خوانند از ائمه معصومين ما است، مناجات شعبانيه امامان و دعاى عرفات حسين بن‏على(عليهما السلام)، و صحيفه سجاديه اين زبور آل محمد و صحيفه فاطميه كه كتاب الهام شده از جانب خداوند تعالى به زهراى مرضيه است، از ما است. ⁽²⁰⁾

در ظرف 75 روز جبرئيل امين رفت و آمد داشته است و مسائل را در آتيه‏اى كه واقع مى‏شده است، مسائل را ذكر كرده است و حضرت امير هم آنها را نوشته است، كاتب وحى بوده است‏حضرت امير، همان طورى كه كاتب وحى رسول خدا بوده است - و البته وحى به معناى آوردن احكام، تمام شد به رفتن رسول اكرم - كاتب وحى حضرت صديقه در اين 75 روز بوده است. ⁽²¹⁾

و شايد يكى از مسائلى كه گفته است راجع به مسائلى است كه در عهد ذريه بلند پايه او حضرت صاحب(عج) است، براى او ذكر كرده است، كه مسائل ايران جزو آن مسائل باشد، ما نمى‏دانيم، ممكن است. ⁽²²⁾

4 - پرورش يافتگان مكتب زهرا(س)

امام:مكتبى كه مى‏رفت‏با كجرويهاى تفاله جاهليت و برنامه‏هاى حساب شده احياى ملى‏گرايى و عروبت‏با شعار «لا خبر جاء و لا وحى نزل‏» محو و نابود شود و از حكومت عدل اسلامى يك رژيم شاهنشاهى بسازد و اسلام و وحى را به انزوا كشاند كه ناگهان شخصيت عظيمى كه از عصاره وحى الهى تغذيه و در خاندان سيد رسل محمد مصطفى و سيد اولياء على مرتضى تربيت در دامن صديقه طاهره بزرگ شده بود قيام كرد و با فداكارى بى‏نظير و نهضت الهى خود واقعه بزرگى را بوجود آورد كه كاخ ستمكاران را فرو ريخت و مكتب اسلام را نجات بخشيد. ⁽²³⁾

اين خانه كوچك فاطمه(س) و اين افرادى كه در آن خانه تربيت‏شدند كه به حسب عدد، چهارپنج نفر بودند و به حسب واقع، تمام قدرت حق تعالى را تجلى دادند، خدمتهايى كردند كه ما را و شما را و همه بشر را به اعجاب درآورده است. ⁽²⁴⁾

زنى كه در حجره‏اى كوچك و خانه‏اى محقر، انسانهايى تربيت كرد كه نورشان از بسيط خاك تا آن سوى افلاك و از عالم ملك تا آن سوى ملكوت اعلى مى‏درخشيد، صلوات و سلام خداوند تعالى بر اين حجره محقرى كه جلوه‏گاه نور عظمت الهى و پرورشگاه زبدگان اولاد آدم است. ⁽²⁵⁾

در ناحيه معنويات آنقدر در مرتبه بالا بودند كه دست ملكوتى‏ها هم به آن نمى‏رسيد و در جنبه‏هاى تربيتى آنقدر بوده است كه هر چه انسان مى‏بينند بركات در بلاد مسلمين هست و خصوصا در مثل بلاد ماها، اينها از بركت آنهاست. ⁽²⁶⁾

زنى كه دخترش در مقابل حكومتهاى جبار ايستاد و آن خطبه را خواند. ⁽²⁷⁾

5 - لزوم تشكيل حكومت اسلامى

حضرت امام:ما براى اينكه وحدت امت اسلام را تامين كنيم، براى اين كه وطن اسلام را از تصرف و نفوذ استعمارگران و دولتهاى دست‏نشانده آنها خارج و آزاد كنيم راهى نداريم جز اينكه تشكيل حكومت‏بدهيم ... چنانكه حضرت زهرا سلام الله عليها در خطبه خود مى‏فرمايد كه امامت‏براى حفظ نظام و تبديل افتراق مسلمين به اتحاد است. ⁽²⁸⁾

