مجموعه چهارده جلدي «دانشنامه امام حسين(ع)» با بررسي ابعاد مختلف زندگاني، شخصيت، قيام، شهادت امام حسين(ع) و حوادث و آموزه‌هاي مرتبط با آن، با بهره‌گيري از حديث و تاريخ، از سوي موسسه علمي پژوهشي دارالحديث منتشر شده است.
به گزارش پايگاه حديث نت، مولفان و نويسندگان اين اثر طی ۱۰ سال کار پژوهشی، تمامي منابع تاريخي و حديثي در اين زمينه را بررسي كرده و مناسب‌ترين متون را برگزيده‌اند.
گزينش و عرضه اين متن‌ها، با توجه به قواعد معمول در فقه‌الحديث و نقد متون تاريخي صورت گرفته است و در مقام رد و اثبات نقل قول‌ها و آراي مورخان، از تناظر و تعاضد مضموني متن‌ها و اعتبار و كهن بودن منابع و نيز سنجش با عقل سنت و مسلمات تاريخي استفاده شده است.
بر همين اساس، نكته‌هاي سودمند در جايگاه خودشان و مرتبط با فصل‌ها و متون قرار گرفته‌اند تا خواننده به تحليلي جامع، همه سويه و مستند دست يابد. هدف از بازگويي بيشتر اين بيان‌ها، پاسخگويي شبهات و نماياندن تحريفات بوده است.
«دانشنامه امام حسين(ع)» از پانزده بخش و ۱۳۸ فصل تشكيل شده است:
بخش نخست به زندگي خانوادگي سيدالشهدا(ع) و به موضوعاتي نظير تولد، نام‌گذاري، ويژگي‌هاي ظاهري، پرورش، ازدواج و شمار فرزندان ايشان در شش فصل مي‌پردازد.
فضيلت‌ها و ويژگي‌هاي امام حسين(ع) موضوع بخش دوم است كه نخست به ملاك انتخاب گزارش‌هاي مربوط به فضايل امام حسين(ع) و مهم‌ترين كمالات مشترك ميان امامان(ع) و بارزترين ويژگي‌هاي سيدالشهدا(ع) اشاره مي‌كند و سپس به تفصيل، فضايل مشترك ميان ايشان و ساير اهل بيت(ع)، مكارم اخلاق، ويژگي‌هاي عبادي و شماري از كرامات ايشان را در شش فصل ارايه مي‌كند.
در ابتداي بخش سوم، امامت به عنوان منصبي الهي در ادامه منصب نبوت شمرده و سپس دلايل امامت امام‌حسين(ع) و فرزندانش گزارش مي‌شود كه با رهنمودهاي خداوند و رواياتي از پيامبر خدا(ص) و ساير امامان(ع) درباره امامت سالار شهيدان(ع) و استمرار امامت در نسل ايشان همراه شده است. احاديث اين بخش به دليل آن كه اعتقادي شمرده مي‌شوند، از نظر سند ارزيابي شده و احاديثي كه از اعتبار كافي برخوردار نبوده‌اند، تنها به عنوان مويد در كنار احاديث معتبر قرار گرفته‌اند.
بررسي زندگي امام حسين(ع) پس از پيامبر(ص) تا شهادت پدرشان همراه تحليلي از زندگي ايشان در اين دوران يعني از هفت‌سالگي تا چهل سالگي، موضوع فصل چهارم است. نكات قابل توجه از زندگي ايشان در اين مقطع از تاريخ اسلام، از ديگر مطالب اين فصل به شمار مي‌آيند.
بخش پنجم اين اثر با عنوان «امام حسين(ع) پس از شهادت پدر تا قيام عاشورا» به تبيين اين مقطع از تاريخ زندگي امام حسين(ع) (۴۰ ـ ۶۱ ق) كه بخشي از آن مقارن با امامت برادرشان امام حسن(ع) بود، مي‌پردازد و در اين راستا سه موضوع مهم «رفتارشناسي امام(ع) در دوران امامت برادر»، «موضع‌گيري‌هاي ايشان در برابر حكومت معاويه» و «ولايت عهدي يزيد» بررسي مي‌شوند.
در آغاز بخش ششم كه به موضوع خبر دادن پيشاپيش از شهادت امام حسين (ع) مي‌پردازد، به قطعيت صدور روايات پيشگويي شهادت امام حسين (ع) اشاره شده و توضيح داده مي‌شود كه مقدر بودن شهادت ايشان و پيشگويي آن، منافاتي با اراده و اختيار انسان ندارد. ا
ين پيشگويي‌ها در چهار فصل گزارش شدهاند. خروج امام حسين(ع) از مدينه تا رسيدن به كربلا همراه تحليلي به‌نسبت جامع درباره علل قيام امام حسين(ع) موضوع بخش بعدي است كه بررسي مسايل مهمي نظير امتناع امام(ع) از بيعت با يزيد، فعاليت‌هاي ايشان در مكه، اعزام مسلم به عنوان نماينده خود به كوفه، پيشنهادهاي مختلف به امام (ع) مبني بر نرفتن به كوفه و حركت امام (ع) به سوي كربلا، گزارش شدهاند.
رسيدن امام حسين(ع) به كربلا تا شهادت ايشان، موضوعي است كه در بخش هشتم بررسي مي‌شود و به متون مربوط به حادثه جانگداز عاشورا از آغاز ورود امام حسين(ع) به كربلا تا شهادت ياران، فرزندان، برادران، فرزندان برادر، فرزندان خواهر، فرزندان عمو و سرانجام شهادت خود ايشان مي‌پردازد.