6 - زهرا(س) الگوى زندگى

امام :الگو حضرت زهرا است، الگو پيغمبر اسلام است. ⁽²⁹⁾

ما بايد تبعيت كنيم و زندگى خود را براى آنها قرار دهيم. ⁽³⁰⁾

ما بايد سرمشق از اين خاندان بگيريم، بانوان ما از بانوانشان و مردان ما، از مردانشان، بلكه همه، از همه آنها، آنها زندگى خودشان را وقف كردند از براى طرفدارى مظلومين و احياى سنت الهى. ⁽³¹⁾

اين خاندان ... براى ملت‏ها و مستضعفين قيام كردند در مقابل كسانى كه مى‏خواستند مستضعفين را از بين ببرند. ⁽³²⁾

خطبه فاطمه زهرا (سلام الله عليها) در مقابل حكومت و قيام اميرالمؤمنين و صبر اميرالمؤمنين و ... و فداكارى دو فرزند عزيزش ... اسلام را زنده كردند و براى ما و شما برادرهاى عزيز الگو شدند ... ما هم الگوى آنها را، تبعيت از آنها را مى‏پذيريم. ⁽³³⁾

همه بايد به او (حضرت زهرا سلام الله عليها) اقتدا كنيم و همه بايد دستورمان از اسلام را بوسيله او و فرزندان او بگيريم و همان طورى كه او بوده است‏باشيد. ⁽³⁴⁾

7 - ميلاد حضرت زهرا(س)

تا توجه به آنچه تا بحال بيان شد به اين نتيجه مى‏رسيم كه الگويى براى زنان مسلمان مناسب‏تر و ارزشمندتر از فاطمه زهرا(س) نمى‏توان پيدا كرد و بنابر اين روز ولادت آن حضرت، بهترين انتخاب به عنوان روز زن خواهد بود.

حضرت امام: اگر روزى بايد روز زن باشد، چه روزى والاتر و افتخارآميزتر از روز ولادت با سعادت فاطمه زهرا (سلام الله عليها) است. ⁽³⁵⁾

روز ولادت سرتاسر سعادت صديقه طاهره كه والاترين روز براى انتخاب روز زن است، به ملت‏شريف ايران، خصوصا زنان محترم تبريك و تهنيت عرض مى‏كنم. ⁽³⁶⁾

مبارك باد بر ملت عظيم‏الشان ايران بويژه زنان بزرگوار، روز مبارك زن، روز شرافتمند عنصر تابناكى كه زيربناى فضيلتهاى انسانى و ارزشهاى والاى خليفة الله در جهان است. ⁽³⁷⁾

براى زنها كمال افتخار است كه روز تولد حضرت صديقه را روز زن قرار داده‏اند، افتخار است و مسؤوليت. ⁽³⁸⁾

8 - حكم اهانت‏به فاطمه(س)

روز شنبه 8 بهمن‏1367، از صدا و سيماى جمهورى اسلامى، مصاحبه‏اى با برخى خانمها پيرامون زن و الگوى زنان پخش شد از آن جمله، يكى از خانمهادر باره فاطمه زهرا(س) مطلبى قريب به اين مضمون گفت كه «فاطمه زهرا تعلق به چهارده قرن قبل داشته‏اند و ما زنان امروز بايد طبق زمان خود زندگى كنيم‏» روز بعد حضرت امام; در باره پخش اينگونه مصاحبه‏ها در نامه‏اى به مدير عامل وقت صدا و سيما، چنين مرقوم داشتند:

با كمال تاسف و تاثر روز گذشته (روز شنبه 8 بهمن) از صداى جمهورى اسلامى مطلبى در مورد الگوى زن پخش گرديده است كه انسان شرم دارد بازگو نمايد، فردى كه اين مطلب را پخش كرده است تعزير و اخراج مى‏گردد و دست‏اندكاران آن تعزير خواهند شد، در صورتى كه ثابت‏شود قصد توهين در كار بوده است‏بلاشك فرد توهين‏كننده محكوم به اعدام است. اگر بار ديگر از اين‏گونه قضايا تكرار گردد، موجب تنبيه و توبيخ و مجازات شديد و جدى مسؤولين بالاى صدا و سيما خواهد شد، البته در تمامى زمينه‏ها قوه قضاييه اقدام مى‏نمايد.» ⁽³⁹⁾

9- ناتوانى از درك و ترسيم شخصيت فاطمه زهرا(س)