بخش نهم، بازگو كننده وقايع پس از شهادت امام حسين(ع) است، حوادثي كه در كربلا به وقوع پيوست و در منابع معتبر گزارش شده است. اين بخش وقايعي نظير چگونگي دفن شهدا، سرنوشت سرهاي مقدس شهدا و كراماتي كه از سر مقدس سيدالشهدا(ع) ديده شد، چگونگي حركت خاندان اباعبدالله (ع) از كربلا به كوفه و از كوفه تا شام و بازگشت آنها از شام به مدينه را دربر مي‌گيرد.
بخش دهم بيان‌گر بازتاب شهادت امام حسين(ع) و فرجام كساني است كه در كشتن ايشان و يارانشان نقش داشتند، در آغاز اين بخش، تحليلي درباره بازتاب‌هاي اجتماعي و آثار تكويني واقعه عاشورا و نيز چهار جنبشي كه تحت تأثير مستقيم و غيرمستقيم امواج سياسي و اجتماعي اين واقعه تا ده سال پس از آن پديد آمد، ارايه مي‌شود.
سپس متن گزارش‌هاي مربوط به بازتاب شهادت سيدالشهدا و يارانش در ميان شخصيت‌هاي برجسته آن روز جهان اسلام، در ميان جنايتكاران و خانواده‌هاي آنها، در جامعه عراق و حجاز و حتي در ميان غيرمسلمانان، در پنج فصل مطرح مي‌شود. فصل ششم اين بخش نيز به تبيين سرنوشت شوم كساني كه در اين حادثه نقش داشتند و نيز مردمي كه از ياري كردن امام (ع) سرباز زدند، مي‌پردازد.
عزاداري و گريه براي امام حسين(ع) نيز موضوع يكي از بخش‌هاي اين دانشنامه قرار گرفته است. اين بخش با تحليلي بسيار مهم از فلسفه عزاداري، ويژگي‌هاي مجالس عزاداري هد‌فمند و آسيب‌شناسي عزاداري براي امام حسين(ع) آغاز مي‌شود و سپس به مباحثي نظير توصيه به عزداري سيدالشهدا(ع)، نخستين عزاداران، سير تاريخي عزاداري حسيني، آداب عزاداري در روز عاشورا، تشويق به گريستن و اظهار حزن براي امام حسين(ع)، گريه پيامبران و اهل بيت(ع) و موجودات عالم بر امام حسين(ع) در چهار فصل مي‌پردازد.
بخش دوازدهم نمونه مرثيه‌‌هايي كه در سوگ امام حسين(ع) و يارانش سروده شدهاند را با دسته‌بندي محتوايي اشعاري كه در طول چهارده قرن در رثاي سيدالشهدا(ع) و يارانش سروده شدهاند، بررسي مي‌كند و با ارايه مقاله‌اي تحليلي، تحولات شعر عاشورايي و فراز و فرود آن را واكاوي مي‌كند و در ادامه نمونه شعرهايي را كه در اين باره سروده شدهاند، به ترتيب تاريخي در هفت فصل گزارش مي‌دهد.
«زيارت امام حسين(ع)» موضوع بخش سيزدهم است. اين بخش نكات قابل توجهي درباره واژه‌شناسي «زيارت»، ريشه‌يابي آن در فطرت، زيارت زندگان و مردگان از نگاه اسلام، تشويق احاديث اسلامي به زيارت قبور پيامبر خدا(ص) و اهل بيت(ع)، فضيلت زيارت امام حسين(ع) و مهم‌ترين آداب و آسيب‌شناسي را بازگو مي‌كند و در ادامه احاديث مرتبط با فضايل زيارت قبر سيدالشهدا(ع) و آثار و بركات آن، هشدار نسبت به ترك آن، حضور فرشتگان و ارواح انبيا و اولياي الهي در مزار ايشان، آداب زيارت و زيارت‌نامه‌‌هاي مختلف و نايب گرفتن براي زيارت ايشان در شانزده فصل بيان مي‌كند.
بخش چهاردهم به توصيف مزار امام حسين(ع) مي‌پردازد و در اين راستا پس از تبيين تاريخچه حرم حسيني، احاديثي درباره فضيلت مزار امام حسين(ع) و بركات تربت مزار ايشان را در سه فصل گزارش مي‌كند. عنوان بخش پاياني «حكمت‌هاي رسيده از امام حسين(ع)» است كه پس از تبيين موضوع و تفسير معناي «حكمت» در لغت و در قرآن و حديث، ارايه كننده حكمت‌هاي منثور و منظومِ نقل شده يا منسوب به ايشان، در زمينه‌هاي معرفتي، سياسي، عبادي، اخلاقي عملي، در پنجاه و پنج فصل است.
مجموعه چهارده جلدي «دانشنامه امام حسين(ع)» به كوشش محمد محمدي‌ري‌شهري و با همكاري سيدمحمود طباطبايي‌نژاد و سيد روح‌الله سيد‌طبايي با ترجمه عبدالهادي مسعودي، مهدي مهريزي و محمد مرادي از سوي موسسه علمي فرهنگي دارالحديث به دو زبان عربي و فارسي منتشر شده است.
يادآوری می‌شود، مراسم رونمايی از اين اثر ارزشمند، نوزدهم آذرماه سال ۱۳۸۸ با حضور آيت‌الله صافی گلپايگانی، علی لاريجانی، رئيس مجلس شورای اسلامی و جمعی از فرهيختگان حوزه و دانشگاه در تالار علامۀ مجلسی مؤسّسۀ علمی ـ فرهنگی دار الحديث برگزار شد.