امام: فاطمه زهرا زنى كه افتخار خاندان وحى و چون خورشيدى بر تارك اسلام عزيز مى‏درخشد، زنى كه فضايل او همطراز فضايل بى‏نهايت پيغمبر اكرم و خاندان عصمت و طهارت بود، زنى كه هر كس با هر بينش در باره او گفتارى دارد و از عهده ستايش او برنيامده، كه احاديثى كه از خاندان وحى رسيده به اندازه فهم مستمعان بوده و دريا را در كوزه‏اى نتوان گنجاند و ديگران هر چه گفته‏اند به مقدار فهم خود بوده، نه به اندازه مرتبت او، پس اولى آنكه از اين وادى شگفت درگذريم! ⁽⁴⁰⁾

«والسلام‏»

پی نوشت ها:

1 - صحيفه نور، ج‏16، ص 125، چاپ وزارت ارشاد اسلامى.

2- همان، ج‏6، ص‏187.

3- همان، ج 12، ص 72.

4- همان، ج 14، ص 201.

5- همان، ج‏19، ص 278.

6- همان، ج‏6، ص 194.

7- همان، ج‏6، ص 185.

8و9 - همان.

10 - آداب الصلوة، ص‏347 چاپ آستان مقدس رضوى. براى اطلاع از مطالبى در باره اسم اعظم به تفسير دعاى سحر امام خمينى، ص‏123 تا 158، انتشارات نهضت زنان مراجعه شود.

11- به گفتار علامه امينى در باره فاطمه زهرا، ص‏39 و107 مراجعه شود.

12- ولايت فقيه، ص 58، انتشارات آزادى قم.

13و14 - صحيفه نور، ج‏6، ص 185.

15- همان.

16- آداب الصلوة، ص‏356.

× حضرت باقر(ع) مى‏فرمود: خانه على و فاطمه حجره رسول الله است و سقف خانه‏شان عرش رب‏العالمين است و در عمق خانه‏هاشان شكافى است، رو باز تا عرش كه معراج وحى است و فرشتگان هر صبح و شام و هر ساعت و هر چشم بهم زدن بر آنان با وحى فرود مى‏آيند و دسته‏هاى فرشتگان از هم گسيخته نمى‏شود، دسته‏اى فرود مى‏آيند و دسته‏اى بالا مى‏روند. و همانا خداى تبارك و تعالى براى ابراهيم(ع) از آسمانها پرده برداشت تا آنكه عرش را ديد و خداوند نور ديده او را نيرو بخشيد و همانا خداوند به نور ديده محمد و على و فاطمه و حسن و حسين نيرو بخشيد، آنان عرش را مى‏ديدند و سقفى براى خانه خودشان بجز عرش نمى‏يافتند، پس سقف خانه‏هاى آنان عرش رحمان است و معراج‏هاى ملائكه و روح در اين خانه‏ها است و با اذن پروردگارشان از هر امرى سلامت است، راوى گويد: گفتم: از هر امرى سلامت است؟ فرمود: به هر امرى. گفتم: اين چنين نازل شده؟ فرمود: آرى.

17- همان، آداب‏الصلاة، پاورقى، ص‏357.

18- همان، ص 408.

19- صحيفه نور، ج‏19، ص 278.

20- همان، ج 21، ص 171 از وصيت نامه سياسى - الهى امام(ره)

21و22 - همان، ج‏19، ص 278.

23- همان، ج 12، 181.

24- همان، ج‏16، ص‏167.

25- همان، ص 125.

26- همان، ج‏17، ص‏216.

27- همان، ج‏6، ص‏187.

28- ولايت فقيه، ص‏36.

29- صحيفه نور، ج‏7، ص‏17.

30و31 و32 - همان، ج 5، ص‏283.

33- همان، ج‏16، ص‏67.

34- همان، ج‏19، ص 120.

35- همان، ج 12، ص 72.

36- همان، ج 14، ص 201.

37- همان، ج‏16، ص 125.

38- همان، ج‏19، ص 278.

39- همان، ج 21، ص‏76.

40- همان، ج 12، ص 72.

و پيامها و سخنرانيها، ج 1، ص 68.

ماهنامه كوثر شماره 8
محمد اسحاق مسعودى